Θα υπέθετε κανείς ότι, ενόψει και της ολοκλήρωσης της διαδικασίας της ιστορικής ένταξης της σκανδιναβικής χώρας στο ΝΑΤΟ,  την εν εξελίξει προεκλογική εκστρατεία στη Σουηδία θα απασχολούσαν κυρίως θέματα όπως ο πόλεμος στην Ουκρανία και οι ευρύτερες επιπτώσεις του στο γεωπολιτικό, οικονομικό και ενεργειακό τοπίο.

Καθώς όμως η βορειοευρωπαϊκή χώρα οδεύει προς τις αμφίρροπες βουλευτικές εκλογές της 11ης Σεπτεμβρίου, η εγκληματικότητα και η έξαρση της βίας βρίσκεται στην κορυφή της λίστας με τις σημαντικότερες ανησυχίες των Σουηδών ψηφοφόρων.

Αυτό συμβαίνει πρώτη φορά εδώ και 43 χρόνια, από τότε δηλαδή που το Ινστιτούτο SOM στο Πανεπιστήμιο του Γκέτεμποργκ κάνει σχετικές έρευνες και μετρήσεις.

Στη φετινή, το 41% των ερωτηθέντων απάντησε ότι τα ζητήματα που σχετίζονται με «τον νόμο και την τάξη» είναι σήμερα τα πιο σημαντικά στην κοινωνία, αλλά και πολιτικά.

Η καταγραφή δεν είναι τυχαία. Σε αντίθεση με τη φήμη της ως ειρηνικής και ασφαλούς χώρας, τα στοιχεία δείχνουν ότι η Σουηδία έχει μετατραπεί σε μια από τις πιο επικίνδυνες της Ευρώπης μέσα σε μόλις δύο γενιές.

Φέτος, συγκλονίζεται από ένα κύμα εγκληματικότητας που, όπως γράφει ο εγχώριος Τύπος, δεν έχει προηγούμενο στη σύγχρονη σκανδιναβική ιστορία.

Από τον Ιανουάριο η αστυνομία έχει ήδη καταγράψει περισσότερους από 250 πυροβολισμούς στο σκανδιναβικό βασίλειο, οι 40 με νεκρούς. Ως εκ τούτου, το 2022 αναμένεται να είναι ιδιαίτερα θανατηφόρο.

«Άντρο» ανομίας

Τα τελευταία χρόνια σημειώνονται με ανησυχητική συχνότητα στη χώρα επιθέσεις με βόμβες, χειροβομβίδες ή άλλους εκρηκτικούς μηχανισμούς, κατά περιόδους μάλιστα σε εβδομαδιαία βάση.

Πλέον, η Σουηδία έχει ένα από τα υψηλότερα ποσοστά δολοφονιών με πυροβόλα όπλα στην Ευρώπη: τέσσερις ανά ένα εκατομμύριο κατοίκους, σύμφωνα με επίσημη έκθεση της σουηδικής κυβέρνησης που δημοσιεύθηκε πέρυσι.

«Τα περισσότερα από τα θύματα είναι νεαροί άνδρες, που μεγάλωσαν σε γειτονιές με φτωχό πληθυσμό, έχουν μεταναστευτικό υπόβαθρο και έμπλεξαν με εγκληματικά δίκτυα», παρατηρεί ο Μάνε Γκέρελ, αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Μάλμο.

Στη χώρα καταγράφονται εν τω μεταξύ από τα χειρότερα ποσοστά βιασμών στον κόσμο…

Η εγκληματικότητα δεν περιορίζεται στα μεγάλα αστικά κέντρα. Έχει πια εξαπλωθεί και σε μικρότερες πόλεις, ακόμη και σε αγροτικές περιοχές.

Έκθεση της αστυνομίας από το 2019 κάνει λόγο για τουλάχιστον 50 ενεργές εγκληματικές συμμορίες μόνο στη Στοκχόλμη. Η δράση τους εκτείνεται σε μια ευρεία γκάμα παράνομων δραστηριοτήτων, όπως εμπόριο ναρκωτικών και εκβιασμοί καταστηματαρχών για «προστασία».

Συν τω χρόνω, ο ανταγωνισμός μεταξύ τους γίνεται όλο και πιο βίαιος. Ορισμένες, δε,  φαίνεται να έχουν ισχυροποιηθεί, δημιουργώντας δίκτυα με δικηγόρους ή και αξιωματούχους.

Την κατάσταση κάνει ακόμη πιο εφιαλτική η διαπίστωση ότι οι εγκληματικές συμμορίες στρατολογούν όλο και περισσότερα και πιο νεαρά μέλη.

Από τα περίπου 8.200 άτομα που η σουηδική αστυνομία κατέγραψε ως μέλη εγκληματικών συμμοριών έως τα τέλη του 2021, σχεδόν το 15% ήταν κάτω των 18 ετών. Υπήρχαν μάλιστα περιπτώσεις παιδιών μόλις 12 ετών.

Όσοι έφηβοι συλλαμβάνονται υπολογίζουν στην επικείκια του σουηδικού νομικού συστήματος και σε μικρές ποινές, λόγω του νεαρού της ηλικίας τους. Μικρές παραβάσεις μένουν συνήθως ατιμώρητες.

Οι φυλακές στη Σουηδία άλλωστε είναι ήδη υπερπλήρεις και η  αστυνομία υποστελεχωμένη. Τόσο, ώστε το 75% των υποθέσεων να παραμένουν ανεπίλυτες.

Η πρωθυπουργός της Σουηδίας, Μαγκνταλένα Άντερσον

Πολιτικές… «παρενέργειες» ενόψει της κάλπης

Το γεγονός ότι η εγκληματικότητα βρίσκεται τόσο ψηλά στην ατζέντα των ψηφοφόρων έχει μοιραία επηρεάσει και την προεκλογική εκστρατεία. Θέλοντας και μη, όλα τα κόμματα που θα αναμετρηθούν στην κάλπη έχουν κληθεί να πάρουν θέση.

Πολιτικοί αναλυτές και επιστήμονες, όπως ο Πάτρικ Όμπεργκ του Ινστιτούτου SOM, υπογραμμίζουν ότι αυτή η μεταστροφή του ενδιαφέροντος των ψηφοφόρων αναμένεται να ευνοήσει τα συντηρητικά κόμματα της νυν αντιπολίτευσης: από τους Μετριοπαθείς και τους Χριστιανοδημοκράτες, έως τους ακροδεξιούς και ευρωσκεπτικιστές Σουηδούς Δημοκράτες.

Ήδη οι τελευταίοι έρχονται δεύτεροι σε δημοσκοπήσεις, πίσω από τους Σοσιαλδημοκράτες, που ηγούνται των σουηδικών κυβερνήσεων από το 2014 και τώρα μπαίνουν στο «στόχαστρο» για την πολιτική τους.

«Ας βάλουμε τη Σουηδία σε τάξη τώρα», είναι το κεντρικό σύνθημα που επέλεξε για τις προεκλογικές αφίσες του Κόμματος των Μετριοπαθών ο ηγέτης τους, Ουλφ Κρίστερσον. Η χώρα «έχει χάσει τον έλεγχο του εγκλήματος. Ενώ η βία κλιμακώνεται, οι δράστες γίνονται νεότεροι», γράφει σε προ ημερών άρθρο του, που συνυπογράφει με άλλα στελέχη του κόμματος. «Εάν δεν τεθούν τώρα σε εφαρμογή αυστηρά μέτρα, κινδυνεύει να καταστραφεί το μέλλον χιλιάδων παιδιών και νέων», υποστηρίζουν.

Οι ακροδεξιοί Σουηδοί Δημοκράτες από την πλευρά τους κατηγορούν τους μετανάστες, ακόμη και αυτούς της δεύτερης γενιάς. Καταγγέλλουν την κυβέρνηση ότι δεν έχει ελέγξει επαρκώς τις μεταναστευτικές ροές τα τελευταία χρόνια. Θέλουν «περισσότεροι μετανάστες να επιστρέψουν στις χώρες καταγωγή τους».

Η κεντροαριστερή πρωθυπουργός Μαγκνταλένα Άντερσον -που ανέλαβε τα ηνία της εξουσίας μόλις τον περασμένο Νοέμβριο, μετά την εκλογή της στην ηγεσία των Σοσιαλδημοκρατών και την αντικατάσταση του παραιτηθέντα προκατόχου της, Στέφαν Λεβέν- δείχνει τώρα να ακολουθεί και αυτή το «ρεύμα».

Όλο και πιο… δεξιά

Μετρώντας πρώτη φορά την εκλογική της δύναμη στην κάλπη από αυτό το πόστο, η Άντερσον τώρα υπόσχεται «μια εθνική αντεπίθεση κατά των πυροβολισμών, των όπλων και των συμμοριών». Προτείνει αυστηροποίηση ορισμένων ποινών και παροχή περισσότερων μέσων στην αστυνομία και στη δικαιοσύνη.

Μιλά επίσης για βελτίωση των διαδικασιών κοινωνικής ενσωμάτωσης και των συνθηκών διαβίωσης στις λεγόμενες «ευάλωτες» γειτονιές, που έχουν υψηλό ποσοστό μεταναστών.

Τόσο όμως η ίδια, όσο και ο Σοσιαλδημοκράτης υπουργός Ένταξης και Μετανάστευσης, Άντερς Ίγκεμαν τάχθηκαν σε τελευταίες συνεντεύξεις τους υπέρ του περιορισμού του ποσοστού «μη Σκανδιναβών» κατοίκων σε αυτές τις «ευάλωτες» περιοχές.

Τα σουηδικά θα πρέπει να ομιλούνται σε όλες τις περιοχές της χώρας, υπογράμμισε η Άντερσον. «Δεν θέλουμε να έχουμε Chinatowns στη Σουηδία, δεν θέλουμε να έχουμε Somalitowns ή Μικρές Ιταλίες».

Η ιδέα των πληθυσμιακών μετατοπίσεων είναι δανεισμένη από τη σκληρή αντιμεταναστευτική πολιτική της σοσιαλδημοκρατικής κυβέρνησης της Κοπεγχάγης, που έχει επικριθεί έντονα στο δανέζικο κοινοβούλιο και από την κοινή γνώμη ως ρατσιστική.

Η εφαρμογή της δεν σημαίνει απαραίτητα «αναγκαστική μετακίνηση ανθρώπων» όπως συνέβη στη Δανία, έσπευσε να επισημάνει η Σουηδή πρωθυπουργός. Υπάρχουν κι άλλοι τρόποι, ανέφερε, τασσόμενη υπέρ της κατασκευής «ελκυστικών συνεταιριστικών κατοικιών». Κι έτσι, προσέθεσε, «θα έχουμε μικτό πληθυσμό»…

Η θέση αυτή μαρτυρεί αλλαγή ρητορικής για τους Σοσιαλδημοκράτες, παρατηρεί η Μαρί Ντέμκερ, πολιτικός επιστήμονα στο Πανεπιστήμιο του Γκέτεμποργκ. Είναι σαν «να κυνηγάς ψηφοφόρους», λέει, «που έχουν αίσθημα ανασφάλειας και έλκονται από την ακροδεξιά»…

Θολό πολιτικό τοπίο

Τελευταία δημοσκόπηση του άνετο προβάδισμα με 30,2%, έναντι 21,1% που έχουν οι  Σουηδοί Δημοκράτες και 16,2% το Κόμμα των Μετριοπαθών. Η δε διαφορά μεταξύ των δύο ιδεολογικά αντίπαλων μπλοκ κομμάτων έχει διευρυνθεί κατά τι, διαπιστώνουν οι δημοσκόποι.

Οι κυβερνώντες Σοσιαλδημοκράτες, οι Πράσινοι, το Κόμμα της Αριστεράς και το Κόμμα του Κέντρου συγκεντρώνουν μαζί 50,6%, έναντι 47,7% που συγκεντρώνουν συνολικά οι Μετριοπαθείς, οι Χριστιανοδημοκράτες, οι Φιλελεύθεροι και οι Σουηδοί Δημοκράτες.

Όμως η συνοχή των δύο στρατοπέδων είναι ρευστή και στις δύο εβδομάδες που μεσολαβούν μέχρι το άνοιγμα της κάλπης πολλά μπορούν να αλλάξουν.

Αν και ο Ουλφ Κρίστερσον αποκλείει συμμετοχή των ακροδεξιών Σουηδών Δημοκρατών σε μια ενδεχόμενη μελλοντική κυβέρνηση συνασπισμού με τον ίδιο πρωθυπουργό, αφήνει πλέον ανοιχτό το ενδεχόμενο συνεργασίας μαζί τους, εάν αυτό ανοίξει ξανά το δρόμο στην εξουσία για τη Δεξιά.

Στο μεσοδιάστημα, ειδικοί προειδοποιούν ότι η δημόσια συζήτηση πέριξ της εγκληματικότητας τείνει να γίνει επικίνδυνα τοξική, παίρνοντας λάθος τροπή.

«Επικεντρώνεται πολύ στις ποινές, που αποτελεί μεν μέρος της απάντησης στο πρόβλημα, όμως είναι σαν να προσπαθείς να σταματήσεις την αιμορραγία μόνο με έναν επίδεσμο», επισημαίνει η Καμίλα Σαλαθάρ Ατίας, μέλος της σουηδικής ΜΚΟ Fryshuset που εστιάζει σε θέματα νεολαίας και υποστηρίζει νέους που θέλουν να ξεφύγουν από τις εγκληματικές συμμορίες.

«Πρέπει να εστιάσουμε στις βαθύτερες αιτίες» του φαινομένου της εγκληματικότητας, τονίζει. «Έτσι θα καταλάβουμε γιατί αυτά τα παιδιά κάνουν αυτή την επιλογή».

Headlines