Τι σημαίνει η δεξιά στροφή στην Ιταλία

Ήταν ένας αναμενόμενος σεισμός. Ήδη από το καλοκαίρι όταν στην Ιταλία κατέρρευσε η κυβέρνηση Ντράγκι, καθώς αρκετά από τα κόμματα που τη στήριξαν αισθάνονταν – δικαιολογημένα όπως αποδείχτηκε – ότι μια κυβέρνηση με επικεφαλής μη εκλεγμένο τραπεζίτη αποτελούσε παράγοντα φθοράς, οι δημοσκοπήσεις έδειχναν ότι μέσα στη δεξιά το κόμμα που θα ήταν πρώτο θα ήταν αυτό δεν είχε στηρίξει την κυβέρνηση Ντράγκι, δηλαδή τα Αδέλφια της Ιταλίας με επικεφαλής τη Τζιόρτζια Μελόνι.

Ηγεμονία της ακροδεξιάς στη δεξιά

Στο ιταλικό πολιτικό λεξιλόγιο των τελευταίων ετών, η ο συνασπισμός δεξιότερα του κέντρου αποκαλείται παραδοσιακά «κεντροδεξιά». Όμως, η πραγματικότητα είναι ότι αυτή τη φορά έχουμε να κάνουμε με έναν από τους πιο δεξιούς συνασπισμούς που κλήθηκαν ποτέ να κυβερνήσουν την Ιταλία.

Με 26,4% τα Αδέλφια της Ιταλίας, ένα κόμμα που ακόμη και σε αυτές τις εκλογές διατήρησε το κατεξοχήν σήμα του νεοφασισμού στην Ιταλία, την τρίχρωμη φλόγα, παλιό σήμα του MSI, στο κομματικό του σύμβολο, έχουν σαφή ηγεμονία απέναντι στην Λέγκα που αυτή τη στιγμή κινείται λίγο κάτω από το 9% και τη Forza Italia του Μπερλουσκόνι. Αυτό δίνει σαφές δικαίωμα στην Μελόνι να έχει μια κυβέρνηση όπως κατά βάση τη θέλει.

Συστημικά διαπιστευτήρια

Η εκλογή της Μελόνι δεν σημαίνει μια νέα «Πορεία προς τη Ρώμη», παρότι αρκετοί από τους οπαδούς της είναι νοσταλγοί του Μουσολίνι και η ίδια σε ένα τέτοιο περιβάλλον αναδείχτηκε σε πολιτικό στέλεχος.

Η Μελόνι έχει αρκετή τριβή μέσα στην άσκηση πολιτικής, έχοντας διατελέσει και υπουργός νεότητας σε κυβέρνηση Μπερλουσκόνι, και είναι αρκετά χρόνια στην επαγγελματική πολιτική ώστε να είναι τμήμα του πολιτικού συστήματος.

Άλλωστε, έχει φροντίσει σε κρίσιμα ζητήματα να έχει σαφείς θέσεις. Έχει έντονα ατλαντικές και φιλοαμερικανικές θέσεις, έχει καταδικάσει τις πολιτικές της Κίνας και έχει σαφή θέση κατά της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία. Αλλά και στα ευρωπαϊκά δεν πρόκειται να αμφισβητήσει τον πυρήνα του ιταλικού ευρωπαϊκού προσανατολισμού. Παράλληλα, δηλώνει ότι θα απελευθερώσει την επιχειρηματικότητα στην Ιταλία και θα κάνει πράξη μια στρατηγική Made in Italy. Παράλληλα, βέβαια, υπάρχει ο κλασικός λόγος της ακροδεξιάς υπέρ της οικογένειας και του έθνους και κατά των μεταναστών και των προσφύγων.

Κομβική πλευρά του προγράμματός της η διεκδίκηση ενός πιο «προεδρικού» συστήματος , μέσα από την απευθείας εκλογή του προέδρου της δημοκρατίας από το εκλογικό σώμα και πιο σταθερές κυβερνήσεις. Ουσιαστικά, είναι μια επένδυση στη λογική της ταύτισης των ψηφοφόρων με μια ισχυρή ηγετική προσωπικότητα και τη διαμόρφωση σταθερών κυβερνήσεων, παρότι δεν είναι λίγοι εκείνοι που υποστηρίζουν ότι το πρότυπο για τη Μελόνι είναι κυβερνήσεις τύπου Όρμπαν στην Ουγγαρία.

Η ήττα της κεντροαριστεράς και η αντοχή των 5 Αστέρων

Η Κεντροαριστερά είναι ο μεγάλος ηττημένος αυτών των εκλογών. Το Δημοκρατικό Κόμμα δεν κατάφερε να φτιάξει ευρύτερο συνασπισμό, επιλέγοντας ουσιαστικά να διεκδικήσει να είναι το αντίπαλο δέος στη δεξιά. Πληρώνει το γεγονός ότι με την εξαίρεση της πρώτης κυβέρνησης Κόντε, εδώ και αρκετά χρόνια είναι κόμμα διακυβέρνησης στην Ιταλία και άρα χρεώνεται το κόστος των πολιτικών που έχουν έκτοτε εφαρμοστεί.

Αντιθέτως, το κίνημα των 5 Αστέρων κατάφερε να έχει ένα αξιοπρεπές αποτέλεσμα, να είναι το τρίτο κόμμα και να έχει ισχυρή παρουσία σε συγκεκριμένες περιοχές όπως ο Νότος. Αυτό ήταν και η επιτυχία του του Τζουζέπε Κόντε, που εξασφάλισε ότι το κόμμα του θα έχει μια ισχυρή παρουσία στη νέα Βουλή και μπορεί να διεκδικεί απέναντι στο Δημοκρατικό Κόμμα την εκπροσώπηση ουσιαστικά του αντιπολιτευόμενου χώρου.

Η επόμενη μέρα

Τα ιταλικά ΜΜΕ ήδη έχουν τις πρώτες εκτιμήσεις για τους υπουργούς και τη σύνθεση της νέας κυβέρνησης παραπέμποντας σε επιλογές ανθρώπων που θα μπορούν να εκπροσωπούν το δεξιό συνασπισμό και την κυριαρχία της Μελόνι στο χώρο με στοιχεία «τεχνοκρατικά».

Άλλωστε, έχει μπροστά της όλα τα ανοιχτά προβλήματα της ιταλικής οικονομίας, από την διαχείριση των μεγάλων πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης, μέχρι την αναμέτρηση με την ωρολογιακή βόμβα του ιταλικού εξωτερικού χρέους.

Μένει να δούμε επίσης εάν και σε ποιο βαθμό θα προωθήσει και τις αλλαγές στο πολιτικό σύστημα που έχει προτείνει και το πιο «προεδρικό» σύστημα που είναι αιχμή του προγράμματός της.

Και βέβαια θα υπάρχει και η αναμέτρηση με τις Βρυξέλλες που όπως πάντα στις περιπτώσεις μιας μεγάλης πολιτικής μετατόπισης έχουν εκφράσει «την ανησυχία τους».

Δεξιός άνεμος στην Ευρώπη

Η πολιτική επιτυχία της Μελόνι, που υπερπενταπλασίασε τις ψήφους του κόμματός της, θα αξιοποιηθεί ποικιλότροπα από ένα ευρύ φάσμα δυνάμεων στην Ευρώπη. Ας μην ξεχνάμε και το αποτέλεσμα των γαλλικών εκλογών και τα ποσοστά που κατέγραψε η Μαρίν Λεπέν. Ούτε είναι τυχαίο ότι το κόμμα της Μελόνι έχει καλές σχέσεις με το ακροδεξιό Vox στην Ισπανία. Αλλά και ο Όρμπαν έσπευσε να υπενθυμίσει τις καλές του σχέσεις και με τους τρεις ηγέτες της ιταλικής δεξιάς.

Απέναντι στη λογική του «νέου» Κέντρου, που κατεξοχήν προτάθηκε στη Γαλλία από τον Μακρόν, απέναντι στην παράλληλη κρίση των σοσιαλιστών και της παραδοσιακής κεντροδεξιάς, η Μελόνι στέλνει το μήνυμα ότι το μέλλον της «κεντροδεξιάς» είναι να ξαναγίνει δεξιά, υιοθετώντας θέσεις της ακροδεξιάς σε θέματα ταυτοτήτων, μετανάστευσης, αστυνόμευσης και προσφέροντας, έστω και με την αναγκαστική αμφισημία που η συμμετοχή στην ΕΕ επιβάλλει, μια αίσθηση – ή ακόμη και ψευδαίσθηση– επιστροφής σε μια πιο ισχυρή έννοια κρατικής κυριαρχίας ως απάντηση στην απουσία νομιμοποίησης αρκετών πλευρών του «ευρωπαϊκού οικοδομήματος».

Υπάρχει αντίπαλος;

Μια ματιά στα εκλογικά αποτελέσματα δείχνει ότι η δεξιά είναι ο πιο συμπαγής πολιτικός πόλος, όχι απαραίτητα ένα πλειοψηφικό ρεύμα. Βοηθούντος και του εκλογικού νόμου αναδεικνύεται ως ένας πόλος που μπορεί να κυβερνήσει. Άλλωστε, η αύξηση της αποχής σηματοδοτεί και μια έρπουσα κρίση εμπιστοσύνης συνολικά στο πολιτικό σύστημα.

Αυτό δεν σημαίνει ότι είναι ένας ηγεμονικός πόλος. Όπως και σε άλλες περιπτώσεις στην Ευρώπη, απλώς το «αντίπαλο δέος» είναι ιδιαίτερα κατακερματισμένο και χωρίς μια συνεκτική πρόταση, μοιρασμένο ανάμεσα σε μια κεντροαριστερά ολοένα και πιο δεξιόστροφη, την δομική αντιφατικότητα των 5 Αστεριών που από κόμμα διαμαρτυρίας έγιναν κόμμα διακυβέρνησης και την απουσία ουσιαστικά αριστεράς, καθώς η κομμουνιστική παράδοση δείχνει ουσιαστικά κονιορτοποιημένη στη χώρα που κάποτε είχε το μεγαλύτερο κομμουνιστικό κόμμα στη Δύση.

Κυρίως, όμως, αυτό που χαρακτηρίζει την ιταλική πολιτική σκηνή και εξηγεί ίσως και τα αποτελέσματα των εκλογών, είναι η απουσία πραγματικής προγραμματικής αντιπαράθεσης που εξηγεί από ένα σημείο τα επαναλαμβανόμενα φαινόμενα πολιτικού μεταμορφισμού. Αυτό δυσκολεύει και τη διαμόρφωση μεγάλων πολιτικών δυναμικών, ιδίως αυτών που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε «προοδευτικές». Όλα αυτά διαμορφώνουν το έδαφος της δεξιάς στροφής που αποτυπώνουν οι εκλογές αλλά και τη βαθύτερη στρατηγική αμηχανία που διαπερνά συνολικά το ιταλικό πολιτικό σύστημα και με την οποία θα αναμετρηθεί και η Μελόνι.