Διαμαρτυρία αρχαιολόγων – πολιτική αντιπαράθεση στη Βουλή για τη συμφωνία επιστροφής αρχαιοτήτων

Στάση εργασίας και κινητοποίηση έξω από το υπουργείου Πολιτισμού πραγματοποίησε σήμερα ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων την ώρα που στη Βουλή συζητιέται η κύρωση της συμφωνίας του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού για την επιστροφή 161 κυκλαδικών αρχαιοτήτων.

Σύμφωνα με το Σύλλογο Ελλήνων Αρχαιοτήτων κατά τη συζήτηση του σχετικού σχεδίου νόμου στη αρμόδια Διαρκή Επιτροπή Μορφωτικών Υποθέσεων της Βουλής τη Δευτέρα 5 Σεπτεμβρίου 2022 «η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού δεν κατέθεσε κανένα έγγραφο για τον τρόπο απόκτησης των 161 κυκλαδικών αρχαιοτήτων. Δεν υπάρχουν νομιμοποιητικά έγγραφα της Συλλογής Stern, που αποδεικνύουν την προέλευση και άρα τη νομιμότητά της, ούτε έχει ελεγχθεί η προέλευσή της από τις αρμόδιες Υπηρεσίες του ΥΠΠΟΑ […] Η Υπουργός δεν κατέθεσε, επίσης, καμία επιστημονική τεκμηρίωση των αντικειμένων της Συλλογής, από την οποία να τεκμαίρεται η αυθεντικότητα των κυκλαδικών αρχαιοτήτων. Δεν κατέθεσε στα πρακτικά της Βουλής, παρότι δεσμεύτηκε προφορικά ότι θα το κάνει, ούτε το καταστατικό του Ιδρύματος Αρχαίου Ελληνικού Πολιτισμού του Ντέλαγουερ, στο οποίο έχει υπογράψει να παραχωρηθεί η κατοχή των 161 κυκλαδικών αρχαιοτήτων.»

Παράλληλα, ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων υποστηρίζει ότι ο αμερικανός επιχειρηματίας Λ. Στέρν είναι «αποδεδειγμένα αποδέκτης ευρημάτων αρχαιοκαπηλικής δραστηριότητας» και ότι το «Το 1990 ο Λ. Στερν είχε εκθέσει 10 έργα από την Συλλογή του στην έκθεση Masterieces of Cycladic Art στην Merrin Gallery (8/3-12/4/1990). Τα αντικείμενα είναι δημοσιευμένα στον  κατάλογο της έκθεσης που φέρει τον τίτλο «Masterpieces of Cycladic Art from private collections, museums and the Merrin Gallery».  Από εκεί αντλούμε την πληροφορία ότι ο συλλέκτης «Harmon Fine Arts», που ταυτίζεται με τον Leonard Stern συμμετείχε με αντικείμενα από την προσωπική του συλλογή, και ο ιδιώτης συλλέκτης Στάιχαρντ, που του έχει απαγορευτεί ισόβια η ενασχόληση με εμπόριο τέχνης από την Εισαγγελία Ν. Υόρκης. Το No 27 του καταλόγου «Ειδώλιο Σαρδηνίας», που το 1990 εκτέθηκε ως μέρος της Συλλογής του Λ. Στερν, συνδέει τον κ. Στερν ευθέως με παράνομη διακίνηση αρχαιοτήτων. Πρόκειται για το ίδιο ειδώλιο που κατασχέθηκε στο πλαίσιο της υπόθεσης του εκατομμυριούχου συλλέκτη Στάινχαρντ (βλ. Εισαγγελία Ν. Υόρκης, 6.12.2021). Ο συλλέκτης αγόρασε το ειδώλιο απευθείας από τον Symes, που έχει διωχθεί για παράνομη διακίνηση αρχαιοτήτων! Υπάρχει φωτογραφία του με ίχνη της λαθρανασκαφής καθώς και ηλεκτρονικό μήνυμα επίσης από το αρχείο Medici όπου ενημερώνεται ο Symes για την λαθρανασκαφή. Το ειδώλιο έχει ήδη επαναπατριστεί στην Ιταλία.»

Κατά τη γνώμη του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων:

«Η Βουλή καλείται εκ των υστέρων να κυρώσει μια Συμφωνία, για να νομιμοποιήσει την προέλευση αντικειμένων πολιτιστικής κληρονομιάς, για τα οποία η αρμόδια Υπουργός δεν μπορεί καν να διαβεβαιώσει ότι δεν είναι προϊόντα εγκλήματος (παράνομης διακίνησης)

Η Βουλή καλείται εκ των υστέρων να κυρώσει μια Συμφωνία, για να παραχωρήσει το απαράγραπτο δικαίωμα του ελληνικού λαού στην κατοχή και ουσιαστική νομή της πολιτιστικής του κληρονομιάς, σε ένα Ίδρυμα άγνωστης Διοίκησης, άγνωστου Καταστατικού, αγνώστων σκοπών!

Η Βουλή καλείται εκ των υστέρων να νομιμοποιήσει μια αποικιοκρατική Συμφωνία με λεόντειους όρους υπέρ του Μητροπολιτικού Μουσείου Ν. Υόρκης, την ίδια στιγμή που ο Εισαγγελέας της Νέας Υόρκης εκδίδει διαρκώς εντάλματα για την κατάσχεση αντικειμένων από τις συλλογές του (ημερομηνίες των πλέον πρόσφατων κατασχέσεων: 11/7, 30/8) ως προϊόντων αρχαιοκαπηλίας, και αυτό αποκρύπτεται από την ελληνική Βουλή!»

Επιπλέον υποστηρίζουν ότι το «Ίδρυμα Αρχαίου Ελληνικού Πολιτισμού» που συμμετέχει στη σχετική συμφωνία «δεν είναι παρά μια εταιρεία ειδικού σκοπού που ιδρύθηκε μόλις στις 21 Ιουνίου του τρέχοντος έτους (2022), προφανώς με αποκλειστικό ορίζοντα αυτή τη συναλλαγή, κατά τρόπο ανάλογο της ίδρυσης εξωχώριων εταιρειών (off-shore) για την πραγματοποίηση μεμονωμένων επιχειρηματικών συναλλαγών. Μάλιστα, το γεγονός ότι η εταιρεία αυτή δεν αποτελεί σε κανένα βαθμό «ίδρυμα πολιτισμού» είναι και το γεγονός ότι δεν εμφανίζεται να έχει προσωπικό ή κάποια άλλη δραστηριότητα, αντιθέτως, όπως συμβαίνει συχνά με τέτοιες εταιρείες κάνει χρήση των υπηρεσιών μιας μεγάλης εταιρείας που εξειδικεύεται στην εξυπηρέτηση ως προς την εκπροσώπηση τέτοιων εταιρειών την Τhe Corporation Trust Company».  Μάλιστα, με βάση το καταστατικό της εταιρείας όπως κατατέθηκε στη Βουλή, προκύπτει ότι στα μέλη του ΔΣ συμπεριλαμβάνονται ο γιός του Στερν, Έντουαρντ και ένα ακόμη στέλεχος των επιχειρήσεών του.

Λίνα Μενδώνη: «Εντελώς άγνωστη η συλλογή – δεν υπήρχε δυνατότητα δικαστικής διεκδίκησης

Μιλώντας στη Βουλή η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού υπερασπίστηκε τη συμφωνία επιστροφής ως συμφωνία που εξασφαλίζει τον επαναπατρισμό των αρχαιολόγων. Υποστήριξε ότι η ύπαρξη της συλλογής Στερν ήταν παντελώς άγνωστη για τις υπηρεσίας του υπουργείου Πολιτισμού και πληροφορήθηκε την ύπαρξή της από το Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης. Τόνισε ότι δεν θα μπορούσε να υπάρξει πετυχημένη δικαστική διεκδικήση, αλλά η συγκεκριμένη συμφωνία την οποία επεξεργάστηκε το υπουργείο Πολιτισμού, που επιτρέπει την επιστροφή των αρχαιοτήτων όχι αμέσως, αλλά σταδιακά και πάντως χωρίς κόστος για το ελληνικό Δημόσιο, ενώ κατηγόρησε τα κόμματα της αντιπολίτευσης για «πολιτική μικροψυχία». Υποστήριξε δε ότι το νομικό πρόσωπο με έδρα τις ΗΠΑ στο οποίο παραχωρήθηκε η κατοχή των αρχαιοτήτων λειτουργεί υπέρ της Ελλάδας όπως και ότι οι αρχαιότητες ως προς τη κυριότητα αυτές στο ελληνικό δημόσιο.

Αντίθετη η αντίπολίτευση

Την αντίθεσή τους στη συμφωνία διατύπωσαν τα κόμματα της αντιπολίτευσης. Η τομεάρχης Πολιτισμού του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ Σία Αναγνωστοπούλου δήλωσε στις 7 Σεπτεμβρίου ότι «η κυβέρνηση και η κ. Μενδώνη θα σύρουν αύριο τη Βουλή, επειδή το απαίτησε εκβιαστικά ο «συλλέκτης» και ένα άγνωστο Ινστιτούτο, στην κύρωση μιας παράνομης συμφωνίας με την οποία συγκαλύπτεται και νομιμοποιείται η αρχαιοκαπηλική δραστηριότητα που έφερε τα 161 κυκλαδικά ειδώλια  στο σαλόνι του L. Stern».

Τη συμφωνία καταψηφίζει και το ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ, όπως ξεκαθάρισε ο ειδικός αγορητής Δημήτρης Κωνσταντόπουλος που μιλώντας στην Ολομέλεια υπογράμμισε ότι:

«Οι ελληνικές αρχαιότητες πρέπει να επιστρέψουν στη γενέθλια γη τους. Να κοσμήσουν τα μουσεία μας, να αποτελέσουν κτήμα του ελληνικού λαού», είπε ο κ. Κωνσταντόπουλος σημειώνοντας ότι «τούτο μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσα από τις διαδικασίες που προβλέπει ο νόμος και μέσα από συμφωνίες που προστατεύουν την πολιτιστική μας κληρονομιά και το δημόσιο συμφέρον».

«Η παρούσα συμφωνία ακολουθεί μια ιδιότυπη διαδικασία, η οποία με παρέκκλιση από τα προβλεπόμενα στον αρχαιολογικό νόμο, με τις υπηρεσίες του υπουργείου Πολιτισμού να είναι απούσες, με τον συλλέκτη να απαλλάσσεται από κάθε ευθύνη, και τις αρχαιότητες να παραμένουν εν τέλει, για 25 συν 25 στο Μουσείο της Νέας Υόρκης. Γι΄αυτό δεν μπορούμε να υποστηρίξουμε την εν λόγω κύρωση και γι΄αυτό την καταψηφίζουμε, λέγοντας «όχι»»

Τη συμφωνια καταψηφίζει και το ΚΚΕ, υποστηρίζοντας ότι καμία σχέση δεν έχει με επαναπατρισμό αρχαιοτήτων. Ο ειδικός αγορητής του ΚΚΕ, Μανώλης Συντυχάκης, μιλώντας νωρίτερα σήμερα στην Ολομέλεια, τόνισε ότι «ωφελημένοι από την ετεροβαρή αυτή συμφωνία, είναι ο Λέοναρντ Στερν, που παρουσιάζεται διεθνώς, ως δωρητής και ευεργέτης του ελληνικού πολιτισμού, ενώ ο ίδιος, με τις δικές του πράξεις, εδώ και δεκαετίες, έχει συμβάλει άμεσα ή έμμεσα στην προώθηση λαθρανασκαφών του Κυκλαδικού Πολιτισμού»,  και παρατήρησε επίσης ότι «ωφελημένο είναι το Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης, που περιλαμβάνει στις συλλογές του πολυάριθμα εκθέματα που αποτελούν προϊόντα αρχαιοκαπηλίας και παράνομης διακίνησης και ωφελημένο είναι το ιδιωτικό Κυκλαδικό Μουσείο και το Ίδρυμα Γουλανδρή που αποκτά κατοχή σε 161 κυκλαδικές μοναδικές αρχαιότητες». Κατά συνέπεια, είπε ο βουλευτής του ΚΚΕ, «όχι μόνο καταψηφίζουμε το νομοσχέδιο αλλά και ζητάμε την απόσυρσή του εδώ και τώρα, ως απαράδεκτο προσβλητικό και επικίνδυνο».

Το ΜέΡΑ25 έχει πάρει επίσης θέση κατά της συμφωνίας, με τοποθετήσεις του βουλευτή του Κλέωνα Γρηγοριάδη στη Βουλή και με ανακοίνωση του Τομέα Πολιτισμού του που υποστηρίζει ότι: «Σήμερα, Πέμπτη 8 Σεπτεμβρίου 2022, η Βουλή ετοιμάζεται να επικυρώσει μία συμφωνία μεταξύ ιδιωτών -αγαπημένη συνήθεια του καθεστώτος Μητσοτάκη η στήριξη κάθε είδους κλέφτη ολιγάρχη- για μια σειρά από υστερόβουλες στοχεύσεις! Το ξέπλυμα του συλλέκτη με τη νομιμοποίηση μίας παράνομα αποκτηθείσας συλλογής, την παράδοσή της για πολυετή έκθεση στο Μητροπολιτικό Μουσείο Νέας Υόρκης και την έναρξη μιας σειράς ανταλλαγών μουσειακών εκθεμάτων μεταξύ Ελλήνων και ξένων ιδιωτών. Αυτή τη φορά η τριγωνική σχέση περιλαμβάνει το ΜΕΤ (Μητροπολιτικό Μουσείο), το οποίο το τελευταίο διάστημα έχει επανειλημμένως βρεθεί υπόλογο για αποδοχή προϊόντων παράνομης εξαγωγής και κατοχής αντικειμένων, τον Leonard Stern, δισεκατομμυριούχο συλλέκτη αρχαίων αντικειμένων κυκλαδικού πολιτισμού και ένα νεοσυσταθέν Ίδρυμα Αρχαίου Ελληνικού Πολιτισμού, παρακλάδι του Κυκλαδικού Μουσείου, ιδρυμένο πολύ πρόσφατα από την οικογένεια Γουλανδρή, στον παράδεισο των εξωχώριων εταιρειών της Αμερικής, το Delaware.»