Ψηφιακές εφαρμογές Υγείας: Πόσο εύκολα μπορεί να υιοθετηθούν;

Γράφει η Χριστίνα Χρυσοχόου*

Τα τελευταία χρόνια η διαθεσιμότητα συσκευών κινητής επικοινωνίας από την πλειοψηφία του πληθυσμού παγκοσμίως ώθησε στην εξέλιξη της κινητής υγείας (mobile Health) ως ένα ταχέως αναπτυσσόμενο πεδίο της Ηλεκτρονικής Υγείας. Η κοινωνική αποστασιοποίηση και οι περιορισμοί στην ελεύθερη πρόσβαση του πληθυσμού σε μονάδες παροχής υγείας που επέφερε η πανδημία του COVID19 τα τελευταία χρόνια ενίσχυσε την ανάγκη ανάπτυξής και χρήσης τους.

Η έλευση της πανδημίας του COVID19 έχει αναδείξει τον προβληματισμό για την διαχείριση ασθενών με χρόνια νοσήματα, καθώς αναμένεται να υπάρξει μια κορύφωση της νοσηρότητας και θνητότητας των χρονίων νοσημάτων με την ύφεση της. Ήδη δεδομένα από τον Διεθνή αλλά και τον Ελληνικό χώρο έχουν αναδείξει μειωμένη προσέλευση ασθενών με οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου στα Νοσοκομεία κατά την διάρκεια των μέτρων κοινωνικής αποστασιοποίησης, σε ποσοστά που ανέρχονται και στο 70% των συνήθων προσελεύσεων. Παράλληλα έχει παρατηρηθεί μια αύξηση της σοβαρότητας των περιστατικών και της εμφάνισης πολλών ασθενών με καθυστερημένη προσέλευση εμφράγματος του μυοκαρδίου, που σημαίνει απώλεια καρδιακής μάζας και εικόνα καρδιακής ανεπάρκειας

Ποιες ανάγκες καλύπτονται με την εφαρμογή ψηφιακών εφαρμογών:

Οι εφαρμογές υγείας για κινητές συσκευές (κινητές εφαρμογές υγείας-mobile health applications, mobile health apps), έχουν στόχο την συλλογή ιατρικών δεδομένων, την επικοινωνία μεταξύ ιατρών και ασθενών, την παροχή ιατρικών υπηρεσιών, την προώθηση της  συμμόρφωσης των ασθενών στην αγωγή και γενικά την δυνατότητα ιατρικής  παρακολούθηση των ασθενών σε πραγματικό χρόνο.

Σήμερα υπολογίζεται ότι υπάρχουν πάνω από 3.000.000 εφαρμογές κινητής υγείας, με την πλειοψηφία αυτών να απευθύνεται σε ασθενείς με αγγειακές καρδιακές ή εγκεφαλικές παθήσεις, χρόνια νοσήματα και ογκολογικούς ασθενείς  Ο μεγάλος αριθμός των εφαρμογών κινητής υγείας έρχεται ως αποτέλεσμα του ολοένα  αυξανόμενου αριθμού  ασθενών σε χρόνιες παθήσεις, που επιφέρει υψηλό κόστος περίθαλψης για τα συστήματα υγεία.  Η κινητή υγεία έχει στόχο να συμβάλλει στην ενδυνάμωση των ασθενών, καθώς θα εμπλέκονται πιο ενεργά στη διαχείριση της υγείας τους, αλλά και στην υποστήριξη των επαγγελματιών υγείας για την αποτελεσματικότερη παρακολούθηση των ασθενών τους.

Ειδικότερα οι κύριες ανάγκες που καλύπτονται από την πλευρά του ασθενούς είναι η δυνατότητα

·         αυτοεκπαίδευσης στην καθημερινή παρακολούθηση συμπτωμάτων και της πορείας της υγείας του,

·          ενημέρωσης μέσω αποστολής ενημερωτικού υλικού με αξιόπιστη επιστημονική πληροφορία αφού έχει ελεγχθεί από τος θεράποντα ιατρό του.

·         διαδραστικής επικοινωνίας άμεσα με τον θεράποντα ιατρό τους,

·         ανάπτυξη αισθήματος ασφάλειας στον ασθενή που διαμένει σε πιο απομονωμένη ή νησιωτική περιοχή

·         διατήρηση ποιότητας ζωής με τον ασθενή να δύναται να επιλέγει τον χώρο παραμονής του

Οι κύριες ανάγκες που καλύπτονται από την πλευρά του ιατρού είναι η δυνατότητα

·         καθημερινής και πιο συχνής επικοινωνίας με ασθενή που χρήζει ιδιαίτερης παρακολούθησης

·         απομακρυσμένης παρακολούθησης εμφυτευμένων συσκευών ώστε να αποφευχθούν περιττές μετακινήσεις του ασθενούς σε χώρο νοσοκομείου-ιατρείου εξέτασης

·         καλύτερης τιτλοποίησης της φαρμακευτικής αγωγής και παρακολούθησης δυνητικών παρενεργειών θεραπείας

·         επέκταση του ρόλου εξειδικευμένων νοσηλευτών στην παρακολούθηση ασθενών και δεδομένων από τις εμφυτευμένες συσκευές

·         ανανέωσης πληροφοριακού περιεχομένου που να είναι προσβάσιμο στον ασθενή και να είναι σύμφωνο με τα νεότερα επιστημονικά δεδομένα

·         δημιουργία βάσης δεδομένων για αποτίμηση της πορείας της υγείας του πληθυσμού από τα συστήματα υγείας

Το ερώτημα που τίθεται είναι πόσο εύκολα μπορούν να χρησιμοποιηθούν ψηφιακές εφαρμογές υγείας στον γενικό πληθυσμό;

Ο κύριος περιορισμός στην χρήση τους είναι η αξιολόγηση της ευχρηστίας τους που αποτυπώνεται στις παρακάτω κυρίως παραμέτρους

·         Ευκολία με την οποία οι χρήστες μπορούν να χρησιμοποιούν μια εφαρμογή ήδη από την πρώτη φορά, που αφορά στην πιθανότητα λάθους ή στην απογοήτευση των χρηστών,

·         Αποδοτικότητα χρήσης που σχετίζεται με την ταχύτητα με την οποία επιτελούν επιμέρους εργασίες εντός της εφαρμογής,

·         Ικανοποίηση των χρηστών,

·         Ενδεχόμενα λάθη, και

·         Ικανότητα των χρηστών να θυμούνται τα βασικά χαρακτηριστικά της εφαρμογής όταν επανέρχονται στην χρήση της μετά από κάποιο χρονικό διάστημα

Επίσης φραγμοί στην χρήση των εφαρμογών υγείας μέσω  ψηφιακής τεχνολογίας είναι

·      Η εξάρτηση από συνδεσιμότητα στο διαδίκτυο.

·      Ο ψηφιακός αναλφαβητισμός.

·      Πολύπλοκο λογισμικό. Αυτή η παράμετρος είναι σημαντική για τους ηλικιωμένους χρήστες.

·      Διασφάλιση της εμπιστευτικότητας των προσωπικών δεδομένων των χρηστών.

·      Μειωμένη ευκρίνεια (π.χ. λόγω της μικρής οθόνης των κινητών συσκευών, μικρής γραμματοσειράς κειμένου κλπ.).

Ιδιαίτερα ο ψηφιακός αλφαβητισμός που υποδηλώνει την ικανότητα του ατόμου στον συνδυασμό  γνώσεων, άνεσης και αντίληψης στην εύρεση, αξιολόγηση και εφαρμογή ηλεκτρονικών πληροφοριών για την υγεία σε προβλήματα υγείας, αποτελεί ένα σημαντικό παράγοντα για την χρήση τους. Στις περιπτώσεις χαμηλού  ψηφιακού αλφαβητισμού του ασθενούς, η εκπαίδευση του φροντιστή στην χρήση της ψηφιακής εφαρμογής καθίσταται απαραίτητη.

Απαραίτητες προϋποθέσεις καλής και αποδοτικής λειτουργίας ψηφιακής υγείας αποτελούν

·         Η διαμόρφωση φιλικών στον χρήση ψηφιακών εφαρμογών που να περιλαμβάνουν δυνατότητα επικοινωνίας, συνεχούς τροφοδότησης ενημερωτικού υλικού, παρακολούθησης συσκευών

·         Η διασφάλισης του απόρρητων του ιατρικού φακέλου, με άμεση γνώση ποιος έχει πρόσβαση στα δεδομένα Υγείας των ατόμων

·         Το ανταποδοτικό όφελος για τους επαγγελματίες υγείας με αναγνώριση των  ψηφιακών εφαρμογών παρακολούθησης ως συνταγογραφούμενη ιατρική-νοσηλευτική  πράξη

·         Η διασύνδεση με τον Ιατρικό φάκελο του ασθενούς και με τις εργαστηριακές εξετάσεις που εκτελούνται σε οποιαδήποτε Δημόσιο ή Ιδιωτικό χώρο

·         Ή δυνατότητα διασύνδεσης Ιατρών διαφόρων Ειδικοτήτων που παρακολουθούν την πορεία του ασθενούς, με την δική του συγκατάθεση

·          Η διαμόρφωση εξατομικευμένου προγράμματος φροντίδας.

Τα μέχρι τώρα δεδομένα από τη χρήση ψηφιακών εφαρμογών υγείας έχουν αναδείξει βελτίωση της αυτοδιαχείρισης της νόσου, της συμμόρφωσης στην φαρμακευτική αγωγή και στην  μείωση των επισκέψεων σε Νοσηλευτικά Ιδρύματα. Οι επαγγελματίες υγείας έχουν αναγνωρίσει  πεδία που χρίζουν βελτίωσης, όπως στον σχεδιασμό, στην ευκολία χρήσης, στο παρεχόμενο περιεχόμενο που πρέπει να ανανεώνεται,  στην ουσιαστική χρησιμότητα, και βέβαια στην διασφάλιση της  εμπιστευτικότητας των προσωπικών ιατρικών και κοινωνικοοικονομικών δεδομένων.

*Καρδιολόγος Διευθύντρια ΕΣΥ, Ιπποκράτειο Νοσοκομειο Αθηνών

Υπέυθυνη Μονάδας Καρδιακής Ανεπάρκειας

Μέλος ΔΣ Ελληνικής Καρδιολογικής Εταιρείας

Μέλος πυρήνα Ομάδας εργασίας Πληθυσμιακών μελετών της European Association of Prevention and Rehabilitation, European Society of Cardiology