Η δύσκολη διπλωματία (διαλόγου με Τουρκία)

Οι υπουργοί Εξωτερικών ΗΠΑ Αντ. Μπλίνκεν, Γαλλίας Κ. Κολονά, ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ, όλη η διεθνής κοινότητα συνιστά διάλογο προκειμένου Ελλάδα και Τουρκία να εκτονώσουν την τρέχουσα ένταση. Και ο τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μ. Τσαβούσογλου ανάμεσα σε πολλά και αβάσιμα που λέγει στην επιστολή που έστειλε σε ΟΗΕ και ΝΑΤΟ ισχυρίζεται ότι «παρά τη στάση της Τουρκίας υπέρ του διαλόγου και της συνεργασίας, η Ελλάδα αποφεύγει τον διάλογο». Ετσι ο τούρκος ΥΠΕΞ εμφανίζεται να θέλει διάλογο, ενώ ο πρόεδρος Ερντογάν δεν μας θεωρεί… άξιους ως συνομιλητές του!

Πώς διαμορφώνουμε όμως σ’ αυτό το τοξικό κλίμα (όταν η άλλη πλευρά μιλά λ.χ. για… κατοχή νησιών) συνθήκες διαλόγου; Πώς μπορούμε «να δέσουμε» την Τουρκία σ’ ένα όντως συνεργατικό πλαίσιο; Τα περιθώρια για κάτι τέτοιο είναι στενά αλλά όχι εντελώς ανύπαρκτα. Φθάσαμε εδώ που φθάσαμε, στο χείλος του πολέμου δηλαδή, γιατί όταν μπορούσαμε «να τα βρούμε με την Τουρκία στη βάση του διαλόγου» (π.χ. 2004) δεν το κάναμε.

Πιστεύαμε ότι «ο χρόνος εργάζεται υπέρ ημών». Τα αποτελέσματα αυτής της λογικής τα βλέπουμε τώρα. Αλλά παρά ταύτα, όσο ουτοπικό κι αν ακούγεται για ορισμένους, δεν έχουμε άλλες επιλογές παρά να εμμείνουμε στον στόχο του διαλόγου και στο «κλείδωμα» της Τουρκίας σε συνεργατικά πλαίσια ιδιαίτερα της ΕΕ.

Η υπουργός Εξωτερικών της Γαλλίας ήταν αρκούντως σαφής στην πρόσφατη επίσκεψή της. Προτρέποντας σχετικά την Αθήνα, τόνισε «είναι φυσιολογικό και χρήσιμο με μια συμμαχική και γειτονική χώρα να διατηρηθεί ένας ανοιχτός διάλογος επικοινωνίας ώστε να μπορούν να συζητηθούν τα πάντα» (συνέντευξη «Καθημερινή», 6/9). Από την άποψη αυτή θα ήταν ενδιαφέρον εάν π.χ. η αριστοτεχνική επιστολή που έστειλε ο υπουργός Εξωτερικών Ν. Δένδιας σε ΝΑΤΟ, ΟΗΕ, ΕΕ, χώρες – μέλη κ.α., καταγγέλλοντας την επιθετική συμπεριφορά της Τουρκίας, περιείχε δέσμη συγκεκριμένων προτάσεων διαλόγου όπως (ενδεικτικά): (α) την άμεση αποκατάσταση των διαύλων επικοινωνίας, διπλωματικών και άλλων, μεταξύ των δύο χωρών, (β) ένα μορατόριουμ αποφυγής δηλώσεων εκατέρωθεν ώστε να επέλθει εκτόνωση της φορτισμένης κατάστασης, (γ) την επανενεργοποίηση του διερευνητικού διαλόγου στο συντομότερο δυνατόν διάστημα κ.λπ.

Δεν περιείχε όμως. Οπως αναφορά στην ανάγκη επανάληψης του διαλόγου δεν υπήρξε και στην ομιλία του Πρωθυπουργού στη Θεσσαλονίκη. Υπήρξε όμως το «νταηλίκια γιοκ»! Αν και στη συνέντευξη Τύπου ο Πρωθυπουργός δήλωσε ότι είναι πρόθυμος να συναντηθεί με τον πρόεδρο Ερντογάν.

Σε ό,τι αφορά το «κλείδωμα» της Τουρκίας, επιβεβλημένο είναι να μη σπαταλάμε ευκαιρίες όταν εμφανίζονται. Και είναι θετικό το ότι η Ελλάδα έχει συμφωνήσει, όπως ανακοίνωσε ο Πρωθυπουργός, στη συμμετοχή της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Πολιτική Κοινότητα, στο νέο πολιτικό φόρουμ για την Ευρώπη που πρότεινε ο πρόεδρος Μακρόν.

Και που, όπως είπε ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ, θα πρέπει να εκτείνεται από «το Οσλο μέχρι την Αγκυρα και από το Ρέικιαβικ μέχρι το Ερεβάν»! Αρχικά, όπως έγραψε η «Guardian», η Ελλάδα είχε αντιταχθεί στην τουρκική συμμετοχή. Η συμμετοχή δίνει την ευκαιρία να απαιτηθεί από την Τουρκία να πειθαρχήσει σε κανόνες, να εγκαταλείψει αναθεωρητισμούς, να σεβαστεί το διεθνές δίκαιο. Εξυπηρετεί δηλαδή τις ελληνικές επιδιώξεις και θέσεις. Και είναι επίσης σημαντικό το ότι ο Πρωθυπουργός δεν στηρίζει την ιδέα για την επιβολή κυρώσεων εναντίον της Τουρκίας στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ.

Η δύσκολη διπλωματία της εκτόνωσης και του διαλόγου – με τον οποίο θα πρέπει να απαντηθούν τελικά οι ιταμές απειλές Ερντογάν – απαιτεί ευελιξία, φαντασία και κυρίως ευρηματικές πρωτοβουλίες.

Ο καθηγητής Π.Κ. Ιωακειμίδης είναι πρώην πρεσβευτής – σύμβουλος του ΥΠΕΞ και μέλος της συμβουλευτικής επιτροπής του ΕΛΙΑΜΕΠ