Μητέρα Τερέζα: Άξιζε πραγματικά η μοναχή την αγία φήμη της;

«Περισσότερα δάκρυα έχουν χυθεί για τις προσευχές που έχουν εισακουστεί».

Το ντοκιμαντέρ του Sky ισχυρίζεται ότι η Μητέρα Τερέζα κάλυψε τις χειρότερες υπερβολές της εκκλησίας. Ο γιατρός Τζακ Πρέγκερ εργάστηκε με τη φιλανθρωπική της οργάνωση και σοκαρίστηκε από αυτά που είδε. Γυναίκα που δούλεψε μαζί της για δύο χρόνια λέει ότι ήταν «σχιζοφρενής» επειδή πίστευε ότι «το να είσαι φτωχός όπως ο Ιησούς ήταν καλό».

Ποιος θα μπορούσε να προβλέψει, όταν η Anjezë Gonxhe Bojaxhiu γεννήθηκε στα σημερινά Σκόπια της Βόρειας Μακεδονίας, τον Αύγουστο του 1910, ότι θα γινόταν μια από τις εικόνες του 20ού αιώνα, αναγνωρισμένη σε όλο τον κόσμο ως Μητέρα Τερέζα, η αγία που παρηγορεί τους αναξιοπαθούντες; Το τριμερές ντοκιμαντέρ «Μητέρα Τερέζα: Για την αγάπη του Θεού;» (Sky Documentaries) παρουσιάζει τα υπέρ και τα κατά της μανίας της Μητέρας Τερέζας, διαπιστώνοντας ότι τα καλά είναι εύθραυστα και τα κακά βαθιά.

• Διαβάστε επίσης: Βατικανό: Αγιοποιείται η Μητέρα Τερέζα

Στα 18 της πήγε στο Δουβλίνο για να ενταχθεί στο τάγμα των Καθολικών Αδελφών του Λορέτο και ένα χρόνο αργότερα μετακόμισε στην Καλκούτα για να γίνει δασκάλα. Το να γίνει μάρτυρας της δυστυχίας και του θανάτου που προκάλεσε ο λιμός της Βεγγάλης το 1943 – όταν δεκάδες πτώματα έμειναν πεταμένα στους δρόμους – την επηρέασε βαθύτατα και τρία χρόνια αργότερα ισχυρίστηκε ότι ο Ιησούς της μίλησε σε ένα τρένο, δίνοντάς της νέες οδηγίες.

«Έπρεπε να εγκαταλείψω το μοναστήρι και να βοηθήσω τους φτωχούς», έγραψε αργότερα. «Ήταν μια διαταγή. Η αποτυχία μου θα σήμαινε ότι θα έσπαγα την πίστη μου».

Η εκκλησία της έδωσε την άδεια να ιδρύσει το δικό της τάγμα, τις Ιεραποστόλους της Φιλανθρωπίας, και επέλεξε μία νέα εικόνα για τον εαυτό της μέσα ένα απλό λευκό, βαμβακερό σαρίκι με μπλε περίγραμμα. Από την αρχή, η συμπόνια και η γοητεία της συνδυάζονταν με μια ακαταμάχητη αποτελεσματικότητα.

Ο Navin Chawla, ένας δημόσιος υπάλληλος που έγινε στενός της φίλος, έγινε μάρτυρας ενός περιστατικού που η Μητέρα Τερέζα ζητούσε από έναν περιφερειακό υποδιοικητή κάποιο κομμάτι γης στο οποίο θα έστηνε τον καταυλισμό για να φροντίζει ανθρώπους με λέπρα. Έκανε τον κυβερνήτη να δακρύσει και της δόθηκε υπερδιπλάσια έκταση γης από αυτή που ήλπιζε.

«Είχε την πονηριά μιας χωριάτισσας», θυμάται ο Navin. «Ήταν πολύ συγκεντρωμένη, ελαφρώς πεισματάρα. Απλά την ερωτεύτηκα».

Τα νέα άρχισαν να διαδίδονται και το 1969 μια ομάδα ντοκιμαντεριστών του BBC άρχισε να ερευνά. «Δεν ήξερα αν έπρεπε να αρρωστήσω ή να κλάψω», θυμάται ο παραγωγός Peter Chafer από την ημέρα που τους ξενάγησε στις αποστολές της.

«Η εμπειρία αυτών των τόπων ήταν σχεδόν υπερβολική για να την αντέξω. Εδώ ήταν αυτή η καλόγρια που είχε αναλάβει αυτό που οι περισσότεροι άνθρωποι θα απέφευγαν. Ήταν μια εξαιρετική γυναίκα. Σκέφτηκα, «Ας προσπαθήσουμε να την βάλουμε στο χάρτη». Όταν βγήκε το ντοκιμαντέρ, όλοι τρελάθηκαν».

Έγινε διάσημη εν μία νυκτί, τα χρήματα άρχισαν να ρέουν και το 1979 κέρδισε το Νόμπελ Ειρήνης. Αλλά ήταν όλα όπως φαίνονταν;

Η νέα τριμερής σειρά δείχνει ότι υπήρχαν προβλήματα από την αρχή. Ο Βρετανός γιατρός Τζακ Πρέγκερ εργάστηκε με τη φιλανθρωπική της οργάνωση και σοκαρίστηκε από αυτό που είδε. «Οι καλόγριες δεν παρείχαν σωστή φροντίδα», λέει.

«Οι βελόνες χρησιμοποιούνταν ξανά και ξανά μη αποστειρωμένες. Σε μια γυναίκα με εγκαύματα αρνήθηκαν τα παυσίπονα – της έφερα λαθραία μερικά. Οι μοναχές της Τερέζας έπρεπε να μαστιγώνονται, να φορούν αλυσίδες με καρφιά, πίστευε ότι ο πόνος λυτρώνει τον πόνο… Είχαν τα χρήματα για να λειτουργήσουν ένα αξιοπρεπές νοσοκομείο για τους φτωχούς, αλλά ποτέ δεν το έκαναν. Είπαν: «Θα προσευχόμαστε για την ανακούφιση του πόνου χωρίς να παρέχουμε θεραπεία». Ο πόνος δεν ήταν απλώς ένα υποπροϊόν του έργου της, αλλά αναπόσπαστο μέρος του. Οι καλόγριες είχαν εντολή να μαστιγώνουν τον εαυτό τους και να φορούν συρμάτινες αλυσίδες με καρφιά».

Η Mary Johnson, η οποία εργάστηκε με τη Μητέρα Τερέζα για 20 χρόνια, λέει: «Η πνευματικότητά της ήταν συνδεδεμένη με τον Ιησού στο σταυρό. Χάρισε τη ζωή του με πόνο και εκείνη πίστευε ότι το να χαρίζεις τον εαυτό σου με πόνο ήταν η μεγαλύτερη αξία. Η ιδέα ήταν ότι ο πόνος λυτρώνει τον κόσμο».

Ακόμα και ένας άνδρας που ήταν ορφανό από την Καλκούτα και έπασχε από πολιομυελίτιδα στα τέλη της δεκαετίας του 1970, και ο οποίος παραδέχεται ότι οι Ιεραπόστολοι της Φιλανθρωπίας του έσωσαν τη ζωή, μιλάει για τις ψυχολογικές επιπτώσεις της ενίοτε «βάναυσης» ατμόσφαιρας.

Τη δεκαετία του 1980 η φήμη της εκτοξεύτηκε. Απαίτησε κατάπαυση του πυρός στη Βηρυτό το 1982 για να σώσει μερικά ορφανά, και πραγματικά αυτό συνέβη.

Τρία χρόνια αργότερα πέτυχε την απελευθέρωση κρατουμένων που πέθαιναν από AIDS σε μια φυλακή της Νέας Υόρκης. Τώρα πια εισέρχονταν στην οργάνωσή της περίπου 100 εκατομμύρια λίρες ετησίως, αλλά τα περισσότερα από αυτά καταβάλλονταν στην τράπεζα του Βατικανού.

«Πίστευε ότι το να είσαι φτωχός ήταν καλό, επειδή ο Ιησούς ήταν φτωχός. Είναι σχιζοφρενικό», λέει η Mary Johnson.

Η τελευταία δεκαετία της ζωής της Μητέρας Τερέζας ήταν ίσως η πιο δύσκολη. Πάλευε με τα γηρατειά, αλλά η εκκλησία την καλούσε να τη βοηθήσει στο σκάνδαλο της κακοποίησης παιδιών από ιερείς, το οποίο αυξανόταν μέρα με τη μέρα με νέες μαρτυρίες.

«Την έστελναν σε πόλεις όπου αποκαλύπτονταν σκάνδαλα», λέει η Mary. «Θα μπορούσε να αλλάξει την ιστορία».

Πόσα ήξερε; Είναι αδύνατο να πούμε, αλλά, όπως αποκαλύπτεται στο ντομαντέρ, όταν ο αιδεσιμότατος Donald McGuire ήταν ύποπτος για κακοποίηση, έγραψε μια επιστολή στις αρχές επιμένοντας στην «εμπιστοσύνη της σε αυτόν».

Αυτό τον άφησε ελεύθερο να κακοποιεί εκατοντάδες αγόρια για άλλη μια δεκαετία.

Η εμπλοκή της στο σκάνδαλο αποσιωπήθηκε, αλλά η κληρονομιά της είχε αμαυρωθεί. Ήταν αγία ή αμαρτωλή; Ή λίγο και από τα δύο;

*Με στοιχεία από dailymail.co.uk και theguardian.com