H «αθάνατη μέδουσα» δίνει μαθήματα αιώνιας νιότης

Είναι ίσως το μοναδικό ζώο που μπορεί να μεταμορφώνεται από ενήλικο άτομο σε προνύμφη ξανά και ξανά, δυνητικά για πάντα.

Τώρα, Ισπανοί ερευνητές αναφέρουν ότι διάβασαν το γονιδίωμα της «αθάνατης μέδουσας», Turritopsis dohrnii, και βρήκαν μερικά από τα γενετικά μυστικά της αθανασίας της.

Σχεδόν όλες οι μέδουσες ακολουθούν έναν μάλλον περίπλοκο κύκλο ζωής, ο οποίος ξεκινά με το στάδιο της προνύμφης, ή πλάνουλας, η οποία εκκολάπτεται από το αβγό και κολυμπά ελεύθερα μέχρι να βρει κατάλληλη θέση να προσκολληθεί στο βυθό.

Εκεί μετατρέπεται σε πολύποδα, κλωνοποιεί τον εαυτό της και σχηματίζει μια αποικία. Όταν η αποικία ωριμάσει, αρχίζει να απελευθερώνει ώριμες μέδουσες, οι οποίες αναπαράγονται σεξουαλικά για να δώσουν την επόμενη γενιά.

Αν και υπάρχουν αρκετά είδη μεδουσών που μπορούν να αντιστρέφουν τον κύκλο ζωής και να επανέρχονται σε προηγούμενα στάδια, τα περισσότερα χάνουν αυτή την ικανότητα όταν φτάσουν σε σεξουαλική ωρίμανση.

Όχι όμως και η Turritopsis dohrnii, μια μικρή μέδουσα των εύκρατων νερών που απαντά και στη Μεσόγειο.

Η ενήλικη μέδουσα μπορεί να μεταμορφωθεί σε κύστη, μια δομή που μοιάζει με πολύποδα, η οποία προσκολλάται και πάλι στον βυθό και ξαναρχίζει τον κύκλο από την αρχή. Επειδή αναπαράγεται ασεξουαλικά, η μέδουσα ποτέ δεν πεθαίνει –κάποια από τα αντίγραφά της επιζούν, δυνητικά για πάντα.

Αποικία πολυπόδων της αθάνατης μέδουσας στην Ιταλία (Schuchert, Peter)

Περίεργοι να μάθουν ποιο είναι το τρικ του αθάνατου κνιδόζωου, ερευνητές του Πανεπιστημίου του Οβιέδο στην Ισπανία αλληλούχισαν ολόκληρο το γονιδίωμα της T. dohrnii και το συνέκριναν με το DNA ενός στενού, θνητού συγγενή της, του είδους Turritopsis rubra.

Η μελέτη, η οποία δημοσιεύεται στην επιθεώρηση PNAS, αποκαλύπτει τρία σημαντικά στοιχεία.

Πρώτον, η T. dohrnii φέρει διπλάσιο αριθμό γονιδίων που συνδέονται με τους μηχανισμούς επιδιόρθωσης του DNA, κάτι που σημαίνει πως ίσως είναι καλύτερα εξοπλισμένη να αντιμετωπίζει τις μεταλλάξεις που προκύπτουν τυχαία.

Ακόμα, φέρει μεταλλάξεις που της επιτρέπουν να φρενάρει τον πολλαπλασιασμό των κυττάρων και να αποφεύγει την αποδόμηση των τελομερών, προστατευτικών δομών στα άκρα όλων των χρωμοσωμάτων.

Επιπλέον, όταν η μέδουσα μεταμορφώνεται πίσω σε πολύποδα, η έκφραση (λειτουργία) ορισμένων γονιδίων που σχετίζονται με την ανάπτυξη επανέρχεται στα μοτίβα του πολύποδα.

Τα ευρήματα προσθέτουν νέα κομμάτια στο περίπλοκο παζλ της γήρανσης των πολυκύτταρων οργανισμών.

Προς το παρόν, πάντως, πρακτικές εφαρμογές δεν διαφαίνονται στον ορίζοντα. Όπως δήλωσε στο Reuters ο Μόντι Γκράαμ του Ινστιτοτούτου Ωκεανογραφίας της Φλόριντα, ο οποίος δεν συμμετείχε στη μελέτη, «δεν μπορούμε να ψαρέψουμε αυτές τις μέδουσες και να τις μετατρέψουμε σε κρέμα προσώπου».