Το μέσο είναι το μήνυμα

Από τον καιρό (1967) που ο κορυφαίος καναδός επιστήμονας της επικοινωνίας Μάρσαλ ΜακΛούαν (1911-1980) διατύπωσε αυτόν τον ιστορικό αφορισμό – «το μέσο είναι το μήνυμα» – άλλοτε καλοπροαίρετα και άλλοτε κακοπροαίρετα ο αφορισμός υπέστη πάσης φύσεως στρεβλώσεις. Η αρχική στενή του ερμηνεία, σύμφωνα με την οποία «το περιεχόμενο ενός μηνύματος χαρακτηρίζεται και καθορίζεται από την τεχνολογία που χρησιμοποιείται για τη διάδοσή του», διευρύνθηκε τόσο ώστε να περιλαμβάνει τη στηλίτευση κάθε πιθανής δυσαρμονίας ανάμεσα στο «μέσο» και στο «μήνυμα».

Από αυτή τη σκοπιά και ως προπομπός του αφορισμού θα μπορούσε να θεωρηθεί και το ευρέως διαδεδομένο ανέκδοτο των Συμμάχων κατά τον δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο: «Ξανθός σαν τον Χίτλερ, αδύνατος σαν τον Γκέρινγκ, ψηλός σαν τον Γκέμπελς». Η εξόφθαλμη διαφορά των τριών ηγετών του ναζιστικού κόμματος από το αρχέτυπο της Αριας Φυλής που προπαγάνδιζαν ξεδιάντροπα υπέσκαπτε, εάν δεν δυναμίτιζε κιόλας προκαταβολικά την όποια «αξιοπιστία» του μηνύματος.

Κάτι ανάλογο – σε επίπεδο έστω παρωδίας – θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε και για τους ναζιστές επιγόνους τους, τόσο στην Ελλάδα όσο και στην υπόλοιπη Ευρώπη. Οπως θα δούμε, όμως, οι μαζικές αντιδράσεις στη δυσαρμονία «μέσου» και «μηνύματος» είναι περισσότερο σύνθετες και λιγότερο αναμενόμενες.

Στα χρόνια των social media οι στρεβλώσεις του αφορισμού οδήγησαν σε δραματική αύξηση των διαδικτυακών επιθέσεων ad hominem (επί προσωπικού): εάν έχουν ελάχιστη ή/και την παραμικρή σημασία τα επιχειρήματά μου σε σύγκριση με τον (πραγματικό ή επινοημένο) χαρακτήρα μου, δεν υπάρχει καν λόγος να ενημερωθείς (πόσω μάλλον να αντιμετωπίσεις) τα πρώτα, φθάνει και περισσεύει να εξουδετερώσεις τον δεύτερο.

Το «τι είπε» αντικαταστάθηκε σχεδόν καθ’ ολοκληρίαν από το «ποιος το είπε» και η «δολοφονία χαρακτήρων» αναδείχτηκε σε ένα από τα πλέον δημοφιλή διαδικτυακά αθλήματα. Για του λόγου το αληθές, δεν έχετε παρά να ανατρέξετε στο YouTube. Θα διαπιστώσετε ότι, πάνω από τις αναρίθμητες αναρτήσεις με τηλεοπτικούς κομματικούς σκυλοκαβγάδες, η περιγραφή ποικίλει από το «ο Τάδε συνέτριψε τον Δείνα» έως το «ο Δείνα ταπείνωσε τον Τάδε».

Το βίντεο που αναρτάται σε αμφότερες τις περιπτώσεις είναι ακριβώς το ίδιο, αλλά τόσο η περιγραφή του άνωθεν όσο και τα σχόλια κάτωθεν προϋποθέτουν είτε ότι δεν θα δεις το βίντεο, είτε ότι, το δεις – δεν το δεις, η προκάτ γνώμη σου για τον Τάδε και τον Δείνα δεν πρόκειται ν’ αλλάξει. Ποτέ άλλοτε στην Ιστορία δεν υπήρχαν διαθέσιμα τόσο πλούσια οπτικά ελέη για στρατιές εθελότυφλων.

Τούτων δοθέντων, το έγγραφο που στάλθηκε την περασμένη Δευτέρα στις κατά τόπους αμερικανικές πρεσβείες από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ και διέρρευσε κατόπιν στα παγκόσμια ΜΜΕ κρούει ανοικτές θύρες. Υποτίθεται ότι αποκαλύπτει πως η Μόσχα χρηματοδότησε κρυφά από το 2014 με το διόλου ευκαταφρόνητο ποσό των 300 εκατομμυρίων δολαρίων διάφορα πολιτικά κόμματα, υψηλούς αξιωματούχους και λοιπούς «επιδραστικούς» παράγοντες σε 24 χώρες, αλλά ειδικά στην Αθήνα δεν κομίζει καμία γλαύκα. Πλούσιο αποδεικτικό υλικό, πλήρως τεκμηριωμένο, για τη ρωσική οικονομική/πολιτική διείσδυση τόσο στο κομματικό όσο και στο εκκλησιαστικό μας στερέωμα υφίσταται στο Διαδίκτυο εδώ και χρόνια – ένα απλό γκουγκλάρισμα θα σας πείσει.

Εικάζω ότι η πιθανή πρόσθετη «εσωτερική πληροφόρηση» του Στέιτ Ντιπάρτμεντ δεν θα επιφέρει παρά τα αντίθετα από τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα: όσοι έχουν από καιρό πρόθυμα ευήκοα ώτα δεν θα μάθουν κάτι που δεν το γνώριζαν ήδη, ενώ οι υπόλοιποι, οι τετραπέρατοι, θα χαλυβδώσουν την πίστη τους στον διωγμό που έχει εξαπολύσει η αμερικανική ιμπεριαλιστική υπερδύναμη  εναντίον του «μικρού πλην τιμίου» αγαπημένου τους κόμματος. Ελεος, μίστερ Μπάιντεν· σε τα μας;