Πώς ο Μάνος Λοΐζος «αφόπλισε» αστυνομικό και τραγούδησε δημόσια τον απαγορευμένο Μίκη

Την ημέρα που βραβεύτηκε η ταινία «Ευδοκία» του Αλέξη Δαμιανού στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, το 1971, στην Αθήνα κηδευόταν ο Γιώργος Σεφέρης. Το καθεστώς της δικτατορίας είχε εδραιωθεί για τα καλά και οι καλλιτεχνικές εκδηλώσεις περνούσαν από αυστηρή λογοκρισία.

Στη Θεσσαλονίκη, ακόμα και μέσα στην αίθουσα, κατά την διάρκεια των βραβεύσεων η αστυνομική παρουσία ήταν αισθητή. Μια άγνωστη ιστορία από την ημέρα της βράβευσης της ταινίας στο φεστιβάλ, με πρωταγωνιστή τον Μάνο Λοϊζο, διηγήθηκε στη «Μηχανή του Χρόνου» ο συγγραφέας Νίκος Γκροσδάνης:

«Και φτάνουμε λοιπόν, τα βράδυ της «Ευδοκίας». Χαμός. Όταν τέλειωσε η προβολή όλοι οι ιθύνοντες, πήγαν απέναντι στο Ντορέ για να κάνουν  τις συζητήσεις τους και στα σκαλάκια της Εταιρίας Μακεδονικών Σπουδών, μαζεύτηκαν πάνω από 20-30 παιδιά, φοιτητές, που ήταν στον β’ εξώστη για να μιλήσουν για την «Ευδοκία» και για τα άλλα που συνέβησαν.

Διαβάστε επίσης: Αφιερωμένες στη μνήμη της Ειρήνης Παππά και του Κώστα Καζάκου οι υπαίθριες προβολές του ΔΘΠ

Ένα από τα παιδιά σηκώθηκε και λέει: «Στην Αθήνα σήμερα, έγινε χαμός. Ήταν η κηδεία του Γιώργου Σεφέρη, κατέβηκε όλη η Αθήνα και για πρώτη φορά, ακούστηκε δημοσίως η μουσική του Μίκη Θεοδωράκη».

«Δηλαδή το τραγούδι η «Άρνηση»… το περιγιάλι το κρυφό…  τραγουδούσαν όλοι οι Αθηναίοι συνοδεύοντας το φέρετρο του Σεφέρη. Και ένα άλλο παιδί από αυτά τα 30 που ήταν στα σκαλάκι λέει: «Παιδιά για να τιμήσουμε σήμερα αυτόν τον Έλληνα που έφυγε, ας τραγουδήσουμε κι εμείς ένα κομμάτι του Μίκη» και ένα άλλο παιδί μας κοιτά… Απέναντι ήταν 7-8 αστυνομικοί, που θα μας μπουζούριαζαν γιατί τότε, έτσι και σε πιάνανε με τραγούδι του Θεοδωράκη πήγαινες μέσα και άντε να αποδείξεις ότι δεν είσαι ελέφαντας.

Αλλά, τα νιάτα δεν λογαριάζουν τέτοια πράγματα. Και αρχίζει ένα κορίτσι αρχικά να τραγουδά «στο περιγιάλι το κρυφό» και γίνεται μια περίεργη χορωδία αυτών των παιδιών. Να τραγουδάμε για πρώτη φορά απαγορευμένη μουσική του Μίκη, μουσική του Θεοδωράκη έξω από ένα δημόσιο κτήριο.

Βλέπουν λοιπόν απέναντι, ενώ κρατάει το τραγούδι τον Μάνο Λοΐζο, τον Δαμιανό και πολλούς άλλους να έρχονται προς τα εμάς, συγκινημένοι. Ταυτόχρονα, έρχονται τα καρακόλια μαζί και λέει ένας: «Τι κάνετε εδώ;». Γυρίζει ο Λοΐζος και λέει: «Αποχαιρετούμε έναν που έφυγε σήμερα». «Πέθανε;» ρωτάει. «Συγγενής σας ήταν;» συνεχίζει το καρακόλι και ο Λοΐζος απαντά: «Ήταν Έλληνας, να σας πω και το όνομα του; Γιώργος Σεφέρης, τον γνωρίζετε;»

«Ο αστυνομικός, κοιτάει τον διπλανό και δεν λένε τίποτα. Γυρίζει προς τα παιδιά ο Λοΐζος και λέει: «Παιδιά εδώ και μια εβδομάδα το BBC μεταδίδει τα τραγούδια του Μίκη από τον Σεφέρη και ένα από αυτά είναι πάρα πολύ γνωστό  «Λίγο ακόμα θα δούμε τις αμυγδαλιές να ανθίζουν»… Το ξέρετε;» Πολλά παιδιά είπαν, το ξέρουμε. «Λοιπόν πάμε»… Και σηκώνει τα χέρια του ο Λοΐζος, σαν να διευθύνει τη χορωδία και αρχίζουν όλοι να τραγουδούν.

Οταν τελείωσε το τραγούδι

Όταν τέλειωσε το τραγούδι, οι αστυνομικοί δεν μας διέκοψαν, στο τέλος μόνο μας είπαν: «Άντε τώρα στα σπιτάκια σας, τέλειωσε η συναυλία». Ήταν μια αξέχαστη εποχή. Όταν βλέπω την «Ευδοκία», ακόμα και σήμερα και ακούω την μουσική του Λοΐζου, συνειρμικά θυμάμαι αυτά νέα  παιδιά που σήμερα είναι  50άρηδες – 60άρηδες και αναρωτιέμαι αν θα θυμούνται αυτό το φοβερό βράδυ».

Έτσι τέλειωσε λοιπόν η «Ευδοκία», τέλειωσε και η πρώτη λαϊκή αντίσταση που συνέβη με ένα μόνο τραγούδι του Θεοδωράκη έξω από την Εταιρία Μακεδονικών Σπουδών, σε σχέση με το Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου.