Γεβγκένι Πριγκόζιν: Τι… «μαγειρεύει» ο «σεφ του Πούτιν»;

Αυτό το καλοκαίρι ο Γιεβγκένι Πριγκόζιν φέρεται να απέκτησε το παράσημo του Ήρωα της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Πρόκειται για την υψηλότερη διάκριση στη Ρωσία και απονέμεται για εξαιρετικά επιτεύγματα.

Σύμφωνα τουλάχιστον με τα όσα ανέφερε η στρατιωτική υπηρεσία πληροφοριών του βρετανικού υπουργείου Αμύνης, του απονεμήθηκε τον περασμένο Ιούλιο «για τις επιδόσεις της Wanger στο Λουγκάνσκ», στην ανατολική Ουκρανία.

• Διαβάστε επίσης: Ουκρανία: Πώς η αντεπίθεση αποκάλυψε τη γύμνια του ρωσικού στρατού

Γνωστός ως «σεφ του Πούτιν» -καθώς το μόνο σίγουρο γι’ αυτόν είναι ότι πρόκειται για Ρώσο ολιγάρχη της εστίασης και τροφοδότη του Κρεμλίνου- ο Πριγκόζιν φέρεται να είναι ο επικεφαλής της Ομάδας Wagner: ενός ρωσικού παραστρατιωτικού δικτύου μισθοφόρων, που από το 2014 φέρεται να έχει σπείρει τον όλεθρο σε διάφορες γωνιές του κόσμου: από τη Συρία, τη Λιβύη και χώρες στην κεντρική Αφρική, έως σήμερα την Ουκρανία.

Ο ίδιος διαψεύδει κάθε σχέση. Όμως ένα βίντεο που διέρρευσε την Τετάρτη  γέννησε νέα ερωτήματα για τον ρόλο του ίδιου και του ιδιωτικού στρατού της Wagner στον πόλεμο στην Ουκρανία, καθώς και για την πραγματική κατάσταση του ρωσικού στρατεύματος, σχεδόν επτά μήνες μετά την έναρξη της εισβολής και τις πρόσφατες βαριές ήττες στο βορειοανατολικό μέτωπο.

• Διαβάστε επίσης: Ουκρανία: Γιατί οι στρατιωτικές επιτυχίες του Κιέβου «αγχώνουν» τον Μπάιντεν

Στο βίντεο, αγνώστου χρονολογίας, εμφανίζεται ένας άνδρας που μοιάζει στον Πριγκόζιν στο προαύλιο μιας φυλακής να συστήνεται ως εκπρόσωπος της Wanger και να προσπαθεί να στρατολογήσει Ρώσους κρατούμενους για τον πόλεμο στην Ουκρανία.

Δεν θυμίζει σε τίποτα τον πόλεμο στο Αφγανιστάν και στην Τσετσενία, τους τονίζει. Τους υπόσχεται ότι όσοι ενταχθούν στην ομάδα του, πολεμήσουν έξι μήνες στην Ουκρανία και βγουν ζωντανοί από τα πεδία των μαχών, θα είναι μετά ελεύθεροι.

Για όσους το αποτολμήσουν θα απαγορεύεται η κατανάλωση αλκοόλ, η χρήση ναρκωτικών, οι λεηλασίες και οποιαδήποτε «σεξουαλική επαφή», προειδοποιεί.

Σε περίπτωση λιποταξίας ή άρνησης εκτέλεσης διαταγών θα εκτελεστούν, ξεκαθαρίζει.

Footage of Wagner recruiting at an RU prison, English subtitles.

The prisoners are given 5 minutes to decide on signing up or not. 6 months service = amnesty.

They’ll take just about anyone, past 50.

Talk about high casualties.

Trying to back out before 6 months = executed. pic.twitter.com/Y2mgmggrJi

— LanguageLearner (@LanguageIearner) September 15, 2022

«Ή μισθοφόροι και κρατούμενοι, ή τα παιδιά σας»

Αμέσως μόλις κυκλοφόρησε το βίντεο, στο VKontakte -γνωστό και ως το «ρωσικό Facebook»- μηνύματα με σχετικά ερωτήματα προς τον Γιεβγκένι Πριγκόζιν κατέκλυσαν τον λογαριασμό του Concord: του ομίλου του «σεφ του Πούτιν», που μεταξύ άλλων κατέχει και λειτουργεί εστιατόρια και μια μεγάλη εταιρεία τροφοδοσίας, οργανώνει εκδηλώσεις, αλλά πολλοί θεωρούν ότι επίσης αποτελεί τη μητρική εταιρεία της Wagner.

«Φυσικά αν ήμουν φυλακισμένος, θα ονειρευόμουν να μπω σε αυτή τη φιλική ομάδα για να μπορέσω όχι μόνο να εκπληρώσει το χρέος μου προς την Πατρίδα, αλλά και να το ξεπληρώσω με τόκο», απάντησε ο Πριγκόζιν σε ένα ευγενικά διατυπωμένο ερώτημα της Komsomolskaya Pravda για το βίντεο, «όχι σχετικά με τη συμμετοχή» σε αυτό, αλλά για να «δώσει τη γνώμη του ως ειδικός»…

«Και μια τελευταία παρατήρηση», συμπλήρωσε ο Πριγκόζιν: «όσοι δεν θέλουν τις PMC [ιδιωτικές στρατιωτικές εταιρείες] να πολεμήσουν, κρατούμενους, που μιλούν για αυτό το θέμα, που δεν θέλουν να κάνουν τίποτα και, στη θεωρία, δεν τους αρέσει αυτό το θέμα, στείλτε τα παιδιά σας στο μέτωπο. Είτε οι PMC και οι κρατούμενοι, είτε τα παιδιά σας – αποφασίστε μόνοι σας».

Ωστόσο, απέφυγε να αναφερθεί ρητά στο βίντεο, ούτε παραδέχτηκε ότι είναι πράγματι αυτός που απεικονίζεται ή ακόμη και τη γνησιότητά του.

«Γενικά, συνοψίζοντας όλες τις ερωτήσεις σας, τι σχέση έχουν οι κατάδικοι, οι PMC και ένας άνθρωπος που μοιάζει με τον Πριγκόζιν;», κατέληγε σε πατριωτικούς τόνους το μήνυμα: «Η Ρωσία ήταν πάντα, είναι και θα είναι υπό την αξιόπιστη προστασία του ρωσικού στρατού».

‘Join the PMC and sign a deal with the devil. Follow me out, and you either come back a free man or die’.

Evgeny Prigozhin, a businessman from Putin’s inner circle linked to the Wagner Group, seems to be personally enlisting inmates to fight in Ukraine https://t.co/EH6miXtsXs pic.twitter.com/LEUQWCQiZC

— Mediazona (@mediazona_en) August 10, 2022

Ο… περιοδεύων «κοντός φαλακρός άνδρας»

Μπορεί το βίντεο από το προαύλιο της φυλακής να ήταν το πρώτο σχετικό που έχει κυκλοφορήσει σχετικά με τη φερόμενη στρατολόγηση κρατούμενων από τον Πριγκόζιν και τη Wagner, όμως οργανώσεις και ανεξάρτητα ρωσικά ΜΜΕ είχαν προβεί ήδη σε σχετικές αποκαλύψεις.

Η πρώτη αναφορά είχε γίνει τον Ιούλιο από την Gulagu.net, μια ομάδα ανθρωπίνων δικαιωμάτων που παρακολουθεί τις συνθήκες κρατουμένων στη Ρωσία.

Στις αρχές Αυγούστου, ο ειδησεογραφικός ιστότοπος Mediazona -που έχουν ιδρύσει δύο μέλη του ακτιβιστικού συγκροτήματος Pussy Riot– μίλησε με δύο κρατούμενους σε δύο σωφρονιστικά ιδρύματα σε διαφορετικές περιοχές της Ρωσίας, στην Τούλα και στο Γιαροσλάβλ.

Αμφότεροι, έγραφε το δημοσίευμα, είπαν ότι τις φυλακές τους επισκέφτηκε -στη μεν τις 25 Ιουλίου, στη δε την 1η Αυγούστου- ένας «κοντός, φαλακρός άνδρας», στον οποίο αναγνώρισαν τον Γιεβγκένι Πριγκόζιν .

«Ξέρω ποιος είναι», είπε ανώνυμα ο ένας. «Ήρθε με το αστέρι του Ήρωα της Ρωσίας στο στήθος», δήλωσε ο άλλος.

«Έχω ειδική εξουσία από τον πρόεδρο, δεν μου καίγεται καρφί», ήταν οι λέξεις που του χτύπησαν περισσότερο, μαζί με το: «πρέπει να κερδίσω αυτόν τον καταραμένο πόλεμο, με οποιοδήποτε κόστος»…

«Τους ενδιαφέρουν πρωτίστως οι δολοφόνοι και οι ληστές», περιγράφει ο ένας τρόφιμος των φυλακών. «Αντιμετωπίζουν τους τοξικομανείς επιφυλακτικά, το ίδιο και τους βιαστές. Είναι καλύτερα, είπε, να μην είναι κοινοί δολοφόνοι, αλλά χωρίς περιστροφές μεθοδικοί. “Θα σας αρέσει μαζί μας”, είπε. Γενικά, έδωσε την εντύπωση ενός μανιακού»…

Ο φυλακισμένος στο Γιαροσλάβλ είπε ότι κατά την επίσκεψη του Πριγκόζιν πολλοί από τους συγκρατούμενούς του έσπευσαν να δηλώσουν συμμετοχή. Ο ίδιος τους υπολογίζει σε τουλάχιστον 200.

Οι πληροφορίες του Mediazona αναφέρουν ότι τους προσφέρθηκε ως αντάλλαγμα αμνηστία και μισθός. Ο άνδρας που οι κρατούμενοι κατονόμασαν ως τον Πριγκόζιν τους υποσχέθηκε ότι είχαν μόνο 15% πιθανότητες να πεθάνουν στα μέτωπα του πολέμου. Ποσοστό που φέρεται να βασίζεται σε μια «πειραματική» αποστολή κρατουμένων, τον περασμένο Ιούλιο…

Evgeny Prigozhin, linked to the Wagner PMC group and to the Internet Research Agency, was apparently on the ground in Lugansk as of a few days ago. pic.twitter.com/TLLWmKzXIx

— Elise Thomas (@elisethoma5) August 6, 2022

«Στρατός» κατάδικων

Εφόσον όλα αυτά ισχύουν, η νέα στρατολόγηση της Wagner στις τάξεις των κρατουμένων έχει αρχίσει αρκετά πριν οι ουκρανικές δυνάμεις εξαπολύσουν την αντεπίθεση στα βορειοανατολικά, ανατολικά και νότια μέτωπα του πολεμου.

Το βρετανικό υπουργείο Άμυνας υποστηρίζει ότι η στρατολόγηση κατάδικων υποδηλώνει ότι η Ρωσία πάσχει από «κρίσιμη» έλλειψη στρατευμάτων πεζικού.

Καθώς όμως η Ρωσία συνεχίζει να χαρακτηρίζει την εισβολή «ειδική στρατιωτική επιχείρηση» και όχι κηρυγμένο πόλεμο, δεν προχωρά σε επιστράτευση -για την οποία πιέζουν εδώ και καιρό οι υπερεθνικιστικοί κύκλοι στη Μόσχα.

Πολλοί αναλυτές υποστηρίζουν ότι σε αυτή την απόφασή του το Κρεμλίνου συνυπολογίζει και το πολιτικό κόστος, σε μια κοινωνία που ήδη δοκιμάζεται από τις δυτικές κυρώσεις και μια χώρα όπου ο φόβος της αποσταθεροποίησης ελοχεύει. Άλλοι αναλυτές επισημαίνουν λόγους νομικούς, που σχετίζονται και με το Δίκαιο του Πολέμου.

Ο ανεξάρτητος ρωσικός ιστότοπος Verstka, που ερευνά εκτενώς το θέμα της στρατολόγησης φυλακισμένων, υποστηρίζει ότι η Wagner έχει ήδη εντάξει στους κόλπους της πάνω από 1.000 κρατούμενους σε 17 διαφορετικά σωφρονιστικά ιδρύματα σε όλη τη Ρωσία.

Θεωρητικά, ένα από τα… πλεονεκτήματα του ίδιου του Πριγκόζιν είναι ότι μπορεί να τους απευθυνθεί ως ένας από αυτούς.

Δημοσιογράφοι της Verstka ανέφεραν πως όταν απευθύνθηκαν για το θέμα της στρατολόγησης στο γραφείο Τύπου του ομίλου Concord, η απάντηση που έλαβαν δεν έθιξε καν το θέμα, παρά τόνιζε -ειρωνικά, αλλά και κυριολεκτικά- ότι ο Πριγκόζιν είχε πάει φυλακή τη δεκαετία του ‘80.

Βίος και πολιτεία

Στα 61 χρόνια του ο Πριγκόζιν έχει διαγράψει πράγματι μια δαιδαλώδη, μακρά πορεία. Γεννημένος το 1961 στο τότε Λένινγκραντ (νυν Αγία Πετρούπολη), είχε ασχοληθεί για λίγο με το σκι. Με το που ενηλικιώθηκε ωστόσο άρχισαν να μπλεξίματα με τον νόμο.

Στα 18 του καταδικάστηκε για κλοπή, με αναστολή. Στα 21 του -όπως αποκάλυψε πέρυσι o ρωσικός ιστότοπος ερευνητικής δημοσιογραφίας Meduza– του επιβλήθηκαν 12 χρόνια φυλάκισης για ληστεία, απάτη και εκμετάλλευση ανηλίκων σε εγκληματικές δραστηριότητες, συμπεριλαμβανομένης της πορνείας.

Αφού εξέτισε τα 9 χρόνια της ποινής και αφέθηκε ελεύθερος, ο Πριγκόζιν στράφηκε στην επιχειρηματικότητα. Το ημερολόγιο έδειχνε 1990 και ο χρόνος για την ΕΣΣΔ μετρούσε πια αντίστροφα.

Ο Εβγκένι ξεκίνησε με πάγκους χοτ-ντογκ στην Αγία Πετρούπολη. Εγινε στη συνέχεια συνέταιρος αλυσίδας παντοπωλείων. Στα χρόνια της μετασοβιετικής Ρωσίας ανοίχτηκε, στήνοντας καζίνο και ανοίγοντας εστιατόρια.

Στο πιο ευφάνταστο τότε από αυτά, το New Island -ένα πλωτό εστιατόριο, σε σκάφος- ο Πριγκόζιν γνώρισε το 2001 πρώτη φορά από κοντά τον Βλαντίμιρ Πούτιν. Ήταν πια ήδη δύο χρόνια πρόεδρος της Ρωσίας και είχε πάει στο New Island τον Γάλλο ομόλογό του εκείνης της εποχής, τον Ζακ Σιράκ για να δειπνήσουν.

Το δείπνο Πούτιν-Σιράκ στο New Island το 2001 (Reuters)

Μέχρι το 2003, ο Πριγκόζιν είχε εγκαταλείψει τους επιχειρηματικούς εταίρους του, είχε δημιουργήσει τη δική του επιχείρηση και είχε γίνει ο «σεφ του Πούτιν», οργανώνοντας δείπνα και εκδηλώσεις στο Κρεμλίνο. Ο ίδιος απολάμβανε πια την εμπιστοσύνη και την εύνοια του προέδρου.

Η εταιρεία του, Concord Catering, εξασφάλισε αμύθητες κρατικές συμβάσεις για τη σίτιση σε σχολεία (με γονείς να καταθέτουν αγωγές το 2018 για μαζικές τροφικές δηλητηριάσεις), κρατικές υπηρεσίες, ακόμη και στον ρωσικό στρατό.

Έγινε ζάμπλουτος μεγιστάνας. Έχτισε μια τεράστια έπαυλη στην Αγία Πετρούπολη, μεταξύ πολλών ακόμη ακινήτων. Απέκτησε ιδιωτικό τζετ και θαλαμηγό.

Σύμφωνα με παλαιότερες καταγγελίες του -σήμερα φυλακισμένου επικριτή του Κρεμλίνου- Αλεξέι Ναβάλνι έχει επίσης αναλάβει την συντήρηση στρατιωτικών εγκαταστάσεων και κατασκευαστικά έργα για λογαριασμό του υπουργείου Αμύνης.

Ο άνθρωπος για όλες τις δουλειές

Θεωρούμενος «σκιώδης» ιδιοκτήτης της Wagner, αλλά και ενός «στρατού» τρολ του διαδικτύου, ο Πριγκόζιν βρέθηκε μαζί με την   επιχειρηματική αυτοκρατορία του στο στόχαστρο αμερικανικών κυρώσεων ήδη προ πενταετίας για συμμετοχή από τις τότε συγκρούσεις  στο Ντονμπάς, έως στο σκάνδαλο ρωσικής ανάμιξης στις προεδρικές εκλογές του 2016.

Από το 2020, μπήκε στη λίστα των κυρώσεων της ΕΕ και του Ηνωμένου Βασιλείου για διασυνδέσεις με δραστηριότητες της Wagner στη Λιβύη.

Μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, ολόκληρη η οικογένειά του μπήκε στην «μαύρη» λίστα των δυτικών κυρώσεων.

Διάφορες έρευνες και αναλυτές υποστηρίζουν ότι οι μισθοφόροι της Wagner -η οποία δεν είναι εγγεγραμμένη ως νομική οντότητα πουθενά στον κόσμο- πληρώνονται από εταιρείες «βιτρίνα», πολλές από τις οποίες συνδέονται με την Concord.

Σύμφωνα πάντως με τον Τζακ Μαργκόλιν, στέλεχος του αμερικανικού Κέντρου Προηγμένων Αμυντικών Σπουδών -το οποίο μεταξύ άλλων ερευνά για τη Wagner εδώ και χρόνια- ο Πριγκόζιν «αν και θα ήθελε να είναι μέρος του απόλυτου στενού κύκλου [του Πούτιν], δεν θα γίνει ποτέ, γιατί δεν ανήκε στις υπηρεσίες ασφαλείας».

Μπορεί να θεωρείται, υποστηρίζει, ατού το να ανήκε κανείς «στο οργανωμένο έγκλημα στην Αγία Πετρούπολη κατά τη δεκαετία του ’90. Αυτό σου δίνει κάποια εγγύτητα, κάποιο σεβασμό και ίσως σε κάνει χρήσιμο. Όμως δεν είσαι ακριβώς ένας από αυτούς».

Οι πρώην των υπηρεσιών ασφαλείας, εξηγεί, «έχουν έναν κώδικα, μιλούν μια κοινή γλώσσα». Όσο καν να μοχθήσει, ο Πριγκόζιν «δεν θα μπορέσει ποτέ να τρυπώσει», εκτιμά ο Μαργκόλιν. «Είναι ένας Ρώσος ολιγάρχης τύπου λουστράκου».