Αντιπαράθεση αρχαιολόγων και υπουργείου Πολιτισμού για επαναπατρισμό αρχαιοτήτων – επιστολές σε πρώην υπουργούς

Επιμένει ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων να διατυπώνει αντιρρήσεις για την κύρωση της συμφωνίας για μεταξύ του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης της Αθήνας, του Μητροπολιτικού Μουσείου Τέχνης της Νέας Υόρκης και του Ινστιτούτου Αρχαίου Ελληνικού Πολιτισμού του Ντελαγουέρ, σχετικά με την επιστροφή στην Ελλάδα, ιδιωτικής συλλογής εκατόν εξήντα μίας (161) αρχαιοτήτων του Κυκλαδικού Πολιτισμού.

Μάλιστα, σήμερα απέστειλε επιστολές στους διατελέσαντες από το 2008 Υπουργούς Πολιτισμού και νυν  βουλευτές του ελληνικού κοινοβουλίου κκ. Κ. Καραμανλή, Α. Σαμαρά, Κ. Τζαβάρα και Κ. Τασούλα.

Την ίδια ώρα κατατέθηκε στη Βουλή το σχετικό νομοσχέδιο που αναμένεται να συζητηθεί και να ψηφιστεί την επόμενη εβδομάδα

Το νομοσχέδιο του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού

Όπως αναφέρει το πρώτο άρθρο του σχετικού Σχεδίου Νόμου το νομοσχέδιο «επιτυγχάνει την οριστική επιστροφή στην Ελλάδα ιδιωτικής συλλογής σημαντικών αρχαιοτήτων του κυκλαδικού πολιτισμού, η οποία βρίσκεται στη Νέα Υόρκη, την πολυετή και διαρκή προβολή του κυκλαδικού πολιτισμού στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης και τη μακρόχρονη και δυναμική συνεργασία μεταξύ του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού και του Μητροπολιτικού Μουσείου Τέχνης της Νέας Υόρκης στον τομέα των αρχαιολογικών ερευνών.»

Το δεύτερο άρθρο αναφέρει ότι αντικείμενό του είναι η «κύρωση της Συμφωνίας, που υπέγραψε την 21η Ιουλίου 2022, το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού της Ελληνικής Δημοκρατίας με το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, το Μetropolitan Museum of Art (Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης) της Νέας Υόρκης και το Hellenic Ancient Culture Institute Ιnc. (Ινστιτούτο Αρχαίου Ελληνικού Πολιτισμού) του Ντελαγουέρ, σχετικά με την επιστροφή στην Ελλάδα, ιδιωτικής συλλογής εκατόν εξήντα μίας (161) αρχαιοτήτων του κυκλαδικού πολιτισμού, ευρισκόμενης στη Νέα Υόρκη και την έκθεση αυτής και άλλων τέχνεργων του κυκλαδικού πολιτισμού στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης.»

Η συμφωνία αυτή έρχεται να ολοκληρώσει μια σειρά από συμφωνίες που όλες υπογράφηκαν την 21η Ιουλίου και περιλαμβάνονται ως παραρτήματα στο νομοσχέδιο.

Η πρώτη συμφωνία είναι ανάμεσα στον Leonard Stern, έναν αμερικανό επιχειρηματία και συλλέκτη, που είχε στην κατοχή του μια συλλογή 161 κυκλαδικών αρχαιοτήτων, και το Hellenic Ancient Culture Institute Inc (HACI), που είναι ένα ιδιωτικό μη κερδοσκοπικό νομικό πρόσωπο, με έδρα το Ντελαγουέρ των ΗΠΑ και το οποίο έχει συσταθεί για τις φιλανθρωπικές και εκπαιδευτικές δραστηριότητες του Ιδρύματος Ν. και Ντ. Γουλανδρή – Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης.

Με τη συμφωνία αυτή o Stern παραχωρεί στο HACI τα δικαιώματά του πάνω σε όλη τη συλλογή, συμπεριλαμβανομένης της κυριότητας, υπό την προϋπόθεση ότι αυτά θα εκτεθούν στο Metropolitan Museum of Art της Νέας Υόρκης (MET) για όχι λιγότερο από 25 χρόνια και όχι περισσότερο από 50 χρόνια.

Η δεύτερη συμφωνία είναι ανάμεσα στο ΗACI και το Metropolitan Museum of Art της Νέας Υόρκης. Η συμφωνία αυτή προϋποθέτει τη συμφωνία ανάμεσα στον Stern και το HACI, στη βάση επιθυμίας του «να μοιραστεί τη Συλλογή με τους συμπολίτες του της Νέας Υόρκης και τον κόσμο».

Η συμφωνία ανάμεσα στο HACI και το MET προϋποθέτει τη συμφωνία και με το Ελληνικό Δημόσιο και περιλαμβάνει έναν μηχανισμό όπου ανά πενταετία 15 αντικείμενα θα μεταφέρονται σε μουσεία στην Ελλάδα και θα αντικαθίστανται από αντικείμενα αντίστοιχης αξίας από την Ελλάδα με διαδικασία δανεισμού.

Αυτά θα ισχύσουν για την πρώτη 25ετία. Για τα επόμενα 25 χρόνια το HACI δεσμεύεται να εξασφαλίσει ότι 122 έργα κυκλαδικής τέχνης θα εκτίθενται στο ΜΕΤ, με βάση τις προβλέψεις της ελληνικής νομοθεσίας είτε μέσω δανεισμού της συλλογής είτε μέσω επιστροφής της συλλογής στην Ελλάδα και αντικατάστασης των εκθεμάτων με ισάριθμα έργα κυκλαδικής τέχνης με διαδικασία δανεισμού.

Η συμφωνία προβλέπει ότι στον τοίχο πάνω από την αίθουσα της έκθεσης θα αναγράφεται “Leonard N. Stern Collection” και τον τοίχο δίπλα στη συλλογή θα αναγράφεται: Hellenic Republic-Ministry of Culture and Sports / Museum of Cycladic Art-Athens / Loan of Cycladic Art to the MET”

Η τρίτη συμφωνία είναι αυτή ανάμεσα στο Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, το Hellenic Ancient Culture Institute Inc., το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης και το Metropolitan Museum of Art.

Η συμφωνία αυτή ουσιαστικά περιλαμβάνει τις βασικές πλευρές της συμφωνίας ανάμεσα στο HACI και το ΜΕΤ και επιπλέον προβλέπει ότι το ελληνικό μουσείο στο οποίο θα εκτίθενται οι αρχαιότητες που σταδιακά θα έρχονται θα είναι το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης και στη δεύτερη 25ετία το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης ή και άλλα μουσεία. Η συμφωνία προβλέπει ότι το Ελληνικό Δημόσιο είναι ο αποκλειστικός ιδιοκτήτης και νομέας της συλλογής που είναι στην κατοχή του HACI.

Η αντίδραση του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων – Επιστολές σε βουλευτές – πρώην υπουργούς Πολιτισμού

Όπως αναφέρει σχετική ανακοίνωση του ΣΕΑ:

Μετά την κατάθεση του σχεδίου νόμου «Κύρωση της συμφωνίας μεταξύ του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, του Μητροπολιτικού Μουσείου της Νέας Υόρκης και του Ινστιτούτου Αρχαίου Ελληνικού Πολιτισμού του Ντέλαγουερ σχετικά με την επιστροφή στην Ελλάδα ιδιωτικής συλλογής αρχαιοτήτων 161 αρχαιοτήτων του κυκλαδικού πολιτισμού, ευρισκόμενης στη Νέα Υόρκη και την έκθεση αυτής στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης», χτες αργά το βράδυ στην ελληνική Βουλή, ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων απέστειλε σήμερα επείγουσες επιστολές στους διατελέσαντες από το 2008 Υπουργούς Πολιτισμού και νυν  βουλευτές του ελληνικού κοινοβουλίου κκ. Κ. Καραμανλή, Α. Σαμαρά, Κ. Τζαβάρα και Κ. Τασούλα.

 Στις επιστολές υπενθυμίζεται ότι τα ευρήματα του πρωτοκυκλαδικού πολιτισμού ανευρίσκονται μόνο σε θέσεις της Ελλάδας και όσα βρίσκονται ή και διακινούνται στο εξωτερικό αποτελούν προϊόντα παράνομης εξαγωγής από ελληνικό έδαφος, ως εκ τούτου το ελληνικό δημόσιο έχει κάθε νόμιμο και ηθικό λόγο να διεκδικήσει την κυριότητα και την κατοχή των 161 κυκλαδικών αρχαιοτήτων της Συλλογής Stern. 

 Ο ΣΕΑ τονίζει ότι με την κύρωση αυτής της «Συμφωνίας» η ελληνική κυβέρνηση και η ελληνική Βουλή λειτουργούν ως «μεσολαβητές» προκειμένου να νομιμοποιηθεί μια ιδιωτική συλλογή –χωρίς καμία αναφορά ή έλεγχο στην προέλευση και στον τρόπο απόκτησης των αντικειμένων-, προκειμένου να εκτεθούν παρανόμως εξαχθείσες αρχαιότητες σε ένα ιδιωτικό Μουσείο στη Νέα Υόρκη (Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης) και σε ένα ιδιωτικό μουσείο στην Ελλάδα (Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης) και όχι να «επαναπατριστούν», όπως παραπλανητικά εξαγγέλθηκε. 

 Μάλιστα η «Συμφωνία» δεσμεύει με τρόπο απαράδεκτο τις ελληνικές κυβερνήσεις για τα επόμενα 50 χρόνια ως το 2073 (!), και τις υποχρεώνει να αποστέλλουν κυκλαδικές αρχαιότητες από ελληνικά Μουσεία προκειμένου αυτές να εκτίθενται στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Ν. Υόρκης, εμπλουτίζοντας την συλλογή ενός Μουσείου που επί μακρόν έχει εμπλουτίζει τις συλλογές του με αρχαιότητες που έχουν αποδειχθεί προϊόντα παράνομης διακίνησης πολιτιστικών αγαθών (ενδεικτικά αναφέρουμε την πολύκροτη υπόθεση του «Κρατήρα του Ευφρονίου», προϊόν λαθρανασκαφής του 1971, που επαναπατρίστηκε στην Ιταλία το 2008 κατόπιν δικαστικής απόφασης).

 Ο Σύλλογος υπενθυμίζει στους πρώην υπουργούς και πρωθυπουργούς ότι ήταν η κυβέρνηση της ΝΔ που, θέλοντας να αντιμετωπίσει το πρόβλημα της παράνομης διακίνησης, ίδρυσε και στελέχωσε την Διεύθυνση Τεκμηρίωσης και Προστασίας Πολιτιστικών Αγαθών με το Ν, 3658/2008 κι ότι αυτή η θεσμική ρύθμιση οδήγησε σε πολλούς επιτυχείς επαναπατρισμούς αρχαιοτήτων, τα οποία εμπλούτισαν τα ελληνικά δημόσια μουσεία, ευαισθητοποίησαν την ελληνική και τη διεθνή κοινή γνώμη και εντάχθηκαν σε μία συνολική προσπάθεια όλων των κρατών, των οποίων η πολιτιστική κληρονομιά βανδαλίστηκε και υπεξαιρέθηκε, να αναδείξουν το πρόβλημα και να κάνουν από κοινού προσπάθειες επαναπατρισμού.»

 Αφού υπενθυμίζει τις υποθέσεις επαναπατρισμού που χειρίστηκαν στην θητεία τους οι κκ. Καραμανλής, Σαμαράς, Τζαβάρας και Τασούλας, ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων καταλήγει:

«Οι παραπάνω επιτυχίες δεν προέκυψαν ξαφνικά αλλά μέσα από τη συστηματική εργασία των αρμοδίων υπηρεσιών του ΥΠ.ΠΟ.Α τη συνεργασία τους τις προξενικές, δικαστικές και αστυνομικές αρχές και βέβαια μέσα από τις διεθνείς συνεργασίες και το πνεύμα ενθάρρυνσης των επαναπατρισμών από τους διεθνείς οργανισμούς. Το προς ψήφιση νομοσχέδιο πιστεύουμε ακλόνητα ότι «δυναμιτίζει» τις προαναφερθείσες προσπάθειες αλλά και την αταλάντευτη πολιτική των ελληνικών κυβερνήσεων για τον εντοπισμό, την τεκμηρίωση, τη διεκδίκηση και εν τέλει τον επαναπατρισμό ελληνικών αρχαιοτήτων.

 Με το προς ψήφιση νομοσχέδιο παρακάμπτονται διατάξεις του αρχαιολογικού νόμου για την εισαγωγή και κατοχή αρχαίων, καταστρατηγείται η διοικητική πρακτική επαναπατρισμού και κατοχής αρχαίων, εκμηδενίζονται το έργο και οι αρμοδιότητες της Διεύθυνσης Τεκμηρίωσης και Προστασίας Πολιτιστικών Αγαθών, τίθενται εν αμφιβόλω η διεθνής νομοθεσία αλλά και ο λόγος και η συνέπεια της Ελλάδας στα διεθνή fora.

 Κατόπιν αυτών σας παρακαλούμε να ασκήσετε την επιρροή σας και να αποτρέψετε την εισαγωγή στο ελληνικό κοινοβούλιο του νομοσχεδίου με τον τίτλο  «Κύρωση της συμφωνίας μεταξύ του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, του Μητροπολιτικού Μουσείου της Νέας Υόρκης και του Ινστιτούτου Αρχαίου Ελληνικού Πολιτισμού του Ντέλαγουερ σχετικά με την επιστροφή στην Ελλάδα ιδιωτικής συλλογής αρχαιοτήτων 161 αρχαιοτήτων του κυκλαδικού πολιτισμού, ευρισκόμενης στη Νέα Υόρκη και την έκθεση αυτής στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης».