Ο αείμνηστος, μεγάλος Ζαν Λυκ Γκοντάρ είναι ένας από τους πιο σημαντικούς σκηνοθέτες της εποχής του. Αναμφισβήτητα. Όχι μόνο θεωρείται ένας από τους μεγάλους δασκάλους του σύγχρονου κινηματογράφου, πρωτοπόρος του γαλλικού Νέου Κύματος και ένας από τους πιο αβίαστα κομψούς σκηνοθέτες του 20ού αιώνα, αλλά η επιρροή και η έμπνευση που χάρισε απλόχερα μπορεί να σημειωθεί σε όλη την κινηματογραφική ιστορία, σε όλες τις μορφές της τέχνης, εμπνέοντας ακόμη και τους Rolling Stones, όπως το συγκρότημα έχει παραδεχθεί. Από τις πρώτες του ταινίες μικρού μήκους στα μέσα της δεκαετίας του 1950, μέχρι και την τελευταία μεγάλου μήκους ταινία του, το Image Book του 2018, ο Γκοντάρ κινείται σε διαφορετικό επίπεδο από τους συγχρόνους και τους μαθητές του. Η αλήθεια είναι ότι, δεδομένης της εκκίνησής του στον κινηματογραφικό κόσμο ως κριτικός, μάλλον δεν θα μπορούσε ποτέ να χαράξει μια καριέρα που να πλέει σε ήρεμα νερά.

Ο Ζαν Λυκ Γκοντάρ εξακολουθεί να αναφέρεται από πολλούς ως το enfant terrible του γαλλικού Νέου Κύματος, κάτι που σίγουρα πρέπει να έκανε τον σκηνοθέτη να χαμογελάει. Ξεκινώντας ως κριτικός κινηματογράφου, ο Γκοντάρ εγκαινίασε μια νέα εποχή κινηματογραφικής δημιουργίας μαζί με τους συγχρόνους του στο Γαλλικό Νέο Κύμα, οι οποίοι αρνήθηκαν να πιστέψουν ότι ένας σκηνοθέτης ήταν λιγότερο έγκυρος από έναν συγγραφέα, διαμορφώνοντας το κινηματογραφικό μέσο σύμφωνα με το ξεχωριστό, αφηγηματικό στυλ τους.

Photo: YouTube

Ξεκινώντας με το Breathless (Χωρίς Ανάσα), ο Γκοντάρ έσπασε τους κανόνες του κινηματογράφου με το σήμα κατατεθέν του, την «ασέβεια», η οποία, παραδόξως, έγινε ο κύριος κανόνας για τα περισσότερα έργα του Νέου Κύματος στον παγκόσμιο κινηματογράφο. Το έργο του μπορεί να κατανεμηθεί σε διάφορες περιόδους, οι οποίες υποστήριζαν πολύ διαφορετικές καλλιτεχνικές ευαισθησίες, αλλά όλες είχαν κοινό το επαναστατικό του πνεύμα. Μέσω των ταινιών του, ο Γκοντάρ δημιούργησε ένα φανταστικό μείγμα μεταξύ του πολιτικού και του ανθρώπινου, κάτι που λίγοι κινηματογραφιστές είχαν κάνει πριν από αυτόν και λιγότεροι έχουν καταφέρει από τότε.

Μετά την εξαιρετική ταινία Image Book του 2018, η οποία υπενθύμισε στο κοινό ότι το γαλλικό νέο κύμα ήταν ακόμα ζωντανό, ο Γκοντάρ απέδειξε ότι ήταν ακόμα ικανός να σκέφτεται έξω από το κουτί. Αυτή η έννοια του πειραματικού κινηματογράφου και της τολμηρής καλλιτεχνίας θα παραμείνει η κληρονομιά του Γκοντάρ. Είτε πρόκειται για το αποφασιστικό του πνεύμα, είτε για την αλλόκοτη ανάγκη του να δημιουργεί είτε για την άνευ αδείας θέλησή του να εμπλακεί με το κοινό του και να προκαλέσει τη διάνοιά του, η παρουσία του Γκοντάρ θα είναι αισθητή για πολλές δεκαετίες ακόμη. Ενώ σχεδόν επτά δεκαετίες δουλειάς στον κινηματογράφο, τη μουσική και την τέχνη έχουν δυστυχώς φτάσει στο τέλος τους, παρακάτω διαλέγουμε τις δέκα βασικές ταινίες της καριέρας του. Αυτές είναι οι στιγμές που καθόρισαν τον απροσδιόριστο Ζαν Λυκ Γκοντάρ.

Οι 10 καλύτερες ταινίες του Ζαν Λυκ Γκοντάρ

10. Δύο ή Τρία Πράγματα που ξέρω γι’ αυτήν (1967)

Ένας φανταστικός στοχασμός πάνω στη νεωτερικότητα κατά τη φάση της άκρως πολιτικής κινηματογραφικής δημιουργίας του Γκοντάρ, το «Δύο ή Τρία πράγματα που ξέρω γι’ αυτήν» είναι μια καυστική κριτική του καταναλωτισμού, του πολέμου του Βιετνάμ και του υπαρξιακού κενού. Η ταινία περιστρέφεται γύρω από μια αστή νοικοκυρά που προσπαθεί να ξεφύγει από την πεζή οικιακή ζωή που ζει μέσω της πορνείας.

Ωστόσο, ο Γκοντάρ μετατρέπει το ερωτικό σε μπανάλ επιμένοντας ότι δεν υπάρχει διαφυγή από αυτή την πολιτιστική παρακμή..

9. Μια γυναίκα είναι γυναίκα (1961)

Η πρώτη ταινία του Γκοντάρ με τη χρήση έγχρωμης κινηματογράφησης, το «Μια γυναίκα είναι γυναίκα» είναι ίσως η δεύτερη καλύτερη συνεργασία μεταξύ της Άννα Καρίνα και του Ζαν-Πολ Μπελμοντό. Μια τυπική πρώιμη ταινία του Γκοντάρ, το Μια γυναίκα είναι μια γυναίκα εξερευνά τις αποχρώσεις του ρομαντισμού και τα εξελικτικά μας ένστικτα, αφηγούμενη την ιστορία μιας γυναίκας που θέλει να φέρει ένα παιδί σε αυτόν τον σκληρό κόσμο.

Αποκαλύπτοντας την ατμοσφαιρική ανία με την κωμωδία, ο Γκοντάρ πλάθει ένα ξεκαρδιστικό κινηματογραφικό δοκίμιο για τον φεμινισμό του 20ού αιώνα και τους ψυχοφθόρους ερμηνευτικούς ρόλους των φύλων που προωθούσε το Χόλιγουντ εκείνη την εποχή. Η κινηματογράφηση του Raoul Coutard είναι μαγευτική σε Cinemascope, παρέχοντάς μας ματιές σε έναν παράξενο κόσμο.

8. Breathless (Χωρίς Ανάσα, 1960)

Η ταινία με την οποία ξεκίνησαν όλα και η οποία έδωσε το έναυσμα για το Γαλλικό Νέο Κύμα, το Χωρίς Ανάσα αναφέρεται συχνά ως ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα του Γκοντάρ. Αν και η ταινία είναι σημαντική, σίγουρα δεν είναι αντιπροσωπευτική του ύψους που έχει φτάσει ο Γκοντάρ ως σκηνοθέτης.

Τούτου λεχθέντος, είναι σίγουρα ένα από τα πιο ουσιώδη ορόσημα στην ιστορία του κινηματογράφου, διότι μέσω της ταινίας Χωρίς ανάσα ο Γκοντάρ ανακοίνωσε την άφιξη μιας νέας κινηματογραφικής γλώσσας που διαμορφώνεται από την απολαυστική ασυνέχεια και την ασέβεια. Αυτή η ταινία ήταν η δήλωση του Γκοντάρ που δήλωνε ότι θα κάνει τα πράγματα με τον τρόπο του, ο οποίος ήταν σίγουρα συναρπαστικός.

7. Masculin Féminin (1966)

Με πρωταγωνιστές όπως ο Jean-Pierre Léaud και η Chantal Goya, το Masculin Féminin είναι ένα ντοκουμέντο της νεανικής συνείδησης της δεκαετίας του ’60. Γυρισμένη με πρωτοποριακό στυλ, η ταινία ακολουθεί έναν νεαρό ιδεαλιστή που ερωτεύεται μια εγωκεντρική ποπ σταρ για να πέσει, υποτίθεται, θανάσιμα από ένα πολυώροφο διαμέρισμα.

Ο Γκοντάρ κατασκευάζει έναν λαβύρινθο που διευκολύνει ένα πανέμορφο σύστημα αναστοχασμού, στο οποίο εμφανίζεται ακόμη και η Μπριζίτ Μπαρντό. Με τη φράση «τα παιδιά του Μαρξ και της CocaCola» ο Γκοντάρ επιχειρεί να επισημάνει την αναπόφευκτη εμπορευματοποίηση του επαναστατικού ονείρου σε ένα καπιταλιστικό σύστημα.

6. Vivre sa vie (1962)

Η αποθέωση της μαγευτικής καριέρας της Άννα Καρίνα στην υποκριτική, το Vivre sa vie, με πρωταγωνίστρια μια επίδοξη ηθοποιό της οποίας τα όνειρα συντρίβονται κάτω από το βάρος μιας ζοφερής πραγματικότητας. Όταν συνειδητοποιεί τις εγγενείς αλήθειες της σύγχρονης κοινωνίας, γίνεται πόρνη για να επιβιώσει, αλλά αντιμετωπίζεται σαν πειθήνιο σώμα από τον αδιάφορο νταβατζή της.

Η κινηματογράφηση του Coutard έχει ένα διαφορετικό άρωμα στο Vivre sa vie, προκαλώντας στο μυαλό των θεατών μια μη αναστρέψιμη αίσθηση απόγνωσης, η οποία δεν φεύγει ποτέ πραγματικά. Όπως και σε πολλές άλλες ταινίες του, ο Γκοντάρ γεφυρώνει το χάσμα μεταξύ των ακαδημαϊκών συζητήσεων για τα όρια της γλώσσας και της μοίρας μιας ταπεινής εργάτριας του σεξ, κάνοντας τους δύο κόσμους να συγκρουστούν.

5. Band of Outsiders (1964)

Ακόμη περισσότερο από το Χωρίς Ανάσα, είναι αυτό το αστυνομικό δράμα του Γκοντάρ του 1964 που μπορεί να αναφερθεί ως ο ορισμός της κινηματογραφικής ελευθερίας. Μέσα από μια γοητευτική μικρή ιστορία για τρεις νεαρούς που προσπαθούν να διαπράξουν ληστεία, ο Γκοντάρ συναρμολογεί μια εντελώς φρέσκια ερμηνεία του γκανγκστερικού είδους.

Υπάρχει μια αξέχαστη στιγμή στην ταινία, όπου όλος ο κόσμος σταματάει καθώς η Άννα Καρίνα χορεύει «το χορό του Μάντισον» σε μια καφετέρια που ξεχειλίζει από κόσμο, η οποία μπορεί να περιγραφεί μόνο ως καθαρός κινηματογράφος. Ο Κουέντιν Ταραντίνο λάτρεψε αυτή τη σκηνή τόσο πολύ που τη χρησιμοποίησε στο Pulp Fiction και μάλιστα έδωσε το όνομα της ταινίας στην εταιρεία παραγωγής του.

4. Alphaville (1965)

Μια από τις σπουδαιότερες και πιο ασυνήθιστες ταινίες επιστημονικής φαντασίας του περασμένου αιώνα, το Alphaville του Γκοντάρ είναι ένα από εκείνα τα σπάνια κινηματογραφικά διαμάντια που χτίζουν έναν ασυνήθιστο κόσμο κάνοντας το κοινό να νιώσει -όχι απλώς εκθέτοντάς το στην περίτεχνη ωμότητα του είδους.

Γυρισμένο στο Παρίσι και απαλλαγμένο από κάθε καλλιτεχνική υπερβολή, το Alphaville είναι μια μοναδική νουάρ εμπειρία που παρασύρει το κοινό σε έναν κόσμο που κυβερνάται από έναν υπερυπολογιστή. Με την άποψη του Γκοντάρ για την αρχαία μάχη ανάμεσα στη λογική και τον έρωτα, το Alphaville θα σας στοιχειώσει για το υπόλοιπο της ζωής σας.

3. Περιφρόνηση (1963)

Η αποκρυστάλλωση του γάμου της Μπριζίτ Μπαρντό με το κινηματογραφικό μέσο, η Περιφρόνηση, ακολουθεί την καφκική ζωή ενός σεναριογράφου που προσλαμβάνεται από έναν αντιπαθητικό Αμερικανό παραγωγό για να δουλέψει υπό τον Φριτς Λανγκ σε μια διασκευή της Οδύσσειας του Ομήρου.

Ωστόσο, όλα καταρρέουν καθώς αναλαμβάνει αυτό το έργο σαν να κυριεύεται από κοσμικές δυνάμεις. Η μαγευτική κινηματογράφηση του Coutard και η άκρως συγκινητική μουσική του Georges Delerue μετατρέπουν την Περιφρόνηση σε έναν από τους καλύτερους κινηματογραφικούς προβληματισμούς που έγιναν ποτέ για την αδυναμία του έρωτα.

2. Pierrot le Fou (Ο Τρελός Πιερό του 1965)

Το Pierrot le Fou είναι μια από τις πιο αγαπημένες ταινίες του Γκοντάρ, και δικαίως. Σε αυτό το απολαυστικό ξεφάντωμα πρωταγωνιστούν ο Μπελμοντό και η Άννα Καρίνα που προσπαθούν να ξεφύγουν από τα όρια του κόσμου τους, οδηγώντας στην ερημιά της αχαρτογράφητης περιοχής με το αυτοκίνητο ενός νεκρού.

Παρόλο που ο χαρακτήρας του Μπελμοντό ονομάζεται Φερντινάρντ, η ερωμένη του Mαριάν επιμένει να τον αποκαλεί Pierrot (θλιμμένος κλόουν), γεγονός που καθιστά την ταινία αυτή μοναδική για τον καθένα από εμάς. Πολύ λίγες ταινίες έχουν καταφέρει να συνθέσουν τόσες πολλές αξιομνημόνευτες εικόνες, από έναν θλιμμένο κλόουν που ανατινάζεται δίπλα στον ωκεανό μέχρι το πλάνο μιας ημιτελούς αερογέφυρας στη μέση του πουθενά.

1. Σαββατοκύριακο (1967)

Δεν υπάρχει άλλο αριστούργημα που να δείχνει καλύτερα τι είναι ο Γκοντάρ από το Weekend. Ένα από τα πιο δύσκολα αλλά και πιο ανταποδοτικά κινηματογραφικά ταξίδια που επιμελήθηκε ποτέ ο Γάλλος δάσκαλος, το Weekend είναι αναμφίβολα ό,τι καλύτερο έχει να προσφέρει το γαλλικό Νέο Κύμα.

Όμορφα αποκαλυπτικό με έναν τρόπο που απειλεί να καταστρέψει την ακεραιότητα του κινηματογραφικού μέσου, το Weekend δημιουργείται από το κενό μιας πολιτικής κρίσης που βάζει φωτιά σε ό,τι αγγίζει. Μια νοσηρά κωμική προσέγγιση του κοινωνικοπολιτικού κλίματος της Γαλλίας, μόνο ο Γκοντάρ μπορεί να κάνει μια ταινία για ένα αστικό ζευγάρι σε ένα ταξίδι του Σαββατοκύριακου και να τη μετατρέψει σε ένα μεταφυσικό σχόλιο για την ανθρώπινη κατάσταση.

*Με στοιχεία από faroutmagazine.co.uk

Headlines