Γιάννης Σκαρίμπας: Στα όρια του πυρετικού

[…] Γέννημα και θρέμμα θαλασσινό, συνεπαρμένο από τα μυστήρια και τους καημούς του γαλανού πόντου, πήρεν από τη θετή του πατρίδα την αναταραχή του Εύριπου και τη γαλήνη του νησιώτικου περιβάλλοντος. Σε εικόνες ζωντανές μάς έδωσεν, αδρά και ιδιότυπα, όλη τη γύρω του ζωή, αλλού απλή –καθαρά ρεαλιστική– κι’ αλλού πολύπλοκη, αξεδιάλυτη, δεμένη με σκοτεινές αμφιβολίες, με ταπεινώσεις, με αναφτερώματα και με κρυφές λαχτάρες. Και τη ζωή αυτή, μυριοχρωματισμένη από αυγερινές βαφές και πυρωμένα δειλινά, δεν την έδωσε μονάχα σαν ψυχρό αντίγραφο· την ανάπλασε με γραμμές γιομάτες χρώμα και αίσθημα ειλικρινές και απέριττο. Τη βρήκε γυμνή –ή το πολύ συνηθισμένη– μα την έντυσε με μάγια.

[…]

Έξοχος χειριστής του καλάμου, με πλούσια φαντασία, που εγγίζει πολλές φορές –και ενίοτε υπερβάλλει– τα όρια του πυρετικού, γιομάτος εξωτικά οράματα, που έρχονται και παρέρχονται διαρκώς σαν εφιαλτικό φιλμ τραβηγμένο με βία, με φαντασίαν αχαλίνωτη, που με κόπο κατορθώνει να την συγκρατεί και να την υποβάλλει στις απαιτήσεις της Τέχνης του, ορμά έξαλλος από την επιφάνεια της ζωής στη βαθύτερη ουσία των πραγμάτων και κατορθώνει και από τα πλέον κοινά να δίνει εκείνο το ασύλληπτο, το άχραντο που βγαίνει από τα άδυτα των βαθυτέρων παλμών και τέρπει και ξαφνιάζει, χωρίς και ο αναγνώστης να μπορεί να ανακαλύψει ή ν’ αντιληφθεί επαρκώς την πηγή του υπερόχου και ωραίου, τον καλό δαίμονα που κινεί τη γραφίδα του και ωθεί τη φαντασία σε συλλήψεις τέτοιες που λες τις καλύπτει ένα νέφος από φλόγα και θάμβος.

Το είπα και άλλοτε στην κριτική των «Ουλαλούμ»: ο Σκαρίμπας είναι ασύλληπτος. Όσον δήποτε κι’ αν δίνεται, διατηρεί ακέραια πάντα την προσωπικότητά του, γι’ αυτό και δύσκολα θα βρει μιμητές, γι’ αυτό και θα ζήσει.

[…]

Φρενήρης και σχεδόν από υστερικό παραλήρημα κατεχόμενος, αγκαλιάζει την πλέον οξεία σάτιρα, που εγγίζει τα όρια του τραγικού – υπέρμετρα καυστική. Μυστηριώδης και πολυσύνθετος αλλού, σε κάνει να μαντεύεις μια ψυχή βγαλμένη από τα μεσαιωνικά εργαστήρια ενός χαοτικού αλχημείου, όπου ιδέες και γεγονότα –εσωτερικές και εξωτερικές καταστάσεις– συμπλέκονται σε μιαν οξύτατη σύγκρουση, χωρίς να μπορεί και ο αναγνώστης να αντιληφθεί εύκολα τη θέση της συνειδήσεως, σαν όλοι του οι ήρωες να αποτελούν ένα τρίτο αφανές και μυστηριώδες πρόσωπο ή κάτι σαν εκτοπλασματική εμφάνιση ενός αγνώστου προσώπου.

*Αποσπάσματα από κριτική μελέτη του Πέτρου Ολύμπιου για τον Γιάννη Σκαρίμπα (Γραφείο Πνευματικών Υπηρεσιών, Αθήνα, 1937).

Ο λογοτέχνης (πεζογράφος, ποιητής και θεατρικός συγγραφέας) Γιάννης Σκαρίμπας γεννήθηκε το 1893 (στο Αίγιο Αχαΐας ή στην Αγία Ευθυμία Παρνασσίδας), στις 28 Σεπτεμβρίου κατά την επικρατέστερη εκδοχή.

Ο Σκαρίμπας, ανήσυχο και ανυπότακτο πνεύμα της Γενιάς του ’30, έφυγε από τη ζωή πλήρης ημερών, στις 21 Ιανουαρίου 1984.