Είπες τον Οιδίποδα αστείο;

Αφού επί ένα πεντάμηνο κάναμε φύλλο και φτερό το -αρχαίο παρακαλώ – κείμενο, αφού λιώναμε πάνω από τα συντακτικά φαινόμενα και την κλίση των ανωμάλων ρημάτων, στο τελευταίο μάθημα ο φιλόλογός μας ευδόκησε να ρωτήσει τη γνώμη μας για την τραγωδία. «Πώς σας φάνηκε ο Οιδίπους;». «Για γέλια!» σήκωσα πρώτος το χέρι μου. «Τι σημαίνει κωμωδία;» εξήγησα. «Το να μην ξέρουν οι χαρακτήρες πού πατούν και πού βρίσκονται. Να αντιλαμβάνονται την πραγματικότητα άλλ’ αντ’ άλλων. Και να πατάνε άρα όποια μπανανόφλουδα βρεθεί στον δρόμο τους.

Πεπεισμένος ακράδαντα ότι πάντοτε διακρίνει, λόγω της ευφυίας του, το σωστό, ο Οιδίποδας τα κάνει όλα λάθος». Κοκκίνησε ο καθηγητής. Συσπάστηκε το πρόσωπό του από ιερή οργή. «Τριάντα χρόνια διδάσκω Οιδίποδα Τύραννο για να έρθεις σήμερα εσύ, παλιόπαιδο, να μου τον πεις αστείο; Σαν δεν ντρέπεσαι!» βάρεσε το χέρι στην έδρα, βαθιά θιγμένος λες και είχα προσβάλει κάποιον μακαρίτη συγγενή του. «Πέρνα έξω!». Βγήκα από την τάξη με το κεφάλι ψηλά. Με την οίηση του δεκαεφτάχρονου που έχει διαβάσει Κούντερα, έχει πασαλείψει Καστοριάδη και καμώνεται τον ρηξικέλευθο διανοούμενο.

Στη θέση του φιλολόγου μας θα αντιδρούσα – εννοείται – ασύγκριτα πιο ήπια. Οχι από συμπάθεια προς τον έφηβο εαυτό μου, που αν όχι τότε, πότε θα έβγαζε γλώσσα; Αλλά επειδή ο οιοσδήποτε αναγνώστης, ακροατής ή θεατής δικαιούται να έχει και να εκφράζει τη δική του άποψη. Καθένας καταλαβαίνει, νιώθει ό,τι θέλει. Δεν υπάρχει αυθεντική ερμηνεία στην τέχνη ούτε έχουμε υποχρέωση να υποκλινόμαστε στα αριστουργήματά της. Ο Αλέξανδρος Ιόλας έβρισκε τον Παρθενώνα μέτριο – δεν πιστεύω ότι το έλεγε από εκκεντρισμό. Ο μέγας Λέων Τολστόι απέρριπτε συλλήβδην τον Σαίξπηρ. Ενα έργο καταξιώνεται όχι όταν αφήνει τον κόσμο άφωνο. Αλλά όταν χρόνια, αιώνες αφότου δημιουργήθηκε εξακολουθεί να εγείρει διαφωνίες. Να πυροδοτεί γόνιμους καβγάδες.

Ποσώς με ενοχλούν κατά συνέπειαν τα ανατρεπτικά ανεβάσματα του αρχαίου δράματος. Οι σκηνοθέτες έχουν το ελεύθερο να παρουσιάζουν τον Τειρεσία τρανσέξουαλ, τον Ιάσονα καουμπόι από γουέστερν, την Αντιγόνη νευρασθενική. Η μόνη μου ένσταση; Εάν του αλλάζεις του έργου τα φώτα, εάν θέλεις ο γαμπρός στον «Ματωμένο Γάμο» να διατηρεί αιμομικτική σχέση με τη μάνα του, μην το φορτώνεις στον ποιητή, που δολοφονημένος από τους αλήτες του Φράνκο δεν μπορεί και να αμυνθεί. Πες ότι εμπνεύστηκες, ότι πήρες απλώς μια αφορμή από τον Λόρκα. Επωμίσου ακέραια την ευθύνη της άποψής σου.

Εκείνο που μας λείπει πάντως, χρόνια τώρα, είναι οι πιστές στο γράμμα και στο πνεύμα του αυθεντικού κειμένου παραστάσεις. Να βλέπεις Ευριπίδη ατόφιο, όχι Ευριπίδη πασπαλισμένο με Διονύσιο Σολωμό, Μιχάλη Γκανά και ολίγη από Σάρα Κέιν…

Ομως τι λέω; Σάμπως στα εστιατόρια και στις ταβέρνες του συρμού δεν σερβίρουν «αποδομημένους» μουσακάδες, χωριάτικες σαλάτες «αλλιώς» και ιμάμ μπαϊλντί τα οποία ουδείς ιμάμης θα αναγνώριζε; Το αποτέλεσμα ενίοτε εξαιρετικά τερψιλαρύγγιο. Αν μη τι άλλο ενδιαφέρον. Το πιάτο, από εικαστική άποψη, να το κορνιζάρεις. Μα εγώ θα λαχταρούσα να βρίσκω κάπου-κάπου ατόφιες τις γεύσεις της παιδικής μου ηλικίας. Το στιφάδο όπως το μαγείρευε η μάνα μου, συμβουλευόμενη τον Τσελεμεντέ.

Ισως, από την άλλη, το να νοσταλγείς κλασικές παραστάσιες, παραδοσιακές γεύσεις, να μοιάζει με το να αναπολείς τη χαμένη Ατλαντίδα, η οποία πιθανόν να μην υπήρξε και ποτέ.

Είχα βρεθεί, πρόπερσι, στα Μέγαρα που ως γνωστόν φημίζονται για την πτηνοτροφία τους. Κάποιοι φιλόξενοι άνθρωποι της περιοχής μού μιλούσαν στο τραπέζι για τις όρνιθες, άλλες οι μεν που γεννούν αβγά, άλλες οι δε που προορίζονται για φάγωμα. «Και η θρυλική αλανιάρα κότα, που την τραγουδάει κι ο Τσιτσάνης;». «Σπάνιο είδος. Υπό εξαφάνισιν. Μα κι αν σου έσφαζαν και σου έψηναν μια τέτοια, νομίζεις ότι θα την απολάμβανες; Σκληρή θα την έβρισκες. Αμάσητη. Θα την κατηγορούσες σάμπως να έφταιγε η πουλάδα που δεν θα ήταν για τα κακομαθημένα σου δοντάκια…».