Πατατίτσες

Στην Ελένη Παπανδρέου

Για το πόσο κατά συνθήκην υφίστανται οι λέξεις και αποκτούν το πραγματικό τους περιεχόμενο χάρη σε όσα καταθέτουν μέσα τους ο καθένας που τις εκφέρει, είναι κάτι που τεκμηριώνεται είτε καταφεύγοντας στην ίδια τη ζωή είτε στη λογοτεχνία. Με τη δεύτερη να μας κάνει το γεγονός αυτό ακόμη πιο απτό καθώς από τη φύση της ερμηνεύοντας τη ζωή αποκαθιστά τα πράγματα στις σωστές τους διαστάσεις. Επομένως και ο σεβασμός της για τις λέξεις γίνεται αδιαμφισβήτητος.

Δεν έχει, για παράδειγμα, παρά να θυμηθεί κανείς ένα αριστουργηματικό διήγημα της σπουδαίας πεζογράφου Λιλίκας Νάκου που περιλαμβάνεται στο βιβλίο της «Η κόλαση των παιδιών». Το διήγημα τιτλοφορείται «Ελενίτσα» και έχει ως ηρωίδα ένα κοριτσάκι επτά χρόνων την Ελενίτσα που ξεψυχώντας σε ένα νοσοκομείο, στα χρόνια της κατοχής, ζητά από την προϊσταμένη νοσοκόμο να της φέρει να φάει «πατατίτσες». Δεν χρειάζεται προκειμένου να καταλάβουμε το βάθος που μπορεί να αποκτήσει η λέξη αυτή, αν την συνδυάσουμε με την αντιπάθεια που αισθανόμαστε για τον ίδιο όταν ακούμε έναν μεγαλοαστό να λέει: «Εγώ τις πατάτες για να τις φάω τις θέλω τραγανές και εσωτερικά μελωμένες. Διαφορετικά δεν τις αγγίζω». Ή ένα δεύτερο παράδειγμα αν συνδυάσουμε τη λέξη «εμπειρία», όπως ακούμε να την χρησιμοποιεί ένας άνθρωπος που βιώνει μια εμπόλεμη κατάσταση στη χώρα του, ή το πένθος για την απώλεια του παιδιού του, με τον τρόπο που την εξέφερε τη λέξη εμπειρία ένας νεαρός θέλοντας να χαρακτηρίσει την γευστική απόλαυση μιας συναγρίδας σε ένα πολυτελές εστιατόριο.

Οταν οι λέξεις χρησιμοποιούνται με έμφαση, σαν να δημιουργήθηκαν για την προσωπική μας αποκλειστική χρήση και κυρίως με αναφορά μόνο στον εαυτό μας, προκύπτει ένας βαθύς αμοραλισμός που μεταβάλει τον κόσμο, για τη συνείδησή μας περίπου σε ιδιοκτησία μας.

Οταν, αν και μεγαλώνουμε με τις λέξεις, χέρι χέρι, αν και τις χρησιμοποιούμε σε όλες τις κρίσιμες περιστάσεις που αναπόφευκτα παρουσιάζονται σε όλους μας, ζούμε και πεθαίνουμε δηλαδή με τις λέξεις, τις μετερχόμαστε περιορίζοντάς τις ή προσβάλλοντας την ανάγκη που τις γέννησε, ο τελικός λογαριασμός για τον καθένα μας δεν θα είναι παρά μια πλήρης απορία και σύγχυση.

Αν η κατάχρηση και η ακύρωση της σημασίας των λέξεων μέσα στην καθημερινότητα και τις διαπροσωπικές σχέσεις είναι κάτι το σύνηθες και το εξαιρετικά διαδεδομένο, δεν σημαίνει πως ίδιες οι λέξεις δεν καραδοκούν ώστε να επαναποκτήσουν την αυθεντικότητά τους προκειμένου να λάμψει η αλήθεια για ό,τι έχει συμβεί και για ό,τι εξακολουθεί να συμβαίνει τόσο μέσα στον ιστορικό όσο και μέσα στον προσωπικό χώρο του καθενός. Τι περίεργο αλήθεια! Οι λέξεις που ως υλικό φαίνεται αλλά και είναι ανεξάντλητο, ώστε να μπορεί να το χρησιμοποιεί κανείς με όση άνεση ή όσο σπάταλα επιθυμεί, να μην μπορεί να διακινηθεί ουσιαστικά παρά μόνο όταν το μετέρχεται κανείς με φειδώ. Στους πρόποδες ακόμη και της πιο απάτητης ανθρώπινα και πνευματικά κορυφής, υπάρχει πάντα μία σύνεση και οικονομία όσον αφορά τη χρήση των λέξεων που οδηγούν στην κατάκτησή της.