Εργασία: Ο κρυφός ναρκισσιστής είναι απειλή για τους συναδέλφους του

Το περιβάλλον σε έναν χώρο εργασίας που είναι ανταγωνιστικός γίνεται πολλές φορές τοξικό. Είναι συχνό διευθυντές να οικειοποιούνται τις επιτυχίες της ομάδας τους, ή ακόμα και συνάδελφοι να υπερπροβάλλουν τον εαυτό τους προκειμένου να κερδίσουν τη συμπάθεια των προϊσταμένων τους. Η ναρκισσιστική αυτή συμπεριφορά είναι εύκολα αναγνωρίσιμη.

Ωστόσο πέρα από τους κλασικούς ναρκισσιστές υπάρχουν και εκείνοι που είναι αθόρυβοι, μετριοπαθείς, συμπαθείς και φιλικοί συνάδελφοι αλλά που διακατέχονται από την ίδια επιθυμία. Να προβάλλουν τον εαυτό τους έναντι των διπλανών τους.

• Διαβάστε επίσης: Στρες: Γιατί οι εργοδότες συμπαθούν τους αγχωμένους εργαζόμενους

Η Τζούλι Λ. Χαλ, συγγραφέας του The Narcissist in Your Life, αναφέρεται σε αυτούς που διψούν για προσοχή και αναγνώριση χωρίς να το κραυγάζουν ως κρυφούς ναρκισσιστές. Ένας κρυφός ναρκισσιστής μπορεί να εμφανίζεται φιλικός, ακόμα κι αν σαμποτάρει αδίστακτα τους άλλους για το δικό τους συμφέρον.

Ένα τέτοιο άτομο μπορεί να αποτελέσει προβλήματα στους άλλους στον χώρο εργασίας, καθώς οι συνάδελφοί του ίσως να μην μπορούν να αντιληφθούν εύκολα την επικίνδυνη συμπεριφορά του.

Ωστόσο, σύμφωνα με τους ειδικούς τους διακρίνουν κάποια βασικά χαρακτηριστικά, έτσι ώστε να τους εντοπίζουμε και να καταλάβουμε πώς να αλληλοεπιδρούμε με τον καλύτερο τρόπο μαζί τους – εάν δεν μπορούμε να το αποφύγουμε.

Τα «καλά παιδιά» που αποτελούν απειλή

Όπως αναφέρει η Έφη Ζέρβα στο ertnews.gr, όταν σκεφτόμαστε τον παραδοσιακό ναρκισσιστή, φανταζόμαστε κάποιον που θεωρεί πως είναι το κέντρο του κόσμου, προκαλώντας δυσφορία και προβλήματα στους γύρω του. Στον χώρο εργασίας, οι ναρκισσιστές μπορεί να είναι τοξικοί.

Χειραγωγούν τους συναδέλφους τους για να πετύχουν τους δικούς τους στόχους, κάνουν απερίσκεπτες επιλογές χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τις απόψεις των άλλων, και αυτό που τους απασχολεί είναι το πώς θα φανούν ανώτεροι των συνεργατών τους. Η αδιαφορία τους για τους άλλους είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους μπορούν να αναρριχηθούν τόσο γρήγορα στην κλίμακα της ιεραρχίας.

Ωστόσο, οι κρυφοί ναρκισσιστές -που αποκαλούνται και «ευάλωτοι»- είναι λίγο διαφορετικοί. Έχουν την ίδια βασική ανάγκη να ικανοποιήσουν το εγώ τους με κάθε κόστος, όμως είναι πιο μετριοπαθείς αναφορικά με τις μεθόδους τους. Ενώ οι κλασικοί ναρκισσιστές αδιαφορούν εάν ταράξουν τις ισορροπίες προκειμένου να πετύχουν την προσοχή που αναζητούν, οι ευάλωτοι «δεν νιώθουν το ίδιο άνετα να φέρονται με αυτόν τον σαρωτικό τρόπο», λέει η Τζούλι Λ. Χαλ.

Σπόντες και κουτσομπολία

«Θέλουν να τους θεωρούν “καλά παιδιά”. Να τους βλέπουν ως προσηνείς, αστείους, ευχάριστους, γενναιόδωρους, ότι βοηθούν τους άλλους», προσθέτει η Χαλ. Το πρόβλημα είναι, όμως, πως είναι υστερόβουλοι. Η συμπεριφορά τους είναι διαρκώς «παθητική-επιθετική» με αμφιλεγόμενες φιλοφρονήσεις, συγκαλυμμένη κριτική, προσβολές μεταμφιεσμένες σε χιουμοριστικές ατάκες, ανεπαίσθητες σπόντες ή κουτσομπολιά.

Αθόρυβα και με σχέδιο επιδιώκουν την αναγνώριση ή κομπλιμέντα. Μπορεί να προσφέρουν δώρα ενώπιον τρίτων, έτσι ώστε να υπάρχουν μάρτυρες της γενναιοδωρίας τους. Ίσως να δημιουργούν τρίγωνα σε συζητήσεις, να τις κατευθύνουν καλώντας να συμμετάσχει σε αυτές και άλλο πρόσωπο, στρέφοντας τον έναν ενάντια στον άλλον, ή πυροδοτώντας συγκρούσεις. Στην εργασία, κάνουν τους καλούς σε εσάς και σε κάποιον άλλο συνάδελφο, μόνο και μόνο για να κακολογήσουν τον έναν στον άλλον, έτσι ώστε ο κρυφός ναρκισσιστής να εμφανίζεται ως ο ιδανικός εργαζόμενος.

Χαμηλή αυτοεκτίμηση

Πίσω από αυτή τη συμπεριφορά βρίσκεται μια εσωτερικευμένη αίσθηση ντροπής, λέει η Χαλ. Για να το αντισταθμίσουν αυτό, προσπαθούν να φαίνονται ανώτεροι. Πραγματικά, οι κρυφοί ναρκισσιστές, σε αντίθεση με τους εμφανείς, συχνά έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση και ανασφάλειες, και όχι ένα «παραφουσκωμένο» εγώ.

Υπάρχουν ακόμα πολλά που δεν γνωρίζουμε για τους ευάλωτους ναρκισσιστές στον χώρο εργασίας. Οι περισσότερες έρευνες μέχρι σήμερα έχουν επικεντρωθεί στην ευδιάκριτη ναρκισσιστική προσωπικότητα, αναφέρει ο Τσάνκι Μουν, λέκτορας Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Μπέκετ του Λιντς, στο Ηνωμένο Βασίλειο. Αυτό είναι που ώθησε τον Μουν, μαζί με την Καταρίνα Μοράις, ερευνήτρια Εκπαίδευσης και Ψυχολογίας του Καθολικού Πανεπιστημίου της Πορτογαλίας, να εξετάσει πώς ο κρυφός ναρκισσισμός επηρεάζει την απρεπή συμπεριφορά στον εργασιακό χώρο.

Σε μελέτη που δημοσιεύτηκε τον Μάρτιο, φαίνεται πως οι κρυφοί ναρκισσιστές ήταν πιο πιθανόν να ισχυριστούν πως είχαν βιώσει οι ίδιοι αγενή συμπεριφορά στον εργασιακό χώρο παρά το γεγονός πως η δική τους συμπεριφορά -οι σπόντες και τα κουτσομπολιά- συνιστούσε απρέπεια προς τους άλλους.

Σύμφωνα με τον Μουν και τη Μοράις, εξαιτίας της χαμηλής αυτοπεποίθησής τους -σε συνδυασμό με ελλιπή κατανόηση των κανόνων στον χώρο εργασίας, όπως η δικαιοσύνη και ο σεβασμός- οι εργαζόμενοι που εμφάνιζαν σε μεγάλο βαθμό χαρακτηριστικά του κρυφού ναρκισσισμού ήταν πιο πιθανόν να πουν πως βίωναν αγενή, ασεβή ή απρεπή συμπεριφορά από τρίτους στον χώρο εργασίας.

Υποδύονται το θύμα

Το να υποδύονται το θύμα με αυτόν τον τρόπο είναι «πολύ κοινό, σχεδόν δεδομένο» για τους κρυφούς ναρκισσιστές, σημειώνει η Χαλ. «Σύμφωνα με το αφήγημά τους είναι θύματα, ξεφεύγοντας έτσι από κάθε περίσταση, γλιτώνοντας από κάθε ευθύνη. Πάντα φταίει κάποιος άλλος, κάποιος τους αδίκησε».

Ενώ οι αναγνωρίσιμοι ναρκισσιστές είναι επιθετικοί, παρενοχλούν τους άλλους ή μονοπωλούν το ενδιαφέρον, οι κρυφοί μπορεί να είναι συμπαθείς και να χειραγωγούν τα θύματά τους για πολύ καιρό, προτού εκείνα συνειδητοποιήσουν τι συμβαίνει.

«Οι κρυφοί ναρκισσιστές μπορεί να μας επηρεάζουν με έναν πιο υποδόριο τρόπο, επειδή δεν είμαστε το ίδιο προετοιμασμένοι να τους αντιμετωπίσουμε, λέει ο Μουν, προσθέτοντας πως χρειάζεται περαιτέρω έρευνα. «Ίσως να μπορούμε να προφυλαχθούμε από τις ενέργειες ενός επιδεικτικού ναρκισσιστή, επειδή η συμπεριφορά του είναι πιο ευδιάκριτη. Ο κρυφός ναρκισσισμός αναγνωρίζεται λιγότερο εύκολα και εντοπίζεται πιο δύσκολα», προσθέτει ο ίδιος.

Μην μοιράζεστε ευαίσθητες πληροφορίες

Ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος να αντιμετωπίσουμε έναν ευάλωτο ναρκισσιστή; Για να καταλάβατε εάν κάποιος είναι κρυφός ναρκισσιστής, αναρωτηθείτε το εξής: Πώς αντιδράει όταν σας συμβαίνει κάτι καλό; Ίσως πρόκειται για μία προαγωγή, για εύσημα από το αφεντικό ή απλώς αν του πείτε πώς σήμερα περνάτε ωραία. «Χαίρεται για εσάς; Χαίρεται πραγματικά για εσάς; Αυτός είναι ένας καλός τρόπος να εντοπίσετε τον ναρκισσισμό», λέει η Χαλ.

Εάν έχετε την αίσθηση ότι προσποιείται, σταματήστε να του μιλάτε. Τα όρια είναι σημαντικά με κάθε είδους ναρκισσιστή, και εφόσον οι κρυφοί καταφέρνουν να εμφανίζονται συμπαθείς ή άκακοι, είναι προτιμότερο να είμαστε επιφυλακτικοί.

Εάν έχετε κάποιον στον χώρο εργασίας σας, είναι σημαντικό να μην του αποκαλύπτετε οτιδήποτε θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει ώστε να σας υπονομεύσει. Οι ναρκισσιστές αμύνονται ασκώντας ύπουλες επιθέσεις. «Μην μοιράζεστε προσωπικές πληροφορίες. Συλλέγουν διαρκώς δεδομένα για άλλους, έτσι ώστε να αποκτήσουν οι ίδιοι πλεονέκτημα, να εντοπίσουν τις αδυναμίες των άλλων και να τις εκμεταλλευτούν», επισημαίνει η Χαλ.

Ανταγωνιστικοί

Όσο για τους ίδιους τους ευάλωτους ναρκισσιστές, ο Μουν και η Μοράις συστήνουν να αναπτύξουν τη συναισθηματική τους νοημοσύνη, ώστε να βελτιωθεί η αυτοεκτίμησή τους, η έλλειψη της οποίας είναι η αιτία της τοξικής τους συμπεριφοράς.

Σύμφωνα με τον Μουν, η έρευνά τους καταδεικνύει πως η βελτίωση της αυτοεκτίμησης είναι αυτό που μπορεί να τους βοηθήσει να βιώνουν λιγότερη απρεπή συμπεριφορά στην εργασία τους και ίσως αλλάξει τις επιζήμιες συνήθειες τους. Σύμφωνα με μελέτες, η συναισθηματική νοημοσύνη και η αυτοεκτίμηση συσχετίζονται.

Όμως, όσο περιμένετε να συμβεί αυτό, να είστε σε επιφυλακή. «Διαρκώς κρύβονται και θωρακίζονται. Μπορεί να νιώθετε συμπάθεια γι’ αυτούς, επειδή πρόκειται για μια θλιβερή κατάσταση. Ωστόσο, δεν είναι ασφαλές να νιώθετε έτσι. Είναι ανταγωνιστικοί και θεμελιωδώς επικίνδυνοι», λέει η Χαλ.