Σταμάτης Κριμιζής: Η σύγκρουση με αστεροειδή είναι αναπόφευκτη

Η σύγκρουση θα γίνει με ταχύτητα 21.000 χιλιομέτρων την ώρα και θα αποτελέσει έναν μοναδικό σταθμό στην ανθρώπινη ιστορία: οι επιστήμονες θα έχουν παρέμβει στην αδιασάλευτη πορεία του Σύμπαντος. Αύριο, στις 02.14 τα ξημερώματα ώρα Ελλάδας, τo «DART» (Double Asteroid Redirection Test), ένα διαστημόπλοιο βάρους 600 κιλών που εκτοξεύτηκε από τη Γη στις 24 Νοεμβρίου 2021, θα συγκρουστεί με τον Δίμορφο, έναν δορυφόρο του αστεροειδούς Δίδυμος, με σκοπό να αλλάξει την τροχιά του Διδύμου. Στόχος των ερευνητών είναι να διαπιστώσουν κατά πόσο είναι εφικτό να αλλάξουν την τροχιά και την ταχύτητα ενός αστεροειδούς που βρίσκεται σε πορεία σύγκρουσης με τη Γη· και με τον τρόπο αυτό να αποτρέψουν σενάρια μεγάλης καταστροφής για τον πλανήτη μας.

Τα αποτελέσματα του αυριανού πειράματος, το οποίο χρηματοδοτείται από τη NASA, θα μετρηθούν επί τόπου από το διαστημόπλοιο «DART» αλλά και με τηλεσκόπια από τη Γη.

Πόσο πιθανό είναι, όμως, να συγκρουστεί ένας αστεροειδής με τον πλανήτη μας τα επόμενα 100 χρόνια; «Η σύγκρουση αυτή είναι απολύτως βέβαιη. Θα γίνει», απαντά στα «ΝΕΑ» ο πολυβραβευμένος επιστήμονας του Διαστήματος Σταμάτης Κριμιζής, ο άνθρωπος που πριν από 22 χρόνια άνοιξε με την έρευνά του τον δρόμο για το αυριανό πείραμα. «Το θέμα είναι με τι μεγέθους αστεροειδή θα γίνει η σύγκρουση. Η τελευταία σχεδόν σύγκρουση, δηλαδή η έκρηξη ενός αστεροειδούς στην ατμόσφαιρα της Γης, ο οποίος είχε διάμετρο γύρω στα 20 μέτρα, έγινε πάνω από το Τσελιαμπίνσκ της Ρωσίας στις 15 Φεβρουαρίου του 2014. Η έκρηξη που τη συνόδευσε ήταν ισοδύναμη με 400-500 χιλιοτόνους ΤΝΤ, δηλαδή περίπου 25 φορές μεγαλύτερη από την ατομική βόμβα στη Χιροσίμα», εξηγεί και προσθέτει: «Επίσης, το 1908 μια έκρηξη που ισοδυναμούσε με 10 μεγατόνους έγινε πάνω από το Τουνγκούσκα της Σιβηρίας και ισοπέδωσε 2.150 τετραγωνικά χιλιόμετρα, ευτυχώς σε σχετικά ακατοίκητη περιοχή».

Θέμα αριθμών

Η σύγκρουση κάποιου αστεροειδούς με τη Γη, όπως εξηγεί ο Σταμάτης Κριμιζής, είναι θέμα αριθμών. «Μέχρι σήμερα έχουν ταυτοποιηθεί περισσότεροι από 10.000 αστεροειδείς με διάμετρο μεγαλύτερη των 140 μέτρων, οι οποίοι διασχίζουν την τροχιά της Γης, δηλαδή υπάρχει η δυνατότητα να συγκρουστούν μαζί της. Την ίδια στιγμή, υπολογίζεται ότι υπάρχουν τουλάχιστον άλλοι 25.000 αστεροειδείς αυτού του μεγέθους που δεν έχουν παρατηρηθεί ακόμα. Αρα, ο συνολικός αριθμός, αν συμπεριλάβουμε αστεροειδείς όλων των μεγεθών, είναι πάνω από 30.000 μέχρι σήμερα και καθημερινά καταμετρούνται ακόμη περισσότεροι. Από αυτούς, πάνω από 855 έχουν διάμετρο ενός χιλιομέτρου…».

Αστεροειδείς τέτοιου μεγέθους μπορεί να αποβούν επικίνδυνοι για τη ζωή στον πλανήτη μας. «Αυτοί που έχουν διάμετρο πάνω από ένα χιλιόμετρο μπορεί να γίνουν καταστρεπτικοί για ολόκληρη τη Γη, αλλά οι πιθανότητες υπολογίζονται σε μία σύγκρουση κάθε 500.000 χρόνια. Συγκρούσεις με αστεροειδείς διαμέτρου 60 μέτρων υπολογίζεται ότι γίνονται μία κάθε 1.300 χρόνια κ.ο.κ.», λέει ο Σταμάτης Κριμιζής. «Πάντως, αν μιλάμε για έναν αστεροειδή διαμέτρου 30 μέτρων, η πιθανότητα σύγκρουσης με τη Γη μπορεί να φτάνει το 100% τα επόμενα 100 χρόνια, αν όμως μιλάμε για διάμετρο 140 μέτρων, πέφτει στο 10%».

Προετοίμασε το έδαφος

Ο ίδιος έχει ηγηθεί και συμμετάσχει με όργανά του στην εξερεύνηση και των εννέα κλασικών πλανητών του ηλιακού μας συστήματος. Και προετοίμασε το έδαφος, μαζί με την επιστημονική του ομάδα στο Πανεπιστήμιο Johns Hopkins των ΗΠΑ, για το αυριανό πείραμα που υπόσχεται να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε τους αστεροειδείς που διασχίζουν την τροχιά της Γης.

«Εχω ζήσει με αυτό το πείραμα τα τελευταία 20-25 χρόνια της ζωής μου», περιγράφει ο Σταμάτης Κριμιζής, ο οποίος είναι μέλος της Ακαδημίας Αθηνών και ομότιμος διοικητής Διαστημικών Προγραμμάτων της ΝΑSΑ στο Πανεπιστήμιο Johns Hopkins των ΗΠΑ, όπου κατασκευάστηκε το διαστημόπλοιο «DART». «Οταν διοικούσα τα διαστημικά προγράμματα της NASA στο Πανεπιστήμιο Johns Hopkins, η ομάδα μου έφτιαξε το πρώτο διαστημόπλοιο – δορυφόρο ενός αστεροειδούς, του αστεροειδούς Eros. Αυτό έγινε το 2000, ενώ το 2001 προσπαθήσαμε και καταφέραμε να προσεδαφίσουμε αυτόν τον δορυφόρο – παρότι δεν ήταν κατασκευασμένος για κάτι τέτοιο – ώστε να αποδείξουμε ότι είναι δυνατό να ωθήσουμε έναν αστεροειδή σε διαφορετική τροχιά. Για να γίνει η διπλή ανακατεύθυνση, αυτό που επιχειρείται με το αυριανό πείραμα, χρειάστηκαν 20 χρόνια», συνεχίζει. Αλλωστε, η προσεδάφιση του διαστημοπλοίου «NEAR» στον αστεροειδή Eros το 2001 οδήγησε τη ΝΑSA να ιδρύσει το Γραφείο Πλανητικής Προστασίας που χρηματοδοτεί τώρα την αποστολή «DART». Τόσο το «NEAR» όσο και το «DART» σχεδιάστηκαν, εκτοξεύθηκαν και ελέγχονται από το Εργαστήριο Εφαρμοσμένης Φυσικής (APL) του Johns Hopkins, στο οποίο ο Σταμάτης Κριμιζής είχε την ευθύνη της Διοίκησης Διαστημικών Προγραμμάτων για 14 χρόνια, από το 1990 μέχρι το 2004.

Ποιος είναι ο Δίμορφος

Αξίζει να σημειωθεί πως ο Δίμορφος είναι ένας αστεροειδής που ανακαλύφθηκε το 2003 και βαφτίστηκε τον Ιούνιο του 2020 από το… Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Την ονομασία του – η οποία εγκρίθηκε από τη Διεθνή Αστρονομική Ενωση και ανακοινώθηκε επισήμως από την IAU, τη NASA και την ESA – εμπνεύστηκε ο αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Φυσικής του ΑΠΘ Κλεομένης Τσιγάνης εξαιτίας των «μορφολογικών μεταβολών που θα υποστεί με την πρόσκρουση του «DART»», όπως είχε εξηγήσει ο ίδιος τότε, μιλώντας στα «ΝΕΑ». «Ο Δίμορφος θα γίνει το πρώτο ουράνιο σώμα στην Ιστορία που θα είναι γνωστό στον άνθρωπο με δύο διαφορετικές μορφές: αυτή που θα αντικρίσει η αποστολή «DART» πριν από την πρόσκρουσή της σε αυτό, και η μεταγενέστερη, την οποία θα «δει» η ευρωπαϊκή αποστολή «Hera» το 2024».

Ο Σταμάτης Κριμιζής εξηγεί πως «το αυριανό πείραμα θα στεφθεί από επιτυχία αν η τροχιά του Διδύμου αλλάξει αισθητά, ώστε να μπορεί να προβλεφθεί η απαιτούμενη ώθηση αν στο μέλλον κάποιος μεγάλος αστεροειδής – διαμέτρου μεγαλύτερης των 140 μέτρων – παρατηρηθεί σε συγκρουσιακή τροχιά με τη Γη. Σε αυτήν την περίπτωση, θα εκτοξευθεί διαστημόπλοιο με κατάλληλο εξοπλισμό ώστε να αποτρέψει τη σύγκρουση. Πλέον θα έχουμε τη δυνατότητα να αμυνθούμε ως Γη, σε αντίθεση με την εποχή όταν χτύπησε ο αστεροειδής που αφάνισε τους δεινόσαυρους, πριν από 62 εκατομμύρια χρόνια – τότε δεν υπήρχε αυτή η δυνατότητα», σημειώνει.

Κι αν μέχρι πρότινος το να αλλάξουν οι άνθρωποι την τροχιά ενός αστεροειδούς ήταν σενάριο επιστημονικής φαντασίας, πλέον οι δυνατότητες της επιστήμης μοιάζουν ανεξάντλητες… «Ο έλεγχος της τροχιάς ενός αστεροειδούς είναι σχετικά εύκολος και τώρα με το πείραμα του «DART» θα έχουμε μια καλή πληροφόρηση για τις λεπτομέρειες, με αριθμούς. Αλλωστε, είχαμε καταφέρει να προσεδαφίσουμε το διαστημόπλοιο «NEAR» το 2001 στον αστεροειδή Eros και αποδείξαμε ότι είναι εφικτό», περιγράφει ο Σταμάτης Κριμιζής και καταλήγει: «Ομως ο συνολικός έλεγχός μας στο περιβάλλον της Γης είναι αμφίβολος και η κλιματική αλλαγή είναι ένα παράδειγμα που το αποδεικνύει…».

Έντυπη έκδοση «ΤΑ ΝΕΑ»