Πλαστικά μιας χρήσης: Αποτυχία καταλογίζει στην κυβέρνηση το WWF Ελλάς

H κυβέρνηση «αδυνατεί να εφαρμόσει ορθά τον νόμο που η ίδια ψήφισε» για τα πλαστικά μιας χρήσης, σύμφωνα με έκθεση που δημοσιοποίησε την Δευτέρα το WWF Ελλάς.

Διαβάστε επίσης: «Τρισεκατομμύρια σωματίδια πλαστικού» σε κάθε ποτήρι μίας χρήσης

«Με νόμο που εκδόθηκε τον Οκτώβριο του 2020 (ν. 4736/2020), η Ελλάδα έγινε μια από τις πρώτες χώρες της ΕΕ που ενσωμάτωσε στο εθνικό δίκαιο την εν λόγω οδηγία, εκπλήσσοντας θετικά» αναφέρει η οργάνωση σε ανακοίνωσή της.

«Ωστόσο, μέχρι σήμερα, οι επιδόσεις της χώρας μας στην εφαρμογή του συγκεκριμένου νόμου βρίσκονται επιεικώς κάτω από τη βάση» και οι δεσμεύσεις παραμένουν «χωρίς εφαρμογή».

Το μόνο θετικό σημείο που καταγράφει η έκθεση είναι η εφαρμογή κάποιων ρυθμίσεων για τα πλαστικά μπουκάλια. Πολλές επιχειρήσεις έχουν κινητοποιηθεί και ήδη διαθέτουν στην αγορά πλαστικές φιάλες από PET που περιέχουν ανακυκλωμένο πλαστικό πάνω από 25%, αλλά και μπουκάλια με προσαρτημένα καπάκια, παρότι δίνεται περιθώριο εφαρμογής των μέτρων αυτών μέχρι τον Ιανουάριο του 2025 και τον Ιούλιο του 2024, αντίστοιχα.

Τα πλέον προβληματικά σημεία που αναγνωρίζει το WWF:

Τα πλαστικά καλαμάκια εξακολουθούν να κατακλύζουν την αγορά και όπως φαίνεται «έχει δημιουργηθεί ένα παρακύκλωμα παράνομης διάθεσης αυτών των ειδών». Βάσει του νόμου, 9 πλαστικά είδη μιας χρήσης (μπατονέτες, μαχαιροπίρουνα, πιάτα, καλαμάκια, αναδευτήρες ποτών, στηρίγματα μπαλονιών, περιέκτες τροφίμων και ποτών από φελιζόλ) θα έπρεπε να είχαν τεθεί εκτός αγοράς το αργότερο έως τον περασμένο Μάιο.

Για τα για πλαστικά κύπελλα και φαγητοδοχεία παρατηρείται «κακή εφαρμογή των ρυθμίσεων». Τα καταστήματα δεν ενημερώνουν τους πολίτες για τη δυνατότητα αγορών με δικά τους σκεύη, ενώ φορείς της αγοράς καταγγέλλουν πως σε αρκετές περιπτώσεις η εισφορά των 5 λεπτών έχει ενσωματωθεί στην τελική τιμή πώλησης και δεν αποδίδεται το περιβαλλοντικό τέλος στην Πολιτεία, κάτι που οδηγεί σε απώλεια εσόδων πολλών εκατομμυρίων ευρώ.

Δημόσιες βρύσες υπάρχουν «μόνο στα χαρτιά». Ο νόμος περιλαμβάνει διάταξη βάσει της οποίας οι δήμοι υποχρεώνονται από 1/7/2021 να διαθέτουν κοινόχρηστες βρύσες προς δωρεάν διάθεση πόσιμου νερού σε δημοτικές αθλητικές εγκαταστάσεις και σε δημοτικές παιδικές χαρές, καθώς και να επεκτείνουν το δίκτυο με κοινόχρηστες βρύσες σε χώρους συνάθροισης κοινού εντός των ορίων της αρμοδιότητάς τους.

Το σύστημα επιστροφής εγγύησης για τα πλαστικά μπουκάλια εμφανίζει «άκρως προβληματικές μεθοδεύσεις»

Με τον νόμο προβλεπόταν να λειτουργεί από τις 5/1/2023 -δηλαδή σε λιγότερο από 5 μήνες από σήμερα- ένα πανελλαδικό σύστημα επιστροφής εγγύησης για τα πλαστικά μπουκάλια (αλλά και για μπουκάλια γυαλιού και αλουμινίου). Βάσει αυτού, ο καταναλωτής κατά την αγορά ενός προϊόντος σε πλαστικό μπουκάλι καταβάλλει ένα έξτρα τίμημα, το οποίο θα λαμβάνει πίσω όταν επιστρέφει το άδειο μπουκάλι σε σημεία επιστροφής. Η διεθνής εμπειρία δείχνει πως αυτό το σύστημα είναι το πλέον κατάλληλο για να καταφέρει η χώρα να συλλέγει και να οδηγεί στην ανακύκλωση σχεδόν το σύνολο των 2-2,5 δισεκατομμυρίων πλαστικών μπουκαλιών που καταναλώνονται στην Ελλάδα σε ετήσια βάση.

Ο νόμος 4736/2020 προέβλεπε την ύπαρξη ενός ενιαίου πανελλαδικού συστήματος, όμως με νόμο του Ιουλίου 2021 (ν. 4819/2021) καταργήθηκε αυτή η πρόβλεψη και δίνεται το πράσινο φως για δημιουργία πολλών συστημάτων επιστροφής εγγύησης.

Αυτό είναι κάτι που το WWF Ελλάς θεωρεί καταστροφικό, καθώς ανησυχεί για παλινωδίες και φαινόμενα αθέμιτου ανταγωνισμού μεταξύ των συστημάτων. Επιπρόσθετα, ενώ ο νόμος του 2020 (ν. 4736/2020) όριζε την 5η Ιανουαρίου 2023 ως ημερομηνία έναρξης λειτουργίας του συστήματος επιστροφής εγγύησης, με πρόσφατο νόμο που εκδόθηκε πριν λίγες μέρες (ν. 4964/2022), η έναρξη λειτουργίας μετατίθεται για τις 3 Ιουλίου 2023.

Παράλληλα, ο νόμος του 2020 προέβλεπε πως έως τις 3/7/2021 θα έπρεπε να είχε εκδοθεί κοινή υπουργική απόφαση σχετικά με το πεδίο και πλαίσιο εφαρμογής του συστήματος επιστροφής εγγύησης. Όμως τελικά αυτή η απόφαση εκδόθηκε με ένα χρόνο καθυστέρηση (στις 21/7/2022) και τα περιεχόμενά της δεν δίνουν σαφές στίγμα για την εφαρμογή του συστήματος. Η υπουργική απόφαση μάλιστα ορίζει με σχεδόν αυθαίρετο τρόπο ένα εγγυοδοτικό αντίτιμο της τάξης των 0,10-0,15€ για κάθε φιάλη, τιμή πολύ χαμηλή σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες που έχουν εμπειρία στην εφαρμογή συστήματος εγγυοδοσίας (πχ. Γερμανία και Ολλανδία 0,25€).

«Βάσει της εμπειρίας από άλλες χώρες της ΕΕ, για να λειτουργήσει αποτελεσματικά ένα σύστημα επιστροφής εγγύησης θα πρέπει όλες οι λεπτομέρειες λειτουργίας του να έχουν οριστεί τουλάχιστον 12-18 μήνες πριν την έναρξη λειτουργίας και να έχει λάβει χώρα εκτενής διάλογος και κατάρτιση όλων των  εμπλεκομένων» σημειώνει το WWF Ελλάς.

«Παρά την παράταση που δόθηκε για την έναρξη λειτουργίας της εγγυοδοσίας, είναι πολύ πιθανό να προκύψουν νέες καθυστερήσεις ή η εφαρμογή να ξεκινήσει με κακό τρόπο».