Γιατί ο Πούτιν δεν μπορεί να γίνει Χίτλερ ή Μουσολίνι

Οι θηριωδίες στην Μπούκα και τα πιο πρόσφατα στοιχεία από τις περιοχές κοντά στο Χάρκοβο, που ανακαταλήφθηκαν από τον ουκρανικό στρατό, για χρήση βασανιστηρίων, δημιουργούν την εντύπωση ενός ρωσικού γενοκτονικού ζήλου – ανάλογου με εκείνον που επιδείκνυαν τα ναζιστικά γερμανικά στρατεύματα στα εδάφη τα οποία κατελάμβαναν ή που επέδειξαν τα ιταλικά φασιστικά στρατεύματα στην Αιθιοπία.

Ωστόσο, η περιπέτεια του Βλαντίμιρ Πούτιν στην Ουκρανία είναι μία αποτυχία, ακριβώς επειδή δεν πετυχαίνει να πυροδοτήσει στο ρωσικό έθνος το είδος του μίσους και της επιθυμίας για αυτοδικία, το οποίο ενέπνευσαν ο Αδόλφος Χίτλερ και ο Μπενίτο Μουσολίνι στους Γερμανούς και τους Ιταλούς αντίστοιχα, σημειώνει το Bloomberg σε άρθρο του.

Διαβάστε επίσης: Human Rights Watch: Κατηγορεί τη Ρωσία για βασανιστήρια, συλλήψεις και απαγωγές στη νότια Ουκρανία

Ο Πούτιν δεν έχει εθελοντές

Η Ιταλική Αυτοκρατορία είχε περίπου 56 εκατομμύρια πληθυσμό τη δεκαετία του 1930, σε σύγκριση με τα 140 εκατομμύρια της σύγχρονης Ρωσίας, ωστόσο οι 20.000 Μελανοχίτωνες του Μουσολίνι αυξήθηκαν τάχιστα σε 115.000 το 1935-1936 για την εκστρατεία στην Αιθιοπία, όπως γράφει ο Pier Paolo BattisteroI στο «Ιταλοί Μελανοχίτωνες 1935–45». Δεν υπήρχε καμία έλλειψη εθελοντών.

Η Γερμανία, με πληθυσμό περίπου 85 εκατομμυρίων, είδε τα Waffen SS, τον στρατό του ίδιου του ναζιστικού κόμματος, να αυξάνεται από τους 28.000 άνδρες στους 150.000 τον πρώτο χρόνο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, σημειώνει ο George Stein στο «The Waffen SS: Hitler’s Elite Guard at War, 1939-1945» – και αυτό παρά την ακραία επιλεκτικότητα όσον αφορά στη σύνθεση των στρατευμάτων των SS εκείνη την εποχή.

Τόσο στη Γερμανία όσο και στην Ιταλία, οι επαγγελματίες στρατιωτικοί ζήλευαν τα κομματικά στρατεύματα των δικτατόρων, στα οποία οι άνδρες υπηρετούσαν εθελοντικά για πολύ μεγαλύτερες θητείες από εκείνες που απαιτούνταν από τους απλούς στρατιώτες.

Τόσο ο Χίτλερ όσο και ο Μουσολίνι έπρεπε να συμβιβαστούν, κρατώντας χαμηλά τους αριθμούς των Waffen SS και των ετοιμοπόλεμων Μελανοχιτώνων και τοποθετώντας τους υπό τακτικούς στρατιωτικούς διοικητές στο πεδίο της μάχης.

Ωστόσο, ακόμη και τα τακτικά στρατεύματα – τουλάχιστον στη Γερμανία – είχαν διαποτιστεί από τη ναζιστική ιδεολογία. Υπάρχουν πολλά στοιχεία για ιδεολογικά καθοδηγούμενες φρικαλεότητες των στρατιωτών της Βέρμαχτ, παρόλο που οι στρατιώτες της μπορεί να μην ήταν μέλη του ναζιστικού κόμματος.

Ο Πούτιν μπορεί μονάχα να ονειρεύεται τους αριθμούς εθελοντών που μπορούσαν να συγκεντρώσουν τα φασιστικά καθεστώτα του 20ού αιώνα.

Μήνες μετά την κήρυξη του πολέμου, η συνδυασμένη δύναμη των ταγμάτων εθελοντών που σχηματίστηκαν σε ρωσικές επαρχίες ήταν μόλις στα επίπεδα των δεκάδων χιλιάδων – και είναι δύσκολο να διακρίνουμε το εάν πολλοί από τους εθελοντές είχαν κίνητρο τον πατριωτισμό, με την έννοια που τον εννοούν ο Πούτιν ή η ρωσική ακροδεξιά.

Με δέλεαρ τα χρήματα

Αντίθετα, το κύριο δέλεαρ για τους ικανούς προς υπηρεσία άνδρες ήταν η υπόσχεση για μισθούς, στους οποίους δεν μπορούσαν να υπολογίζουν στις περιοχές καταγωγής τους.

Το μήνυμα που προωθεί στις διαφημίσεις της η ιδιωτική στρατιωτική εταιρεία του Ομίλου Wagner είναι εκείνο της ρομαντικής, γεμάτης τεστοστερόνη περιπέτειας, ως εναλλακτική λύση σε μια βαρετή εργασία σε ένα εργοστάσιο – ωστόσο, η πραγματική της υπόσχεση, επίσης, είναι ένα υψηλό, αξιόπιστο εισόδημα.

Ακόμη και οι κατάδικοι, τους οποίους στρατολογεί η Wagner για να ενισχύσει τον ιδιωτικό της στρατό, λαμβάνουν σημαντικά ποσά σε μετρητά, εκτός από χάρη μετά από έξι μήνες στην πρώτη γραμμή.

Θα μπορούσε κανείς να πει ότι οι Ρώσοι δεν συμμετέχουν στον πόλεμο του Πούτιν, σε αριθμούς οι οποίοι να μοιάζουν με εκείνους της ναζιστικής Γερμανίας, απλώς και μόνο επειδή φοβούνται για τη ζωή τους, ή επειδή έχουν ακούσει ιστορίες για το πόσο άσχημα εξοπλισμένος και διοικούμενος είναι ο ρωσικός στρατός, ή απλώς επειδή η Ρωσία δεν εμφανίζεται να κερδίζει.

Θα μπορούσε όμως κανείς να υποστηρίξει, επίσης, ότι ένα ισχυρό ιδεολογικό κίνητρο θα μπορούσε να απωθήσει αυτές τις ανησυχίες.

Τα διαρκώς διογκούμενα Waffen SS της Γερμανίας ήταν μια πλήρως εθελοντική δύναμη μέχρι το 1942. Η πίστη στην ανωτερότητα του γερμανικού Volk και της «Άριας Φυλής», και επομένως στην τελική τους νίκη, συνέχιζε να επικρατεί για πολλούς μήνες αφότου οι δυνάμεις του Χίτλερ είχαν πάψει να διατηρούν το αήττητο.

Συμπάθεια για τους Ουκρανούς

Οι Ρώσοι δεν μισούν μαζικά τους Ουκρανούς. Τον Αύγουστο του 2022, το Levada Center, μία από τις τελευταίες εταιρείες δημοσκοπήσεων που προσπαθούν ακόμη να επιτύχουν αντικειμενικά αποτελέσματα ερευνών στη Ρωσία, ανέφερε ότι το 68% των Ρώσων είχε θετική γνώμη για τους Ουκρανούς – από 83% τον Οκτώβριο του 2021, πάντως ακόμη συντριπτική πλειοψηφία, ειδικά δεδομένης της πραγματικότητας που βιώνουν μέσα σε ένα καταπιεστικό καθεστώς.

Πολλοί ερωτηθέντες θα δίσταζαν να πουν σε έναν δημοσκόπο – ο οποίος μπορεί να είναι αξιωματούχος της μυστικής αστυνομίας ή κάποιου άλλου είδους πληροφοριοδότης – ότι συμπαθούν ανθρώπους με τους οποίους μάχεται ο ρωσικός στρατός τους τελευταίους επτά μήνες.

Η στάση απέναντι στην Ουκρανία ως κράτος ήταν, ως επί το πλείστον, αρνητική από πολύ πριν από τον πόλεμο: μόνον το 34% των Ρώσων την έβλεπαν με συμπάθεια τον Φεβρουάριο του 2019, σύμφωνα με το Levada – και αυτό το ποσοστό μειώθηκε στο 23% τον Αύγουστο του 2022.

Αυτό, ωστόσο, δεν είναι καθόλου γερό θεμέλιο για μια γενοκτονία: ένας Ρώσος στρατιώτης, τελικά, πρέπει να πυροβολεί κατά πραγματικών Ουκρανών, όχι κατά ενός αφηρημένου κράτους ή μιας κυβέρνησης.

Πιο υλιστές από τους Αμερικανούς

Το πάθος για το χρήμα ήταν η μόνη αληθινή ιδεολογία του ρωσικού καθεστώτος καθ’ όλη τη διάρκεια της διακυβέρνησης Πούτιν.

Σύμφωνα με τα τελευταία ευρήματα της Έρευνας Παγκόσμιων Αξιών, σχεδόν οι μισοί Ρώσοι, το 48,8%, σε σύγκριση με το 37,9% στις υποτιθέμενα πιο υλιστικές ΗΠΑ, θεωρούν την οικονομική ανάπτυξη ως τον πιο σημαντικό στόχο της χώρας.

Οι Ρώσοι έμαθαν να είναι ατομικά αυτάρκεις στη δεκαετία του 1990, την ώρα που το πατερναλιστικό σοβιετικό κράτος κατέρρεε και απολάμβαναν αυτή την αυτάρκεια, καθώς η οικονομία της χώρας αποκαθίστατο σταδιακά.

«Κάθε άνδρας και γυναίκα για τον εαυτό τους» ήταν το ανεπίσημο σύνθημα του έθνους, πρώτα ως μότο επιβίωσης και έπειτα ως συνταγή ευημερίας.

Έτσι, όταν το καθεστώς χρειάστηκε κάτι παρόμοιο με την εθνικιστική, ιμπεριαλιστική «αναγέννηση» τύπου Μουσολίνι ή Χίτλερ, δυσκολεύτηκε να προσφέρει στους εθελοντές του κάτι πιο πειστικό από… μετρητά.

Έλλειψη ιδεολογήματος

Οι Ρώσοι υπερεθνικιστές αναγνωρίζουν αυτή την έλλειψη ιδεών, που να αξίζει κανείς να πεθάνει γι’ αυτές, και ισχυρών αφηγημάτων στη χώρα.

Ο φιλόσοφος Αλεξάντερ Ντούγκιν, η κόρη του οποίου σκοτώθηκε πρόσφατα σε τρομοκρατική επίθεση, για την οποία οι ρωσικές αρχές κατηγορούν μια Ουκρανή, έγραψε σε άρθρο του στην εθνικιστική ιστοσελίδα Tsargrad.tv:

«Η Ρωσία βρίσκεται σε κατάσταση ιδεολογικού πολέμου. Οι αξίες που υπερασπίζεται η παγκοσμιοποιημένη Δύση – LGBT, νομιμοποίηση διαστροφών και ναρκωτικών, συγχώνευση ανθρώπου και μηχανής, η πανταχού παρούσα επιμειξία, η οποία προκαλείται από την ανεξέλεγκτη μετανάστευση – είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με τη στρατιωτική και πολιτική ηγεμονία της και το μονοπολικό σύστημα.

»Ο δυτικός φιλελευθερισμός και η παγκόσμια στρατιωτική, πολιτική και οικονομική κυριαρχία των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ είναι ένα και το αυτό. Το να πολεμάμε τη Δύση και ταυτόχρονα να αποδεχόμαστε (έστω και εν μέρει) τις αξίες της, στο όνομα των οποίων μας κάνει πόλεμο, έναν εξοντωτικό πόλεμο, είναι απλώς παράλογο. Η δική μας ολοκληρωμένη ιδεολογία δεν είναι απλώς κάτι που καλό θα ήταν να είχαμε. Εάν δεν την αναπτύξουμε, θα χάσουμε».

Δεν υπάρχει τίποτα σε αυτό το απόσπασμα που θα αμφισβητούσε και ο ίδιος ο Πούτιν. Μέρες πριν από την εμφάνιση του άρθρου του Ντούγκιν, ο αρχηγός του ρωσικού κράτους υπέγραψε ένα νέο «Δόγμα Ανθρωπιστικής Πολιτικής», με βάση το οποίο ισχυρίζεται ότι η Ρωσία βρίσκεται σε «μάχη για την πολιτιστική υπεροχή» ενάντια στη Δύση.

Δεν… «πουλάει» το μεταφασιστικό πολιτικό αφήγημα

Η δυσκολία στην «πώληση» ενός είδους μεταφασιστικής ψευδοσυντηρητικής ιδεολογίας στους Ρώσους είναι διπλή.

Πρώτον, οι προπαγανδιστές πρέπει να πείσουν τους ανθρώπους να εσωτερικεύσουν την ιδέα ότι ο τρέχων πόλεμος δεν είναι πραγματικά εναντίον των Ουκρανών (τους οποίους, θυμηθείτε, περισσότερο από τα δύο τρίτα των Ρώσων συμπαθούν) αλλά ενάντια στις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ, που προμηθεύουν τους Ουκρανούς με όπλα.

Το συγκεκριμένο αφήγημα είναι ήδη ευρέως διαδεδομένο στην κρατική τηλεόραση και στα κανάλια του Telegram που «δουλεύουν» υπέρ του Κρεμλίνου, ως εξήγηση των πρόσφατων ρωσικών ηττών στις μάχες.

Το ελάττωμά εδώ, ωστόσο, είναι ότι δεν υπάρχουν στρατιώτες του ΝΑΤΟ στο έδαφος – και η διαφορετικού τύπου υποστήριξη που λαμβάνει η Ουκρανία ήταν προβλέψιμη πριν από την εισβολή, επομένως η απόφαση για κήρυξη του πολέμου, παρά το γεγονός αυτό, φαίνεται όλο και λιγότερο υπερασπίσιμη.

«Γιατί αξίζει να πεθάνω;»

Τόσο ο Πούτιν όσο και ο Ντούγκιν έχουν αναφέρει ότι η Ρωσία δεν είχε άλλη επιλογή από το να ξεκινήσει τον πόλεμο. Ωστόσο, κανένας από τους δύο δεν έχει εξηγήσει πειστικά, γιατί κάποιου είδους προληπτικό χτύπημα εναντίον ενός σαφώς ισχυρότερου αντιπάλου – και όχι μόνο κατά της ασθενούς στρατιωτικά Ουκρανίας – είχε κάποιο πρακτικό νόημα.

Ακόμη ωστόσο κι αν οι Ρώσοι αποδεχθούν αυτό το αφήγημα, ο survivor και ο ατομικιστής μέσα τους αναμφίβολα θα αναρωτηθεί, γιατί να είναι λογικό να πεθάνει κανείς σε αυτό τον πόλεμο.

Αξίζει την απόλυτη θυσία η απαγόρευση των γάμων μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου ή της μαριχουάνας; Θα άξιζε να δεχθώ μια σφαίρα, για να αποτρέψω τη «συγχώνευση ανθρώπου και μηχανής»; Με ενδιαφέρει τόσο πολύ η παγκόσμια μετανάστευση;

Καμία από τις «παραδοσιακές» ιδέες που ο Ντούγκιν και ο Πούτιν θα ήθελαν να δουν τους Ρώσους να υπερασπίζονται με τη ζωή τους δεν είναι τόσο ισχυρή, όσο οι μοχθηρές κατασκευές τις οποίες οι φασίστες ηγέτες του 20ού αιώνα ήταν τόσο καλοί στο να ενσταλάζουν στο μυαλό των εθνών τους.

Ούτε κάποιος από τους δύο έχει το χάρισμα να εμποδίζει τους ανθρώπους να κάνουν τις πιο βασικές πρακτικές ερωτήσεις, όπως: «Γιατί αυτό υποτίθεται ότι είναι θέμα ζωής και θανάτου για μένα;».

Και το πιο σημαντικό, ο Πούτιν δεν έχει επιτύχει την ορμή των στρατιωτικών νικών που έκανε τη ρητορική τόσο του Μουσολίνι όσο και του Χίτλερ πολύ πιο ελκυστική απ’ όσο λογικά θα έπρεπε.

Χαμένη ευκαιρία

Σε αυτό το σημείο της σύγκρουσης, οποιαδήποτε βιαστική ιδεολογική αναθεώρηση μοιάζει και θα βιωθεί σαν μια προσπάθεια να δικαιολογηθούν οι ήττες.

Ο Πούτιν έχασε την ευκαιρία του να γίνει ιδεολογικά ισχυρός λαϊκιστής ηγέτης πριν από χρόνια – όταν ακόμη κέρδιζε.

Αξίζει επίσης να υπενθυμίσουμε ότι, παρά τις ανώτερες λαϊκιστικές δεξιότητές τους και τις ισχυρές σχέσεις τους με εκατομμύρια συμπατριώτες τους, ούτε ο Χίτλερ ούτε ο Μουσολίνι κατέληξαν να κυβερνούν τον κόσμο – ούτε υπερασπίστηκαν τελικά με επιτυχία τη θέση της Γερμανίας και της Ιταλίας σε αυτόν.

Ως λιγότερο ικανός «Φύρερ», λοιπόν, ο Πούτιν κινδυνεύει να τα πάει τουλάχιστον το ίδιο άσχημα για τη Ρωσία.