Το νέο αφήγημα Ερντογάν

Η77η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ που άρχισε προχθές λαμβάνει χώρα στην πλέον ζοφερή στιγμή από τη γέννηση του Οργανισμού (1945). Ο γενικός γραμματέας Αντόνιο Γκουτέρες παρουσίασε τη δραματική εικόνα – από τις πολλαπλές συγκρούσεις και κρίσεις, πείνα, ανισότητες μέχρι την κλιματική κρίση. «Εχουμε ραντεβού με την κλιματική καταστροφή» είπε «εάν δεν δράσουμε τώρα σε όλα τα μέτωπα».

Στο πλαίσιο αυτό ο πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν εμφανίστηκε με την ομιλία του και ένα νέο αφήγημα ως «ο μεγάλος ειρηνοποιός ηγέτης» με προτάσεις για την επίλυση όλων σχεδόν των παγκόσμιων προβλημάτων (πόλεμος Ουκρανίας, Συρία, Ιράν, Λιβύη, Παλαιστινιακό, Αφγανιστάν κ.ά.). Ομιλία η οποία όμως σε ό,τι αφορά την Ελλάδα επιβεβαίωσε τη νέα προσέγγιση που ακολουθεί τώρα η Τουρκία απέναντι στη χώρα μας. Την ενοχοποίησή της ως χώρας που πρώτα απ’ όλα παραβιάζει τους ανθρωπιστικούς κανόνες και δίκαιο με τις – όπως είπε με σκληρή γλώσσα – επαναπροωθήσεις προσφύγων και μεταναστών στο Αιγαίο «που οδηγούν στον θάνατο αθώων ψυχών», δείχνοντας μάλιστα και σχετικές φωτογραφίες. Κατηγόρησε επίσης την Ελλάδα ότι αρνείται να συμπράξει στην επίλυση των προβλημάτων με βάση «τη συνεργασία, την αλληλεγγύη και τις αρχές της καλής γειτονίας». Δεν αναφέρθηκε ωστόσο λεπτομερειακά στα προβλήματα του Αιγαίου και στις γνωστές ακραίες θέσεις της Τουρκίας για τη στρατιωτικοποίηση των νησιών ή τις γκρίζες ζώνες και όλα τα άλλα συναφή. Δεν έκανε όμως και καμία αναφορά στην ανάγκη διαλόγου μεταξύ των δύο χωρών. Γενικώς ενώ ήταν σκληρά επικριτικός στο ζήτημα της μετανάστευσης, ήταν μάλλον βαθμίδες χαμηλότερης έντασης σε ό,τι αφορά τα ζητήματα του Αιγαίου. Το ακροατήριο δεν ήταν το ενδεδειγμένο. Ενώ για το Κυπριακό προέβαλε τη λύση των δύο κρατών.

Ο έλληνας πρωθυπουργός Κ. Μητσοτάκης θα έχει σήμερα την ευκαιρία να απαντήσει στην έωλη τουρκική επιχειρηματολογία από το ίδιο βήμα. Αλλά είναι εμφανές ότι η νέα τουρκική ρητορική επιβάλλει αναπροσαρμογές στην ελληνική στρατηγική. Δεν είναι δυνατόν η Τουρκία να διεκδικεί τον ρόλο της ειρηνοποιού δύναμης της συνεργασίας και αλληλεγγύης απέναντι στην Ελλάδα. Κάπου η Αθήνα αφήνει, ως φαίνεται, περιθώρια για εκμετάλλευση από την Αγκυρα σε ό,τι αφορά τον διάλογο, τη συνεργασία και (εσφαλμένες) τις προσλήψεις.

Γενικότερα, ο πρόεδρος Ερντογάν εμφανίστηκε στη Γενική Συνέλευση με τον αέρα του αναβαθμισμένου ηγέτη στην παγκόσμια πολιτική σκηνή, ηγέτη που διαδραματίζει ρόλο στις γεωπολιτικές εξελίξεις.

Η διαμεσολάβησή του για την επίτευξη της συμφωνίας εξαγωγής σιτηρών από την Ουκρανία (με το συντονιστικό κέντρο για την υλοποίησή της στην Κωνσταντινούπολη) εκτιμά ότι ανέβασε σημαντικά τις μετοχές της Τουρκίας και ενίσχυσε την προσωπική ηγετική του εικόνα. Ενώ η δυνατότητα να συνομιλεί με την Ουκρανία (την οποία εξοπλίζει με drones) και με τη Ρωσία – πρόεδρο Πούτιν – ταυτόχρονα πιστεύει ότι τον καθιστά αναγκαίο και χρήσιμο σε οποιαδήποτε διπλωματική διαδικασία για τον τερματισμό του πολέμου και την ειρηνική διευθέτηση του όλου ουκρανικού ζητήματος. Αλλωστε η Ουκρανία – ο πρόεδρος Ζελένσκι – πρότεινε την Τουρκία ως εγγυήτρια δύναμη για τη χώρα.

Με την ομιλία του στην εφετινή Γενική Συνέλευση ο πρόεδρος Ερντογάν θέλησε επομένως να στείλει το μήνυμα ότι η Τουρκία κατέκτησε μια νέα θέση στο παγκόσμιο σύστημα, οπωσδήποτε στις περιφερειακές υποθέσεις. Μια θέση που στηρίζεται σε περιθώρια γεωπολιτικής αυτονομίας. Μια χώρα-μέλος του ΝΑΤΟ που απειλεί όμως ταυτόχρονα να γίνει και μέλος του Οργανισμού Συνεργασίας της Σανγκάης (SCO) στον οποίο κυριαρχούν Ρωσία και Κίνα. Βέβαια όλα αυτά μπορούν να διαβαστούν και ως ένα διπλό παιχνίδι από τον πρόεδρο Ερντογάν ανάμεσα στη Δύση αφενός και στην Ανατολή, Ρωσία και Κίνα αφετέρου. Ενα παιχνίδι που δεν μπορεί όμως να διαρκέσει για πολύ. Ελπίζεται πάντως ότι ο πρόεδρος Ερντογάν έπιασε το κλίμα υποβάθρου της Γενικής Συνέλευσης που συνοψίζεται στην προτροπή του ινδού πρωθυπουργού Ναρέντρα Μόντι προς τον Πούτιν: «This is not the time for war» – δεν είναι καιρός για πόλεμο.

Ο Π.Κ. Ιωακειμίδης είναι καθηγητής, πρώην πρεσβευτής – σύμβουλος του ΥΠΕΞ και μέλος της Συμβουλευτικής Επιτροπής του ΕΛΙΑΜΕΠ