Τζάκ Κεβόρκιαν: Ο γιατρός της ευθανασίας και ο διχασμός των ΗΠΑ

Γράφει η Ίλντα Τόσκα*

Ο Τζάκ Κεβόρκιαν ήταν ο παθολόγος, ο οποίος την δεκαετία του 1990, βοήθησε εσκεμμένα δεκάδες ανίατα άρρωστους ανθρώπους να βάλουν τέλος στη ζωή τους. Η πράξη του, τον έκανε το κεντρικό πρόσωπο σε ένα εθνικό δράμα γύρω από την υποβοηθούμενη αυτοκτονία.

• Διαβάστε επίσης: Η περίπτωση του δισεκατομμυριούχου Γουόρεν Μπάφετ: Αγόρασε τις πρώτες του μετοχές στα 11

Υποστηρίζοντας το δικαίωμα των ανίατα ασθενών να επιλέγουν τον τρόπο που θα πεθάνουν, ο Δρ Κεβόρκιαν αμφισβήτησε τα κοινωνικά ταμπού σχετικά με την ασθένεια και τον θάνατο. Αψήφησε επίσης, τους εισαγγελείς και τα δικαστήρια και πέρασε οκτώ χρόνια στη φυλακή για φόνο. Το 2006 το Ανώτατο Δικαστήριο των Ηνωμένων Πολιτειών επικύρωσε απόφαση κατώτερου δικαστηρίου που έκρινε ότι ο νόμος για τον θάνατο με αξιοπρέπεια (Νόμος του Όρεγκον 1997) προστατεύει την υποβοηθούμενη αυτοκτονία ως νόμιμη ιατρική πρακτική. Οι γιατροί δηλαδή μπορούν να συνταγογραφούν θανατηφόρα φάρμακα για να βοηθήσουν ασθενείς που βρίσκονται σε τελικό στάδιο να τερματίσουν τη ζωή τους.

Ο Δρ. Κεβόρκιαν βρέθηκε εν μία νυκτί στο εθνικό προσκήνιο. Αυτό συνέβη αφότου βοήθησε την ασθενή με Αλτσχάιμερ, Janet Adkins να βάλει τέλος στη ζωή της στο πίσω μέρος του τροχόσπιτού του Volkswagen. Ο γιατρός είχε δημιουργήσει μια αυτοσχέδια συσκευή αυτοκτονίας, την οποία παρουσίασε στην τηλεοπτική εκπομπή «60 Minutes». Ο κόσμος παρακολούθησε σε εθνικό δίκτυο, τον γιατρό να χορηγεί τη φονική δόση σε ασθενή. Ο κόσμος διχάστηκε…

Τελικά ήταν υπερασπιστής του θανάτου με αξιοπρέπεια ή ένας ψυχρός, κλινικός δολοφόνος;

Τα πρώτα χρόνια

Ο Κεβόρκιαν γεννήθηκε στο Μίσιγκαν το 1928 από Αρμένιους μετανάστες γονείς. Οι γονείς του τον πήγαιναν συχνά στην ορθόδοξη εκκλησία αλλά εκείνος άρχισε να αμφισβητεί την ύπαρξη του Θεού. Πίστευε ότι ο Θεός θα έπρεπε να είχε αποτρέψει τη Γενοκτονία των Αρμενίων και έτσι σταμάτησε να πηγαίνει στην εκκλησία από όταν ήταν 12 ετών.

Ο Κεβόρκιαν ήταν ένα παιδί θαύμα. Δίδαξε στον εαυτό του πολλές γλώσσες, συμπεριλαμβανομένων των γερμανικών, των ρωσικών, των ελληνικών και των ιαπωνικών. Το 1952 αποφοίτησε από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν. Κατά την πορεία της ζωής του, ο Κεβόρκιαν ανέπτυξε διάφορες αμφιλεγόμενες ιδέες σχετικά με το θάνατο.

Στα τέλη της δεκαετίας του 1980, με αφορμή τον αυξανόμενο αριθμό εκτελέσεων στις Ηνωμένες Πολιτείες, πρότεινε να δοθεί στους δολοφόνους που καταδικάστηκαν σε θάνατο η δυνατότητα να εκτελούνται με αναισθησία και όχι με ηλεκτρική καρέκλα ή δηλητηριώδη αέρια. Ο λόγος ήταν προκειμένου να υποβληθούν τα σώματά τους σε ιατρικά πειράματα και να επιτραπεί η συλλογή των υγιών οργάνων τους.

Το 1987 επισκέφθηκε την Ολλανδία, όπου μελέτησε τεχνικές που επέτρεπαν στους Ολλανδούς γιατρούς να βοηθούν στις αυτοκτονίες ασθενών σε τελικό στάδιο χωρίς την παρέμβαση των νομικών αρχών. Ένα χρόνο αργότερα, επέστρεψε στο Μίσιγκαν και άρχισε να διαφημίζει τη νέα πρακτική σε εφημερίδες της περιοχής του Ντιτρόιτ. Ο γιατρός απαιτούσε από τους ασθενείς να εκφράζουν με σαφήνεια την επιθυμία τους να πεθάνουν.

Συμβουλευόταν τους οικογενειακούς γιατρούς και τους επαγγελματίες ψυχικής υγείας. Στους ασθενείς δινόταν τουλάχιστον ένας μήνας για να σκεφτούν την απόφασή τους και ενδεχομένως να αλλάξουν γνώμη. Ο Δρ Κεβόρκιαν βιντεοσκοπούσε συνεντεύξεις με τους ασθενείς, τις οικογένειές τους και τους φίλους τους ενώ βιντεοσκοπούσε επίσης, τις αυτοκτονίες. Είχε μάλιστα δημιουργήσει μια αυτοσχέδια συσκευή θανάτου, την οποία ονόμαζε «Thanatron» (από την ελληνική λέξη θάνατος).

Οι αυτοκτονίες

Οι επιστημονικές μελέτες και απόψεις του γιατρού μπορεί να είχαν διχάσει τον αμερικανικό λαό αλλά έως τότε δεν αντιμετώπιζε κάποιο δικαστικό πρόβλημα. Όλα άλλαξαν το 1990 μετά την αυτοκτονία της Τζάνετ Άντκινς. Η Τζάνετ έπασχε από Αλτσχάιμερ και ήταν η πρώτη ασθενής που έκανε χρήση της βοήθειας του. Ο θάνατος της πραγματοποιήθηκε στο πίσω μέρος του βαν του γιατρού.

Ο γιατρός κάλεσε την αστυνομία, η οποία τον συνέλαβε αλλά την επόμενη μέρα τον άφησε ελεύθερο αφού η οικογένεια της Άντκινς έδωσαν συνέντευξη και παρέδωσαν στις αρχές το σημείωμα της αυτοκτονίας. Το 1991  μια πολιτειακή δικαστής, εξέδωσε μόνιμη διαταγή που απαγόρευε στον Δρ Κεβόρκιαν να χρησιμοποιεί τη μηχανή αυτοκτονίας του. Την ίδια χρονιά, η πολιτεία του ανέστειλε την άδεια άσκησης ιατρικού επαγγέλματος. Ο γιατρός όμως, δεν ήθελε να σταματήσει…

Η φυλάκιση

Από τον Μάιο του 1994 έως τον Ιούνιο του 1997, ο Δρ Κεβόρκιαν δικάστηκε τέσσερις φορές για τους θανάτους των ασθενών του. Σε τρείς από τις δίκες αθωώθηκε ενώ η τέταρτη κρίθηκε ως κακοδικία. Στο διάστημα αυτό, σύμφωνα με τον ίδιο, είχε βοηθήσει 130 ανθρώπους να αυτοκτονήσουν.

Η οριστική καταδίκη ήρθε το Μάρτιο του 1999.  Ο Κεβόρκιαν είχε μαγνητοσκοπήσει έξι μήνες νωρίτερα, τον ίδιο να κάνει κάνει ένεση στον Τόμας Γιούκ, έναν ασθενή που έπασχε από αμυοτροφική πλευρική σκλήρυνση. Η βιντεοκασέτα στάλθηκε στην εκπομπή «60 Minutes» και μεταδόθηκε σε εθνικό δίκτυο. Η εκπομπή, η οποία προκάλεσε μια εθνική συζήτηση σχετικά με την ιατρική δεοντολογία και την ευθύνη των μέσων ενημέρωσης, αποτέλεσε επίσης πρωταρχικό στοιχείο για την απαγγελία κατηγορίας για φόνο πρώτου βαθμού.

Ο γιατρός αποφάσισε να μη δεχτεί δικηγόρο αλλά να υπερασπιστεί μόνος του τον εαυτό του. Ο Κεβόρκιαν τελικά καταδικάστηκε! Η δικαστής της δίκης είπε στο τέλος στον γιατρό: «Είχατε το θράσος να βγείτε στην εθνική τηλεόραση, να δείξετε στον κόσμο τι κάνατε και να προκαλέσετε το νομικό σύστημα να σας σταματήσει. Λοιπόν, κύριε, θεωρήστε τον εαυτό σας σταματημένο».

Το τέλος και η νομοθεσία

Την 1η Ιουνίου 2007, ο Δρ Κεβόρκιαν μετά από 8 χρόνια, αποφυλακίστηκε. Ο λόγος ήταν η καλή διαγωγή αλλά και η κακή κατάσταση της υγείας του. Ο πιο σημαντικός όρος που έθεσε όμως, το δικαστήριο ήταν να μην πραγματοποιήσει άλλη υποβοηθούμενη αυτοκτονία. Ο «Δρ. Θάνατος» ή ο «Δρ. Ελεημοσύνη» πέθανε τον Ιούνιο του 2011 από καρδιακή ανεπάρκεια. Η ζωή του και η αμφιλεγόμενη πορεία του μεταφέρθηκαν στη μεγάλη οθόνη, με πρωταγωνιστή τον Άλ Πατσίνο, στην ταινία «You don’t know Jack».

Από τον Απρίλιο του 1999, η ιατρικώς υποβοηθούμενη αυτοκτονία είναι παράνομη στις περισσότερες πολιτείες των ΗΠΑ. Μια από τις πολιτείες που έχουν νομιμοποιήσει την υποβοηθούμενη αυτοκτονία είναι το Όρεγκον. Ο νόμος του Όρεγκον, ο οποίος τέθηκε σε ισχύ τον Οκτώβριο του 1997, προβλέπει ότι ένας γιατρός μπορεί να συνταγογραφήσει, αλλά όχι να χορηγήσει, μια θανατηφόρα δόση φαρμάκου. Αυτό μπορεί να συμβεί σε έναν ασθενή που έχει λιγότερο από έξι μήνες ζωής. Δύο γιατροί πρέπει να συμφωνήσουν ότι ο ασθενής είναι διανοητικά ικανός και ότι η απόφαση ήταν εκούσια. Από τον Απρίλιο του 1999, 23 ασθενείς έλαβαν φάρμακα βάσει του νόμου και 15 από αυτούς χρησιμοποίησαν τα φάρμακα για να αυτοκτονήσουν. Μια έκθεση που κυκλοφόρησε από το Τμήμα Υγείας της πολιτείας του Όρεγκον διαπίστωσε ότι ο νόμος λειτουργούσε καλά και δεν είχε υποστεί κατάχρηση.

Το 2006, το Ανώτατο Δικαστήριο επικύρωσε το νόμο του Όρεγκον για την υποβοηθούμενη αυτοκτονία παρά τις προσπάθειες της κυβέρνησης Μπους να απαγορεύσει στους γιατρούς να βοηθούν ασθενείς που βρίσκονται σε τελικό στάδιο να θέσουν τέλος στη ζωή τους.

*Η Ίλντα Τόσκα σπουδάζει στη New Media Studies