Καινοτομία και Επεν-Δυτική Μακεδονία: Το μεγάλο στοίχημα της Περιφερειακής Ανάπτυξης

* Της Έρης Τόκα

Στη φετινή Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης τα φώτα δεν έπεσαν μόνο στην πόλη της Θεσσαλονίκης. Φώτισαν εξίσου όλη τη Βόρεια Ελλάδα, η οποία βρέθηκε στο επίκεντρο για περισσότερο από 2 εβδομάδες. Με αλλεπάλληλες θεσμικές επισκέψεις, έντονη κινητικότητα φορέων και επιχειρήσεων και συζητήσεις γύρω από τη μεγαλύτερη πρόκληση για την ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας: την περιφερειακή ανάπτυξη.

Το στοίχημα της μετάβασης της ελληνικής οικονομίας σε ένα νέο, υγιές και εξωστρεφές παραγωγικό μοντέλο παραμένει εθνική πρόκληση. Για να μπορέσει η Ελλάδα να επωφεληθεί από την επιστροφή της παγκόσμιας οικονομίας στην ανάπτυξη, αλλά και ταυτόχρονα να ενισχύσει τις άμυνές της απέναντι στις υφιστάμενες και στις μελλοντικές κρίσεις, η μετατροπή σε ένα νέο αναπτυξιακό πρότυπο που καινοτομεί και παράγει διεθνώς ανταγωνιστικά προϊόντα και υπηρεσίες είναι μονόδρομος.

Ωστόσο, οι ανισότητες μεταξύ των Περιφερειών στην αποστολή αυτή δυσκολεύουν το έργο αυτής της μετάβασης – με χαρακτηριστικό το παράδειγμα της Δυτικής Μακεδονίας. Η Δυτική Μακεδονία βρέθηκε να «απολιγνιτοποιείται» σταδιακά από το 2004. Όμως μόλις το 2019, η πολιτεία έστρεψε την ιδιαίτερη προσοχή της για πρώτη φορά στα προβλήματα που αντιμετωπίζει η ίδια η κοινωνία από αυτήν την εύλογη απώλεια πλούτου της περιοχής, με το Σχέδιο Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης να ενεργοποιείται το 2020.

Και σήμερα εν έτη 2022, η Δυτική Μακεδονία μπορεί και πάλι να αισιοδοξεί. Ύστερα από μία επιτυχημένη διαπραγμάτευση της νέας Προγραμματικής Περιόδου 2021-27 που οδήγησε σε περίπου 1,6 δισ. ευρώ από το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης. Και την έγκριση του προγράμματος «Δυτική Μακεδονία» στο πλαίσιο του νέου ΕΣΠΑ 2021-2027, συνολικού ύψους 394,1 εκατ. ευρώ με επίκεντρο τη δημιουργία βιώσιμων θέσεων απασχόλησης μέσω του οικονομικού μετασχηματισμού της περιφερειακής οικονομίας, της στήριξης της καθαρής ενέργειας, της πράσινης βιώσιμης ανάπτυξης και της ανασυγκρότησης των αστικών περιοχών και των περιοχών της υπαίθρου, και της δημιουργίας υψηλού επιπέδου κοινωνικής συνοχής.

Οι ανάγκες είναι πολλές και άμεσες. Στο χέρι μας είναι όμως η ορθολογική χρήση των παραπάνω κονδυλίων, ώστε να εξασφαλίσουν όχι μόνο για την μεσοπρόθεσμη οικονομική σταθερότητα της Δυτικής Μακεδονίας, αλλά κυρίως την περαιτέρω ανάπτυξη και εξέλιξη της. Η σημερινή νέα γενιά ξέρει καλύτερα από κάθε προηγούμενη ότι η λογική του «μοιράζουμε χρήματα» ανήκει στο παρελθόν. Και ότι οι πόροι αυτοί της επόμενης περιόδου θα πρέπει να συνοδεύονται από επαρκείς, αποτελεσματικούς, τεχνοκρατικούς μηχανισμούς που θα παρακολουθούνται στενά και με συνέπεια, στη βάση της εθνικής συνεννόησης για την αναγέννηση της οικονομίας της περιοχής.

Μόνο με συνέχεια, συνέπεια και σταθερότητα στον στρατηγικό, τακτικό και επιχειρησιακό σχεδιασμό πρόκειται να δούμε το κάθε ευρώ από τα παραπάνω δισεκατομμύρια να δημιουργεί αξία που θα μείνει στον τόπο. Τα νέα αναπτυξιακά εργαλεία, όπως είναι ο νόμος περί στρατηγικών επενδύσεων και ο αναπτυξιακός νόμος με τα αυξημένα ποσοστά ενίσχυσης για επενδύσεις στις ζώνες απολιγνιτοποίησης πρόκειται να επιταχύνουν ραγδαία τη μετάβαση αυτή. Ήδη η χώρα βρίσκεται στο ραντάρ διεθνών κολοσσών προσελκύοντας αλλεπάλληλες επενδύσεις και μεγεθύνοντας το ΑΕΠ την χώρας με πρωτόγνωρο ρυθμό.

Η Δυτική Μακεδονία είναι έτοιμη να τα καταφέρει και να δημιουργήσει το δικό της οικοσύστημα καινοτομίας. Ώστε να τροφοδοτεί την τοπική οικονομία με ανθρώπινο κεφάλαιο, με νέα καινοτόμα προϊόντα, με εξωστρεφή επιχειρηματική δραστηριότητα, με πραγματική αξία. Και να προσελκύει επενδύσεις που θα δημιουργούν νέες θέσεις εργασίας. Η έρευνα και η καινοτομία δεν είναι καινούριες έννοιες για την περιοχή – χαρακτηριστική είναι μάλιστα η προσέλκυση συνολικά 7 εκατ. ευρώ περίπου από το πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020» μόνο από την Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας. Η επιχειρηματική αξιοποίηση της έρευνας όμως βρίσκεται σε πολύ πρώιμο στάδιο.

Η ανάπτυξη του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας που επεκτείνεται σε νέες εγκαταστάσεις και σχεδιάζει τη δημιουργία κόμβου καινοτομίας, το νέο παράρτημα του Εθνικού Κέντρου Έρευνας & Τεχνολογικής Ανάπτυξης στην Πτολεμαΐδα – την πρώτη πόλη στην Ελλάδα που θα παράγει υδρογόνο, το νέο Επιχειρηματικό Πάρκο Κοζάνης που εγκαινιάστηκε πριν από λίγες μέρες, οι πρωτοβουλίες της Περιφέρειας για τη δημιουργία Ζώνης Καινοτομίας Δυτικής Μακεδονίας και την ανάπτυξη ενεργειακών κοινοτήτων, οι νεοφυείς επιχειρήσεις που αρχίζουν να ανθίζουν στην Κοζάνη, είναι όλα σημάδια ότι η δυναμική της περιοχής μεγαλώνει.

Η επένδυση σε μηχανισμούς μεταφοράς τεχνολογίας, στη διασύνδεση της έρευνας με τις επιχειρήσεις, στην καλλιέργεια επιχειρηματικής κουλτούρας, στις συνεργασίες και την εξωστρέφεια, στην εκπαίδευση του ανθρώπινου δυναμικού στις νέες τεχνολογικές τάσεις και στην ψηφιακή εποχή, είναι αυτή που θα φέρει το νέο παραγωγικό μοντέλο στη χώρα. Με ορίζοντα όχι την επόμενη ΔΕΘ ούτε την επόμενη εκλογική αναμέτρηση. Αλλά την επόμενη γενιά.

* Έρη Τόκα, Δρ. Μηχ. Μηχανικός, Αν. Γραμματέας Παραγωγικών Τομέων ΝΔ