Χωρίς πρωτογενή πρόληψη στα καρδιακά νοσήματα η Ελλάδα

Τα καρδιαγγειακά νοσήματα ευθύνονται σχεδόν για τους μισούς θανάτους που οφείλονται σε μη μεταδιδόμενες ασθένειες και αποτελούν την πρώτη αιτία νοσηρότητας και θνητότητας στον κόσμο.

Παρά την πρόοδο της επιστήμης, η  πρόσβαση σε θεραπεία και υποστήριξη ποικίλλει από χώρα σε χώρα, με πάνω από το 75% των θανάτων από καρδιαγγειακά νοσήματα να συμβαίνουν σε χώρες χαμηλού έως μεσαίου εισοδήματος. Όμως η πρόσβαση για αντιμετώπιση και θεραπεία των καρδιαγγειακών νοσημάτων μπορεί να αποτελέσει πρόβλημα οπουδήποτε.

Η ατμοσφαιρική ρύπανση ευθύνεται για το 25% των θανάτων από καρδιαγγειακά νοσήματα, με αποτέλεσμα να πεθαίνουν 7 εκατομμύρια άνθρωποι κάθε χρόνο. Προτιμώντας το περπάτημα ή το ποδήλατο αντί για το αυτοκίνητο ή στηρίζοντας τη νομοθεσία για πιο καθαρό αέρα, ο καθένας συμβάλλει σε έναν πιο υγιή πλανήτη.

Το ψυχολογικό στρες μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο καρδιακής προσβολής.

Η άσκηση, η ξεκούραση και ο επαρκής ποιοτικός ύπνος συμβάλλουν στη μείωση των επιπέδων στρες. Παράλληλα όμως, όταν αντιστεκόμαστε στις επιβλαβείς και κακές συνήθειες που προκαλούνται από το στρες, μπορούμε να μεγιστοποιήσουμε την υγεία της καρδιάς μας.

Τα δεδομένα αυτά τόνισε ο πρόεδρος της Ελληνικής Καρδιολογικής Εταιρείας (ΕΚΕ) Διευθυντής του Αιμοδυναμικού τμήματος του νοσοκομείου «Αλεξάνδρα», Ιωάννης Κανακάκης, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Καρδιάς στις 29 Σεπτεμβρίου, αλλά και την παρουσίαση του Μουσείου Καρδιολογίας της ΕΚΕ.

Όπως τόνισε ο κ. Κανακάκης, το κύριο μήνυμα της φετινής Παγκόσμιας Ημέρας Καρδιάς είναι «Χρησιμοποιείστε καρδιά για κάθε καρδιά» (USE HEART FOR EVERY HEART), καθώς «η αντιμετώπιση της καρδιαγγειακής νόσου είναι κάτι που αφορά κάθε καρδιά που χτυπά.

«Χρησιμοποιούμε καρδιά» σημαίνει να σκεφτόμαστε διαφορετικά. Να παίρνουμε τις σωστές αποφάσεις και να ενεργούμε με κουράγιο για να βοηθούμε τους άλλους. Η καρδιά είναι το μοναδικό όργανο που μπορούμε να ακούσουμε και να αισθανθούμε, και είναι το πρώτο και το τελευταίο σημάδι της ζωής. Η καρδιά είναι ένα από τα λίγα πράγματα με τη δυναμική να μας ενώσει όλους μας ως ανθρώπους».

Η Ελληνική Καρδιολογική Εταιρεία, από την πλευρά της, αναλαμβάνει κάθε χρόνο πρωτοβουλίες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των πολιτών, με στόχο να τους ενθαρρύνει να ελέγχουν αποτελεσματικά τους παράγοντες κινδύνου όπως η χρήση καπνού, η ανθυγιεινή διατροφή και η μειωμένη σωματική άσκηση, καθώς θα μπορούσαν να αποφευχθούν τουλάχιστον το 80% των πρόωρων θανάτων από καρδιακές παθήσεις και εγκεφαλικό».

Στην ανάγκη για πρωτογενή πρόληψη των καρδιαγγειακών νοσημάτων αναφέρθηκε ο Ομ. Καθηγητής Καρδιολογίας της Ιατρικής Ιωαννίνων και τ. πρόεδρος της ΕΚΕ Ιωάννης Γουδέβενος, επισημαίνοντας ότι εδώ και 50 χρόνια η επιστημονική γνώση διδάσκει  ότι η  πρόληψη των καρδιαγγειακών παθήσεων  είναι μια δια βίου υπόθεση επικεντρωμένη  σε τέσσερις παράγοντες συμπεριφοράς (Lifestyle): κάπνισμα, κακή διατροφή, αυξημένο βάρος σώματος, καθιστικός τρόπος ζωής και σε τρεις κύριους παράγοντες κινδύνου: δυσλιπιδαιμία, υπέρταση, σακχαρώδη διαβήτη (παχυσαρκία).

Γήρανση

Μια κύρια αιτία για αυτή τη «πρωτιά» των καρδιαγγειακών παθήσεων  είναι η γήρανση του πληθυσμού, καθώς οι παθήσεις της καρδιάς αυξάνονται με την ηλικία (10% του πληθυσμού άνω των 75 ετών έχει καρδιακή ανεπάρκεια) και το 80% των θανάτων λόγω καρδιάς συμβαίνει σε ηλικιωμένους μετά τα 75. Η έλλειψη δεδομένων, οι πολλές συνοσηρότητες, η πολυφαρμακία, η φυσική ευθραυστότητα και η πτώση της γνωστικής λειτουργίας είναι μερικά από τα προβλήματα που περιπλέκουν την φροντίδα της υγείας τους.

Διακοπή θεραπείας

Στους παράγοντες της θνησιμότητας από καρδιαγγειακά, εντάσσεται και η μη συμμόρφωση με τη συνιστώμενη θεραπεία. Ακόμη και στη δευτερογενή πρόληψη, η φαρμακευτική συμμόρφωση ανέρχεται στο 50% που έχει δυσμενή έκβαση. Το 60% τω ατόμων διακόπτει τη στατίνη στα δύο χρόνια παρακολούθησης. Οι δυσκολίες συμμόρφωσης στην αγωγή έχουν να κάνουν με χαρακτηριστικά του ασθενούς, του γιατρού που συνταγογραφεί, αλλά και του συστήματος υγείας.

Όχι μόνο οι κλασσικοί παράγοντες κινδύνου αλλά και παθήσεις (βαλβιδοπάθειες, κολπική μαρμαρυγή) παραμένουν αδιάγνωστες ή υποθεραπεύονται.

Πρωτογενής πρόληψη

Η αναγνώριση ασθενών αυξημένου κινδύνου που θα ωφεληθούν τα μέγιστα από εντατικά μέτρα πρόληψης έχει αναγνωρισθεί σαν κύρια προτεραιότητα από δεκαετίες. Όμως εδώ, ο προσυμπτωματικός έλεγχος (screening) του πληθυσμού δεν έχει αποδειχθεί ωφέλιμος όπως συνέβη στην ογκολογία.

Η σύγχρονη αύξηση των καρδιομεταβολικών παθήσεων – διαβήτη και παχυσαρκίας – που σχετίζεται με την κακή διατροφή, την έλλειψη άσκησης, ευθύνεται για το γεγονός ότι οι καρδιαγγειακές παθήσεις δεν μειώνονται.

Σχεδόν ολόκληρη η επιστημονική έρευνα αφορά τη θεραπεία ήδη εγκατεστημένων καρδιαγγειακών παθήσεων και όχι την πρωτογενή πρόληψη. Ανάλογο είναι και το σύνθημα στους τοίχους «o άρρωστος μπορεί να ζήσει χωρίς τον γιατρό αλλά ο γιατρός δεν μπορεί χωρίς τον άρρωστο».

Ανισότητες πρόσβασης

Η μη ισότιμη πρόσβαση στην παροχή υγείας. Η πρόληψη των καρδιαγγειακών παθήσεων θα χρειαστεί προσεγγίσεις που θα εφαρμόζονται τόσο στο πληθυσμό όσο και εξατομικευμένα.

Η πρόκληση αφορά τη πρωτογενή πρόληψη και όχι τόσο τη δευτερογενή. Για να είναι αποτελεσματική η πρόληψη πρέπει να υπάρχει πρόβλεψη που δεν είναι καθόλου εύκολη. Τα scores που κατ’ εξοχήν χρησιμοποιούντα στην κλινική πράξη δεν έχουν ισχυρή προγνωστική πρόβλεψη (ειδικά στους νεαρούς πληθυσμούς). Στην καλύτερη περίπτωση μας προσδιορίζουν το ποσοστό αυτών που θα εκδηλώσουν καρδιαγγειακό συμβάν τα επόμενα 10 χρόνια, αλλά δεν αποσαφηνίζουν ποιοι θα είναι αυτοί οι ασθενείς (προφίλ ή άλλα χαρακτηριστικά κινδύνου).

Τελευταία παρατηρείται το φαινόμενο ασυμπτωματικά άτομα να υποβάλλονται σε αξονική στεφανιογραφία καρδιάς χωρίς τη σύσταση γιατρών ή επιστημονικών εταιρειών. Μελέτες όμως που θα δείξουν πειστικά ότι η CTA σαν μέθοδος πρόληψης θα μειώσει τις ΚΑ και ειδικά το θάνατο, δεν υπάρχουν.

Από την πλευρά του, ο αντιπρόεδρος της ΕΚΕ, κοσμήτορας της Ιατρικής Κρήτης και καθηγητής καρδιολογίας Γιώργος Κοχιαδάκης με αφορμή την εκδήλωση έστειλε χαιρετισμό, στον οποίο ανέφερε πως τις τελευταίες δεκαετίες η θνησιμότητα των ασθενών στις καρδιολογικές μονάδες έχει μειωθεί πάνω από 50% και αντίστοιχα νούμερα βελτίωσης της πρόγνωσης και ποιότητας ζωής εμφανίζουν και οι ασθενείς με έμφραγμα ή καρδιακή ανεπάρκεια. Τολμώ να πω ότι σπάνια στην ιατρική υπάρχουν τόσο επιτυχημένες θεραπείες όσον αφορά το κόστος και όφελος όσο αυτές που προσφέρει η σύγχρονη Καρδιολογία. Για παράδειγμα μελέτες δείχνουν ότι όταν κάποιος παίρνει μια στατίνη για 6 χρόνια η πιθανότητα να πεθάνει μειώνεται κατά 25% και ακόμα περισσότερο μειώνεται η πιθανότητα να πάθει εγκεφαλικό ή έμφραγμα. Αντίστοιχα ή και ακόμα περισσότερο εντυπωσιακά είναι τα νούμερα για τα αντιυπερτασικά φάρμακα όσον αφορά την πρόληψη εμφραγμάτων εγκεφαλικών και καρδιακής ανεπάρκειας. Παράλληλα οι εξελίξεις στην αιμοδυναμική με τα καινούργια στεντ ή και στην ηλεκτροφυσιολογία με τους βηματοδότες και τους απινιδωτές δίνει μεγάλες δυνατότητες σε ασθενείς που παλαιότερα είχαν πολύ μικρό προσδόκιμο επιβίωσης, τώρα όχι μόνο να ζούνε πολύ περισσότερο αλλά να εξακολουθούν να είναι λειτουργικοί και να έχουν μια καλή ποιότητα ζωής. Ωστόσο, πολλοί παράγοντες, μεταξύ των οποίων και η οικονομική κρίση δημιουργεί δυσκολίες και στη συμμόρφωση των ασθενών με τη θεραπεία τους αλλά και στην εφαρμογή των σύγχρονων οδηγιών από το σύστημα υγείας και τους παρόχους του. Είναι κρίμα να χάνονται ζωές νέων παραγωγικών ατόμων ή να καθίστανται ανάπηροι μετά από ένα μεγάλο έμφραγμα ή εγκεφαλικό όταν θα μπορούσαν όλα αυτά να είχαν προληφθεί. Είναι πολύ σημαντικό λοιπόν η Πολιτεία να σκύψει με προσοχή στο θέμα της πρόληψης και αντιμετώπισης των καρδιαγγειακών νοσημάτων που μπορεί σε μια πρώτη ανάγνωση το κόστος για το σύστημα υγείας να φαίνεται μεγάλο, όμως μακροπρόθεσμα το όφελος όχι μόνο το οικονομικό αλλά κυρίως στη βελτίωση της υγείας  των ατόμων είναι τεράστιο».

Η πρωτογενής μορφή του μουσείου της ΕΚΕ δημιουργήθηκε στη διάρκεια της Προεδρίας του Καθηγητή Κωνσταντίνου Τσιούφη το 2017, με προσφορές μελών της EKE που συνταξιοδοτήθηκαν. Στη συνέχεια κατασκευάστηκε εξ ολοκλήρου, ακολουθώντας αρχιτεκτονικά σχέδια άλλων μουσείων και παραδόθηκε στην ΕΚΕ το 2020 επί προεδρίας του Καθηγητή κ. Γουδέβενου.