H ατμοσφαιρική ρύπανση είναι ο τέταρτος παράγοντας που στερεί από τον παγκόσμιο πληθυσμό ποιοτικά έτη ζωής και ευθύνεται για την απώλεια πάνω από το 9% των ανθρώπων που χάνονται κάθε χρόνο (μετά το κάπνισμα, τον υποσιτισμό και την υπέρταση), ενώ πολύ ψηλά είναι και οι «μη ιδανικές» θερμοκρασίες περιβάλλοντος οι οποίες ευθύνονται για το 2% των ανθρώπων που χάνονται κάθε χρόνο.

Για το λόγο αυτό, τον Σεπτέμβριο του 2021 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ανακοίνωσε νέες Οδηγίες για την ποιότητα του αέρα, μειώνοντας σημαντικά τα αποδεκτά επίπεδα ατμοσφαιρικών ρύπων σε σχέση με τις αντίστοιχες οδηγίες του 2005. Παρότι οι οδηγίες του ΠΟΥ δεν έχουν υποχρεωτικό χαρακτήρα, ο προσδιορισμός των ορίων βασίζεται στις επιδράσεις των ρύπων στην υγεία.

Τα παραπάνω τονίσθηκαν στο Ετήσιο Συνέδριο της Διεθνούς Εταιρείας Περιβαλλοντικής Επιδημιολογίας (ISEE) που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα στις 18-21 Σεπτεμβρίου.

Στη διάρκεια του συνεδρίου παρουσιάστηκε ειδική μελέτη για το Ηνωμένο Βασίλειο, η οποία βασίσθηκε σε διάφορα σενάρια για την πολιτική μείωσης των ρύπων μέχρι το 2030 και τη δυνατότητα επίτευξης των επιπέδων των οδηγιών του ΠΟΥ. Σύμφωνα με την εργασία που παρουσίασε η H. Walton του Imperial College, ο στόχος να φτάσoυν οι συγκεντρώσεις των ΡΜ2,5 τα 10μg/m3 φάνηκε εφικτός και η συνακόλουθη μείωση της ρύπανσης εκτιμάται ότι συνδέεται με 11,5 εκατ. περισσότερα έτη ζωής για όλο τον πληθυσμό του Ηνωμένου Βασιλείου από το 2018 μέχρι το 2030 σε σχέση με την διατήρηση της κατάστασης όπως ήταν το 2018.  Ταυτόχρονα θα αποφευχθούν 388.000 μέρες με συμπτώματα σε παιδιά με άσθμα και 3.077 νέες περιπτώσεις ισχαιμικής καρδιοπάθειας ετησίως για το έτος 2030.

Δεδομένου ότι στην Ευρωπαϊκή Ένωση το περιβαλλοντικό δίκαιο είναι κοινό, ο Αναπληρωτής Διευθυντής της Διεύθυνσης Περιβάλλοντος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Thomas Henrichs ανέφερε ότι, έχει δρομολογηθεί η διαδικασία για την αλλαγή των σχετικών Οδηγιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι αλλαγές θα βασίζονται στο Zero Pollution Action Plan και στο Εuropean Green Deal. Σύμφωνα με τις επιστημονικές εκτιμήσεις, έχουμε περισσότερους από 400.000 πρόωρους θανάτους εξαιτίας της έκθεσης στην ατμοσφαιρική ρύπανση ετησίως στην Ευρώπη. Έρευνα γνώμης κατέδειξε ότι η πλειοψηφία των κατοίκων της Ευρώπης θα ήθελε να εξισωθούν νομοθετικά τα ευρωπαϊκά όρια με τις οδηγίες του ΠΟΥ.

Μικροπλαστικά στον αέρα

Στον κίνδυνο από την παρουσία μικροπλαστικών στα αιωρούμενα σωματίδια της ατμόσφαιρας, αναφέρθηκε ο Καθηγητής του Imperial College Frank Kelly, τονίζοντας πως ο κίνδυνος δεν έχει εκτιμηθεί επαρκώς. Ήδη η εκτεταμένη χρήση των πλαστικών στα ρούχα, στα είδη σπιτιού, αλλά και σε εξωτερικούς χώρους, φέρνουν στον αέρα σωματίδια μικροπλαστικών. Όμως δεν υπάρχουν ακόμη τυποποιημένες μέθοδοι ανίχνευσης των μικροπλαστικών στην ατμόσφαιρα. Ο καθ. Κέλλυ παρουσίασε μελέτες για την ανάπτυξη μεθόδων μέτρησης που επιτρέψουν στο μέλλον την αποτύπωση των επιδράσεων των μικροπλαστικών στην υγεία μας.

Κλιματική αλλαγή

Οι ομιλητές επεσήμαναν πως τα μέτρα για την προσαρμογή και τον μετριασμό των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής φέρνουν ταυτόχρονα οφέλη για την υγεία καθώς μειώνονται τα επίπεδα έκθεσης σε περιβαλλοντικούς παράγοντες. Για παράδειγμα η μείωση των μετακινήσεων και η στροφή προς καθαρότερες πηγές ενέργειες μειώνουν την ατμοσφαιρική ρύπανση, η αλλαγή στα διατροφικά πρότυπα οδηγεί σε μείωση της κατανάλωσης κόκκινου κρέατος περιορίζοντας τους παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου, η αποθάρρυνση της χρήσης του αυτοκινήτου αυξάνει τη φυσική άσκηση λόγω της πολιτικής της «ενεργητικής μετακίνησης».

Πυρκαγιές και καύσωνας

Στο συνέδριο έγινε αναφορά στα καταστροφικά επεισόδια που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή. Στο πλαίσιο αυτό παρουσιάστηκαν οι επιπτώσεις του καύσωνα του 2021 σε συνδυασμό με τις δασικές φωτιές από τις 28 Ιουλίου- 6 Αυγούστου 2021.

Διαπιστώθηκε μεγάλη αύξηση στην θνησιμότητα και συγκεκριμένα παρατηρήθηκε μέχρι και 80% αύξηση στην ημερήσια θνησιμότητα σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο 2017-2020. Για την ακρίβεια αύξηση 67% της θνησιμότητας αποδόθηκε στον καύσωνα σε συνδυασμό με την πυρκαγιά, ενώ η αύξηση της θνησιμότητας από τον καύσωνα πριν την πυρκαγιά ήταν μόνο 20%.

Ακολούθησε περαιτέρω σύγκριση μεταξύ των επιδράσεων του καύσωνα του 2021 με τον καύσωνα του 1987, όπου διαπιστώθηκε πως οι επιδράσεις το 2021, ήταν πολύ εκτεταμένες και σημαντικές, εντούτοις, ήταν μικρότερες  από τις αναμενόμενες με βάση τα δεδομένα του ’87. Το γεγονός αποδόθηκε στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού και στις πολιτικές πρόληψης που εφαρμόζονται πλέον από το Υπουργείο Υγείας, τους Δήμους και άλλους φορείς.

Στο Συνέδριο παρουσιάστηκαν ανάλογα αποτελέσματα από την Καλιφόρνια και από την Αυστραλία σε ότι αφορά τις αυξημένες θερμοκρασίες, τις δασικές πυρκαγιές και την ψυχική υγεία του πληθυσμού.

Ατμοσφαιρική ρύπανση και COVID-19

Στο συνέδριο τονίσθηκε η συσχέτιση της πανδημίας COVID-19 με την κλιματική αλλαγή, αναδεικνύοντας τη σχέση της εμφάνισης νέων λοιμώξεων και κλιματικών αλλαγών διεθνώς, αλλά και την ανάγκη για διεπιστημονικές προσεγγίσεις για να προληφθούν νέες πανδημίες. Η αύξηση των αναδυόμενων λοιμωδών νοσημάτων  παγκοσμίως έχει πλέον τεκμηριωθεί και περιλαμβάνει την άνοδο των λοιμώξεων από Ζίκα, εγκεφαλίτιδα από τον ιό Nipah, Ebola, HIV-AIDS και πρόσφατα τον SARS-CoV-2. Οι περισσότερες αναδυόμενες νόσοι είναι ζωονόσοι και τουλάχιστον οι μισές οφείλονται σε καταστροφή οικοσυστήματος, αποψίλωση δασών, γεωργικές πρακτικές. Οι σύνθετες σχέσεις μεταξύ οικοσυστημάτων και νέων μολυσματικών ασθενειών επισημάνθηκαν σε ειδικό συμπόσιο για τις λοιμώξεις και το περιβάλλον που συντόνισε ο Καθηγητής Μανόλης Κογεβίνας.

Παράλληλα παρουσιάστηκαν μελέτες από 10 χώρες που έδειξαν ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση σχετίζεται με τη σοβαρή νόσηση από COVID-19. Μια μεγάλη μελέτη στη Βαρκελώνη της Ισπανίας παρουσίασε ευρήματα που δείχνουν ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση μείωσε κατά περίπου 10% την ανοσολογική απόκριση των ατόμων που εμβολιάστηκαν με εμβόλια COVID-19 κάνοντας τα πιο ευαίσθητα για περαιτέρω μολύνσεις  μεταξύ των εμβολιασμένων. Υπάρχουν δυστυχώς ακόμη ελάχιστα στοιχεία σχετικά με την ατμοσφαιρική ρύπανση και το long-COVID.

Συνολικά, η πανδημία έχει αναδείξει τις βαθιές διασυνδέσεις μεταξύ του περιβάλλοντος και των λοιμωδών νοσημάτων και συγκεκριμένα τη συσχέτιση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης με την COVID-19 μέσω πολλαπλών βιολογικών μηχανισμών.

Headlines