Το «Μεγάλο Παιχνίδι» Κίνας και Δύσης

Γράφει ο Σωτήρης Ντάλης

Μετά την ιστορική κατάρρευση του Τείχους του Βερολίνου το 1989, δημιουργήθηκε μια γενική ευφορία, η οποία δεν αφορούσε μόνο τη «νίκη  του οικονομικού και πολιτικού φιλελευθερισμού», όπως την παρουσίασε ο Φράνσις Φουκουγιάμα, αφορούσε και την παρακμή του εθνικισμού.

Η περίφημη παγκοσμιοποίηση της οικονομίας θα μείωνε αρχικά  τον πρωταγωνιστικό ρόλο των εθνικών ταυτοτήτων και  το εγχείρημα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης δεν θα ήταν απλώς υπερεθνικό, αλλά μεταεθνικό. Ομως στη συνέχεια τίποτα από όλα αυτά δεν συνέβη.

• Διαβάστε επίσης: Φουκουγιάμα: Υπερβολή τα περί Τρίτου Παγκοσμίου Πολέμου

Η θριαμβολογία της μεταψυχροπολεμικής εποχής στη Δύση, όταν ο Φράνσις Φουκουγιάμα διακήρυττε το «τέλος της ιστορίας» και τη νίκη της φιλελεύθερης δημοκρατίας μοιάζει πλέον με μακρινή ανάμνηση.

Ο εθνικισμός επέστρεψε με πρωταγωνιστικό ρόλο στην παγκόσμια πολιτική ζωή και απειλεί τις δυτικές Δημοκρατίες από την Ιταλία μέχρι τις ΗΠΑ. Η Τουρκία μέσω της εθνικιστικής και αναθεωρητικής λογικής του Ερντογάν απειλεί διαρκώς την Ελλάδα,  η Κίνα έχει αγκαλιάσει έναν νέο εθνικιστικό αυταρχισμό και η Ρωσία του Πούτιν προχώρησε σε έναν εθνικιστικό πόλεμο με στόχο την ισοπέδωση της Ουκρανίας και του ουκρανικού έθνους.

Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία έχει ακυρώσει πλέον όλη τη μεταψυχροπολεμική αρχιτεκτονική ασφαλείας στην Ευρώπη.  Εχουμε έναν περιφερειακό πόλεμο με χαρακτηριστικά παγκοσμίου πολέμου, που επαναπροσδιορίζει σήμερα την έννοια της ισχύος στον σύγχρονο κόσμο. Ο πόλεμος μαίνεται στην Ευρώπη, η γεωπολιτική επέστρεψε και αυτό το εκμεταλλεύονται αυταρχικοί ηγέτες. Στις 21 Ιουλίου είχαμε δει την «αντιδυτική συμμαχία τριών αυταρχικών ηγετών Ιράν, Ρωσίας, Τουρκίας», σε συνάντηση κορυφής στην Τεχεράνη. Ο μόνος που έλειπε για να ολοκληρωθεί η ομάδα, ήταν ο κινέζος πρόεδρος.  Η Σύνοδος της Σαμαρκάνδης του Ουζμπεκιστάν είναι ένα ακόμη βήμα στην ενίσχυση του αντιδυτικού πόλου, που ξεκίνησε πριν από αρκετά χρόνια αλλά αποκρυσταλλώθηκε με τον πόλεμο στην Ουκρανία.

Η σύνοδος κορυφής της Τεχεράνης είχε δείξει ότι, παρά τις κυρώσεις, ο Πούτιν είναι ακόμη σε θέση να οικοδομεί συμμαχίες και να συμμετέχει σε διεθνείς συναντήσεις. Εδειξε επίσης ότι, μετά τη δημιουργία της ομάδας της Αστάνα το 2017, η Ρωσία, το Ιράν και η Τουρκία είναι αυτές που κινούν τα νήματα στη Συρία και όχι πλέον η Δύση.

Ο αντιδυτικός πόλος είναι πλέον σε πλήρη ανάπτυξη κι αυτό φάνηκε την Πέμπτη  στην ετήσια σύνοδο του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης (ΟΣΣ) στη Σαμαρκάνδη, στην παλιά εμπορική διαδρομή του «δρόμου του μεταξιού», όπου η βρετανική και η ρωσική αυτοκρατορία του 19ου αιώνα ανταγωνίζονταν για την κυριαρχία στο Αφγανιστάν και σε άλλα εδάφη της κεντρικής Ασίας.

Αυτή η μάχη για την επιρροή έγινε γνωστή ως «μεγάλο παιχνίδι» (the Great Game), όρος που επινοήθηκε από τον βρετανό αξιωματικό των μυστικών υπηρεσιών και εξερευνητή,  Αρθουρ Κόνολι, ο οποίος αποκεφαλίστηκε ως κατάσκοπος σε μια δημόσια πλατεία της Μπουχάρα, 200 μίλια δυτικά της Σαμαρκάνδης, το 1842.

Ενας άγνωστος στο ευρύ κοινό οργανισμός που έχει προσελκύσει ελάχιστη παγκόσμια προσοχή από την ίδρυσή του το 1996, αν και περιλαμβάνει χώρες όπως  Κίνα, Ρωσία, Ινδία και Πακιστάν, ο Οργανισμός Συνεργασίας της Σαγκάης είναι έτοιμος να κάνει ένα τολμηρό γεωπολιτικό βήμα και να πρωταγωνιστήσει στο νέο «μεγάλο παιχνίδι», «αγκαλιάζοντας» το Ιράν και ακούγοντας παράλληλα τις «αγωνίες» της Τουρκίας.

Με όχημα τον ΟΣΣ, η Κίνα εκμεταλλευόμενη τον ρωσικό αναθεωρητισμό επιχειρεί να ηγηθεί μιας αναδυόμενης αντιδυτικής παγκόσμιας τάξης. Οσο για τη Ρωσία, το γεωπολιτικό της φλερτ με την Κίνα θα έχει προοπτική μόνο αν κερδίσει τον πόλεμο στην Ουκρανία. Σε αντίθετη περίπτωση θα είναι απολύτως εξαρτημένη από την Κίνα και εργαλείο για το αντιδυτικό μέτωπο που προωθεί το Πεκίνο.

Ο Σωτήρης Ντάλης είναι αναπληρωτής καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Ευρωπαϊκής Ενοποίησης, πρόεδρος Τμήματος Μεσογειακών Σπουδών Πανεπιστημίου Αιγαίου

Πηγή: Εντυπη έκδοση ΝΕΩΝ