Ιστορική κωμόπολη της Γορτυνίας με πετρόχτιστα σπίτια, η Στεμνίτσα είναι χτισμένη αμφιθεατρικά στις δυτικές πλαγιές του ελατοσκέπαστου Mαινάλου, σε υψόμετρο 1.100.

Στην αρχαιότητα πρέπει να υπήρχε στην περιοχή η πολίχνη Υψούς, για την οποία δεν είναι γνωστά παρά ελάχιστα στοιχεία.

Σύμφωνα με την παράδοση, η Στεμνίτσα (τοπωνύμιο σλαβικής προέλευσης) ιδρύθηκε το 12ο αιώνα, αλλά οργανωμένος οικισμός άρχισε να γίνεται από το 16ο αιώνα.

Το κεφαλοχώρι γνώρισε ιδιαίτερη ακμή επί Τουρκοκρατίας (κυρίως από το 17ο αιώνα), όταν ανέπτυξε αξιόλογη βιοτεχνική και εμπορική δραστηριότητα. Στεμνιτσιώτες τεχνίτες και έμποροι εργάζονταν στα Επτάνησα, την Κύπρο, την Αίγυπτο, την Κωνσταντινούπολη, τη Σμύρνη, τη Μόσχα κ.α. Μάλιστα, η Στεμνίτσα υπήρξε το σημαντικότερο κέντρο παραδοσιακής μεταλλοτεχνίας σε όλη την Πελοπόννησο (ονομαστές ήταν οι στεμνιτσιώτικες καμπάνες).

Το 1790 ιδρύθηκε εδώ το «Ελληνικό Σχολείο», όπου δίδαξαν και διδάχθηκαν σπουδαίοι πνευματικοί άνθρωποι.

Πρωταγωνιστικός υπήρξε ο ρόλος της Στεμνίτσας κατά την Επανάσταση του 1821. Πολυάριθμοι Φιλικοί και αγωνιστές από τη Στεμνίτσα, κέντρο εφοδιασμού των επαναστατών και καταφύγιο του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, συνέβαλαν τα μέγιστα στην επιτυχία του απελευθερωτικού αγώνα.

Στα τέλη Μαΐου του 1821 η Στεμνίτσα υπήρξε προσωρινή έδρα της Πελοποννησιακής Γερουσίας.

Το ενδιαφέρον των επισκεπτών της Στεμνίτσας προκαλούν δικαιολογημένα το καμπαναριό του Αγίου Γεωργίου και η ιστορική μονή της Ζωοδόχου Πηγής ή Χρυσοπηγής. Σώζονται το καθολικό της μονής, χτισμένο κατά τους Ύστερους Βυζαντινούς Χρόνους και τοιχογραφημένο το 17ο αιώνα, και κελί, που αποτέλεσε στα τέλη Μαΐου του 1821 έδρα της Πελοποννησιακής Γερουσίας.

Αξιόλογα θρησκευτικά μνημεία αποτελούν, επίσης, οι ναοί των Τριών Ιεραρχών, με τοιχογραφίες του 1715, της Παναγίας της Μπαφέρως ή του Μπαφέρου, με τοιχογραφίες 17ου αιώνα, του Αγίου Νικολάου, με τοιχογραφίες 16ου αιώνα, του Προφήτη Ηλία, με τοιχογραφίες 17ου αιώνα, και του Αγίου Παντελεήμονα, με τοιχογραφίες 17ου αιώνα.

Η Σχολή Αργυροχρυσοχοΐας και το Λαογραφικό Μουσείο της Στεμνίτσας φανερώνουν την πολιτισμική ταυτότητα και υποστηρίζουν την πολιτιστική συνέχεια του φημισμένου οικισμού της Γορτυνίας.

Tο Λαογραφικό Μουσείο, που ίδρυσαν το 1985 ο Γιάννης και η Eιρήνη Σαββοπούλου, στεγάζεται σε τριώροφο αρχοντικό του 18ου αιώνα (πρώην οικία Γεωργίου Xατζή). Στα εκθέματα περιλαμβάνονται αναπαραστάσεις εργαστηρίων παραδοσιακών επαγγελμάτων (χρυσικού κ.ά.), αναπαράσταση του εσωτερικού στεμνιτσιώτικου σπιτιού, μεταβυζαντινές εικόνες, εκκλησιαστικά σκεύη, όπλα του Aγώνα, έργα κεραμικής, μεταλλοτεχνίας και ξυλογλυπτικής, κεντήματα, υφαντά, παραδοσιακές φορεσιές κ.ά.

Στην ευρύτερη περιοχή της Στεμνίτσας βρίσκεται ο ποταμός Λούσιος. Σύμφωνα με τη μυθολογία, εδώ έλουσαν (εξ ου και το όνομα του ποταμού) το μικρό Δία οι Νύμφες, όταν τους τον παρέδωσε η Ρέα, για να τον προστατεύσει από τον Κρόνο.

Οι μονές και τα ασκητήρια, τα πέτρινα καλντερίμια και τα γεφύρια, το φαράγγι του ποταμού με την πλούσια χλωρίδα και πανίδα συνθέτουν ένα σύνολο εξαιρετικής ομορφιάς.

Στο φαράγγι του Λούσιου, πάνω σε απόκρημνους βράχους, είναι χτισμένη η μονή του Τιμίου Προδρόμου.

Ιδρύθηκε κατά πάσαν πιθανότητα στα τέλη του 16ου αιώνα. Το καθολικό φέρει αξιόλογες εικόνες. Η μονή διαθέτει σημαντική βιβλιοθήκη και εργαστήριο αγιογραφίας.

*Στην κεντρική φωτογραφία του παρόντος άρθρου, η μονή του Τιμίου Προδρόμου στο φαράγγι του Λούσιου, σωστή αετοφωλιά (πηγή: Δήμος Γορτυνίας).

Headlines