*Γράφει η Μυρσίνη Ζορμπά

Ελάχιστες φορές έχουμε τη δυνατότητα να διαβάσουμε τις σκέψεις και τον προβληματισμό των νέων, παιδιών και εφήβων, για ζητήματα που τους απασχολούν αλλά και τις απόψεις τους για τη σχολική ζωή, τις σχέσεις μεταξύ τους και με το ευρύτερο περιβάλλον, τον τόπο όπου ζουν και τις προσδοκίες τους.

Όταν μια ιστορική εφημερίδα απευθύνει μια τέτοια πρόσκληση, εμείς οι αναγνώστες έχουμε τη σπάνια ευκαιρία να έρθουμε σε επαφή με τις διεργασίες που συντελούνται στις σχολικές και νεανικές κοινότητες της χώρας. Αυτά που μας λένε κι αυτά που κρύβουν κάτω από τις γραμμές, όσα προβάλλουν με αυτοπεποίθηση και όσα επισημαίνουν ως προβλήματα, τις αβεβαιότητες και ανασφάλειες, αλλά κι εκείνες τις αναλαμπές που φωτίζουν το αύριο με τη δική τους προοπτική.

Μια άλλη γεωγραφία προβάλλει στη διάρκεια της χρονιάς μέσα από τις μαθητικές εφημερίδες. Είναι το σημείο συνάντησης της τοπικής εμπειρίας και του βιώματος της νέας γενιάς με τον έξω κόσμο, με το φαντασιακό κέντρο που προσπαθεί να κατανοήσει και να του απευθυνθεί από την έκκεντρη περιφέρεια στην οποία ζει. Η εικόνα της χώρας που προκύπτει είναι αυτή που επιθυμεί αλλά δεν έχει καταφέρει ακόμη να λειτουργήσει αποκεντρωμένα, περιφερειακά, με δίκτυα επικοινωνίας και δημιουργικότητας τα οποία θα λειτουργούν χωρίς την αποφασιστική  πρωτοκαθεδρία του κέντρου. Ωστόσο είναι μια δυναμική εικόνα που κατατίθεται με σαφήνεια.

Σκέφτομαι συχνά, διαβάζοντας αυτές τις μαθητικές εφημερίδες, αν στα σπίτια των παιδιών μπαίνει ποτέ τοπική η πανελλαδικής κυκλοφορίας εφημερίδα, αν εκτός από αυτήν εδώ την καλή προσπάθεια υπάρχουν δάσκαλοι, καθηγητές, γονείς, βιβλιοθήκες που προτείνουν την ανάγνωση εφημερίδας. Αν υπάρχουν πρωτοβουλίες που χρησιμοποιούν την έκδοση εφημερίδας, για να θυμηθούμε τον Σελεστέν Φρενέ, ως μαθησιακή και παιδαγωγική πρακτική. Γνωρίζω μερικές τέτοιες ευτυχισμένες απόπειρες, μάλιστα με γνώση και ιδιαίτερη επιτυχία,  αλλά φοβάμαι πως είναι λίγες για να επηρεάσουν συνολικά.

Πριν προλάβουμε να αξιοποιήσουμε τον υπολογιστή, τον φορητό υπολογιστή, το τάμπλετ, να οργανώσουμε σελίδες και εφημερίδες στο διαδίκτυο, ήρθε το κινητό τηλέφωνο να  απορροφήσει το χρόνο και το ενδιαφέρον ακόμη και των πιο νέων.

Αλλά τι μπορεί να προκύψει από αυτό; Χρειάζεται να συνεχιστεί και να διευρυνθεί ο δημόσιος διάλογος γύρω από τις δυνατότητες, τις χρήσεις, τις παιδαγωγικές πρακτικές των μέσων αυτών που δεν χρησιμοποιούνται συνήθως αμφίδρομα ώστε να παράγουν γνώση και επικοινωνία προς όφελος του χρήστη τους αλλά περιορίζουν το ενδιαφέρον του σε στοιχειώδεις και στερεοτυπικές λειτουργίες ρουτίνας.

Ο οπτικοακουστικός εγγραμματισμός μπορεί να προσφέρει πολλά στη διεύρυνση του ορίζοντα και στην αξιοποίηση των δυνατοτήτων εκπαιδευτικών και μαθητών, να τους κάνει συμμέτοχους δρώντες. Τα δικαιώματα των παιδιών, η συνεργασία και η διαμόρφωση της πολιτειότητας, η κριτική σκέψη, η κοινοτική οργάνωση της σχολικής ζωής, η ελεύθερη έκφραση και επικοινωνία, σε συνδυασμό με τη «φυσική» μέθοδο μάθησης, τη διαφορετικότητα,  την  έρευνα και τον  πειραματισμό, τη  σύνδεση του σχολείου με την κοινότητα και την κοινωνία είναι μόνο μερικά από τα οφέλη.

Στις μέρες μας είδαμε τις γραμμές στο σχολείο να αλλάζουν ριζικά. Από τη στρατιωτική υπακοή και πειθαρχία, της αυταρχικές ευθυγραμμίσεις των απόψεων και της έκφρασης,  περάσαμε, όπως λέει ο Φρενέ, σε «μια αναμφίβολη τρυφερότητα για τις γραμμές του ορίζοντα, τις τυπογραφικές γραμμές και τις γραμμές της ομορφιάς.» Στο φάσμα αυτής ακριβώς της τρυφερότητας, η οποία συχνά απουσιάζει από τη νεανική ανησυχία που ανομολόγητα την έχει τόση ανάγκη, οι μαθητικές εφημερίδες είναι αψευδείς μάρτυρες και κύτταρα αισιοδοξίας.

*H Μυρσίνη Ζορμπά είναι πρώην υπουργός Πολιτισμού

Headlines