Διδώ Σωτηρίου: Ο κόσμος υπέφερε όχι από τον υπαρκτό, αλλά από τον ανύπαρκτο σοσιαλισμό

«Οι πνευματικοί άνθρωποι δεν είναι αηδόνια που τραγουδούν για να ευκολύνουν τη χώνεψη των αρχόντων. Απ’ τον Αισχύλο ίσαμε και τον πιο μικρό σημερινό ποιητή, μια είναι η έγνοια τους: η αλλαγή του ανθρώπινου ριζικού. Το πνεύμα από τη φύση του είναι ανήσυχο, ανικανοποίητο, το τρώει η προσπάθεια ν’ ανεβεί και ν’ ανεβάσει τη ζωή. Είναι ο πιο ακούραστος ερευνητής. Ψαχουλεύει, ανασκαλεύει την κοινωνία, τον άνθρωπο, την ιστορία, πειραματίζεται, οραματίζεται, παίρνει το υλικό του, το επεξεργάζεται, το προεκτείνει. Πιάνει τον παλμό της εποχής του, μα και των εποχών που έρχονται. Όπως παλιά οι προφήτες, οραματίζεται αυτό που θάρθει, παίρνει το σπέρμα του μελλοντικού, το θερμαίνει, το κάνει ν’ ανθίσει και το χαρίζει στους ανθρώπους. Το πνεύμα είναι κείνο που πρώτο θ’ αντιληφθεί τι γεννιέται και πρέπει να προστατευτεί, τι σάπισε και πρέπει να φύγει».

*Απόσπασμα από κείμενο της Διδώς Σωτηρίου σχετικά με το ρόλο που καλούνται να διαδραματίσουν οι πνευματικοί άνθρωποι στους ιδεολογικούς αγώνες του καιρού τους. Είχε δημοσιευτεί στην εφημερίδα «Αυγή» στις 24 Οκτωβρίου 1965.

Με ένα μαχητικό παρελθόν και τόσα βιβλία στο ενεργητικό σας, ποια θεωρείτε τη μεγαλύτερη προσφορά σας;

«Προσπάθησα να κλείσω στα βιβλία μου τις μεγάλες στιγμές, που σφράγισαν την εθνική μας ιστορία. Το Μικρασιατικό δηλαδή και τον Εμφύλιο με τα μετεμφυλιακά. Πάντα με μια κριτική διάθεση απέναντι στα γεγονότα, πάντα αναζητώντας την αλήθεια. Αυτή νομίζω πως είναι η προσφορά μου».

Πώς βλέπετε, εσείς που υπήρξατε ανέκαθεν αντιδογματική, την κατάρρευση των καθεστώτων στα κράτη του λεγόμενου υπαρκτού σοσιαλισμού;

«Νομίζω ότι ο κόσμος υπέφερε όχι από τον υπαρκτό, αλλά από τον ανύπαρκτο σοσιαλισμό. Από τη στρέβλωση. Όμως πιστεύω ότι ο σοσιαλισμός θα ξαναζωντανέψει. Με άλλο λόγο και άλλη πρακτική. Η φιλοσοφία του Μαρξ δεν πέθανε. Τα ιδανικά του θα επανέλθουν. Το πρόβλημα σήμερα είναι η απάθειά μας. Η απάθεια σκοτώνει την ανθρωπιά. Και χωρίς ανθρωπιά δεν υπάρχει πρόοδος, ούτε ελευθερία».

Σκέφτεστε το θάνατο;

«Τον σκέφτομαι πολύ τελευταία. Πριν 25 μέρες μάλιστα έγραφα κάτι σχετικό. Μου γνέφει ο θάνατος. Έι, εσένα μιλώ. Κάνω πως χαμογελώ. Είμαι έτοιμη, του λέω. Αλήθεια, πώς θα είναι όταν σταματάει η καρδιά; Κρίμα. Όταν το μάθω δεν θα μπορώ να σας το περιγράψω. Κι εκείνη τη στιγμή παθαίνω ένα μικρό εγκεφαλικό. Δεν το είπα σε κανέναν…

»Ναι λοιπόν, τον σκέφτομαι, αλλά δεν τον φοβάμαι. Αυτό που φοβάμαι είναι μην έρθει το σκοτάδι και χάσω τον κόσμο όπως η Μέλπω Αξιώτη, η Νανά Καλλιανέση. Θέλω λοιπόν ό,τι γίνει να γίνει απότομα. Μέχρι τότε όμως κρατώ στο νου μου αυτό που μου είπε κάποιος στην κηδεία του Ρίτσου: Εσύ μη βιάζεσαι. Σε χρειαζόμαστε».

*Διάλογος με ερωταποκρίσεις ανάμεσα στη δημοσιογράφο των «Νέων» Μικέλα Χαρτουλάρη και τη Διδώ Σωτηρίου, τμήμα συνεντεύξεως που είχε παραχωρήσει η διακεκριμένη συγγραφέας το Δεκέμβριο του 1990, λίγες ημέρες πριν βραβευτεί από την Ακαδημία Αθηνών για το σύνολο του έργου της.

Η μικρασιατικής καταγωγής πεζογράφος και δημοσιογράφος Διδώ Σωτηρίου (το γένος Παππά) απεβίωσε στην Αθήνα στις 23 Σεπτεμβρίου 2004, πλήρης ημερών.