Μόνο με ανάπτυξη σωτηρία για το κλίμα

Η συζήτηση για το κλίμα έχει οδηγηθεί σε πολύ επικίνδυνες ατραπούς. Υπάρχει μια τάση, εξαιρετικά ανησυχητική, που υποστηρίζει την αναχαίτιση της οικονομικής ανάπτυξης ώστε «να σωθεί ο πλανήτης»! Τέτοιες υπερβολές, που σε ορισμένους πολιτικούς κύκλους τείνουν να πάρουν πλειοψηφικές διαστάσεις, τείνουν να οδηγήσουν όλον τον κόσμο στα όρια της οικονομικής στασιμότητας και ίσως και της καταστροφής. Αυτή η τάση οδήγησε τον Alessio Terzi να ασχοληθεί σοβαρά με το θέμα και να γράψει το εξαιρετικό «Growth for Good: Reshaping Capitalism to Save Humanity from Climate Catastrοphe» (Ανάπτυξη για το Καλό: Αναμόρφωση του καπιταλισμού για να σωθεί η ανθρωπότητα από την κλιματική καταστροφή) (Harvard University Press, 2022).

Ο Terzi ασχολείται κυρίως με την έντονη αντίθεση των οπαδών της σωτηρίας του κλίματος με τους μηχανισμούς της αγοράς. Αυτό στο οποίο επιμένει είναι να πάψει η κριτική κατά της παγκοσμιοποίησης και της οικονομίας της αγοράς να επικεντρώνεται στην ανάπτυξη και στους ρυθμούς επέκτασης της οικονομίας. Οπαδός κι αυτός των κινδύνων για το περιβάλλον, επιμένει όμως πως η λύση δεν βρίσκεται στην καταστροφή των οικονομικών μηχανισμών που οδηγούν στην ανάπτυξη. Αξιολογεί πως θα είναι προτιμότερο και για τους οπαδούς του κλίματος αλλά και για όσους ενδιαφέρονται να αποφύγουν την οικονομική παρακμή να κοιτάξουν περισσότερο προς άλλα χαρακτηριστικά της οικονομίας της αγοράς, όπως την αντιμετώπιση των οικονομικών και κοινωνικών ανισοτήτων.

Ο επεκτατισμός της οικονομίας της αγοράς θα μπορούσε να επικεντρωθεί στην προσέλκυση επενδύσεων που θα στοχεύουν σε πράσινες υποδομές που δεν θα προκαλούν ζημιά στο περιβάλλον και που δεν θα οδηγούν σε κατασκευές παλιομοδίτικων βιομηχανιών που έμμεσα οδηγούν σε ρύπανση και σε επιβάρυνση του περιβάλλοντος. Αν μάλιστα αυτή η επενδυτική διαδικασία στραφεί σε νέες τεχνολογίες που οριοθετούν το αντικείμενό τους στο πλαίσιο των «καθαρών» τεχνολογιών. Κάτι τέτοιο, που σίγουρα δεν είναι εύκολο, θα μπορέσει να αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη της ανάπτυξης χωρίς ταυτόχρονα να κάνει ζημιά ή έστω να μολύνει το περιβάλλον. Αυτό που δεν πρέπει να διαφεύγει από κανενός την αντίληψη είναι πως αν ανατραπεί ο όποιος ρυθμός ανάπτυξης η συνακόλουθη οικονομική καταστροφή θα συμπαρασύρει και την όποια περιβαλλοντική ευαισθησία και φροντίδα.

Δεν πρέπει επίσης να μας διαφεύγει πως η σταδιακή εγκατάλειψη των ορυκτών καυσίμων για τις ανάγκες της οικονομίας θα αφήσει πίσω όλους εκείνους τους τομείς της οικονομίας που είναι «έντασης άνθρακα». Συνακόλουθα, κάτι τέτοιο θα εκθέσει στους κινδύνους της ανεργίας όλους τους απασχολουμένους στους τομείς αυτούς. Τεράστια θέματα ισότητας λοιπόν θα αναδειχθούν, που μόνο μέσα από γρήγορους και δυναμικούς ρυθμούς ανάπτυξης θα μπορέσουν να αντιμετωπιστούν. Και να αποφύγουν μια ευρύτερη κοινωνική αντίσταση σε κάθε προσπάθεια «πρασινίσματος» της οικονομίας. Είναι απαραίτητη λοιπόν η κυβερνητική φροντίδα ώστε ταυτόχρονα να κατορθώσει να πετύχει σοβαρούς ρυθμούς πράσινης ανάπτυξης χωρίς όμως να δημιουργηθούν προβλήματα ανισότητας και κοινωνικής αδικίας.

Και κάτι διαφορετικό. Σύμφωνα με αναφορές των ΜΜΕ, «η ταχεία εξέλιξη των ερπετών στη Γη πυροδοτήθηκε πιθανώς από σχεδόν 30 εκατομμύρια χρόνια ανόδου της παγκόσμιας θερμοκρασίας πριν από περίπου 270 έως 240 εκατομμύρια χρόνια. Η εποχή των ερπετών υπήρξε ουσιαστικά γέννημα της κλιματικής αλλαγής και όχι μιας προηγηθείσας μαζικής εξαφάνισης των θηλαστικών και άλλων ζώων, σύμφωνα με νέες εκτιμήσεις επιστημόνων από τις ΗΠΑ και τον Καναδά». Το σημαντικό ερώτημα βέβαια είναι πώς οι τρομερές τότε κλιματικές αλλαγές που άλλαξαν τη ζωή στη Γη έγιναν χωρίς εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα και δίχως βιομηχανικούς ρύπους. Δηλαδή, είναι φανερό πως δεν έφταιγαν τότε οι «έντονοι καπιταλιστικοί ρυθμοί ανάπτυξης». Που δεν υπήρχαν βέβαια… Υπάρχουν λοιπόν κατά καιρούς πολλά αίτια (εκρήξεις ηφαιστείων, απόσταση του Ηλίου, κ.ά.) που οδηγούν σε μεγάλες αλλαγές του κλίματος. Ας κρατάμε το μυαλό μας ανοιχτό.