Πανικός με τα «μωρά του κρακ»: Είναι καταδικασμένα επειδή γεννήθηκαν από ναρκομανείς μητέρες;

Γράφει η Βασιλίνα Ριστάνη*

Κατά τη διάρκεια του ’80 και ’90, ειδικοί σε θέματα υγείας πανικοβλήθηκαν από τον αυξανόμενο αριθμό των «μωρών του κρακ». Παιδιά που εκτέθηκαν σε κοκαΐνη προγεννητικά, λέγεται ότι ήταν καταδικασμένα σε μια ζωή σωματικής και πνευματικής αναπηρία.

Τα ειδησεογραφικά μέσα προώθησαν έναν επιστημονικά αβάσιμο δημόσιο πανικό σχετικά με την τύχη αυτών των παιδιών.

• Διαβάστε επίσης: Η υπόθεση παιδεραστίας στο νηπιαγωγείο ΜακΜάρτιν – Υστερία, πανικός και ψέματα

Η ανασκόπηση του μύθου

Στις αρχές της δεκαετίας του 1980, ο δρ Ira Chasnoff, ένας νεαρός ερευνητής του Νοσοκομείο Northwestern Memorial στο Σικάγο, αποφάσισε να μελετήσει αυτό που θεωρούσε ανησυχητική τάση μεταξύ των εγκύων ασθενών του.

Παρατήρησε ότι τα μωρά εκείνων που είχαν κάνει χρήση κοκαΐνης, έμοιαζαν διαφορετικά όταν γεννιόντουσαν. Είχαν υψηλότερα ποσοστά νεογνικών επιληπτικών κρίσεων, προωρότητας και άλλων επιπλοκών.

Αμέσως μετά τη δημοσίευση της έρευνας, άρχισαν τα τηλεφωνήματα από τα μέσα ενημέρωσης σε όλη τη χώρα. Τότε ήταν που γεννήθηκε και ο όρος «μωρά του κρακ». Η κοκαΐνη είχε γίνει επιδημία, γεγονός που συνάρπαζε τα μέσα.

Ο Chasnoff δήλωσε στους δημοσιογράφους ότι η έκθεση στην κοκαΐνη προκαλούσε τη γέννηση ορισμένων βρεφών με εγκεφαλική βλάβη και ότι άλλα μωρά επηρεάζονταν ακόμη και από την απλή οπτική επαφή με τη μητέρα.

Άλλοι ερευνητές και γιατροί συμφώνησαν με τα συμπεράσματα του Chasnoff και ένα πλήθος φαινομενικά αναγνωρίσιμων συμπτωμάτων επικράτησε. Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας, τα ευρήματα του Chasnoff χρησιμοποιούνταν για να δικαιολογήσουν υποθέσεις που κατηγορούσαν εγκύους χρήστες κοκαΐνης ως κακοποιητές παιδιών, εμπόρους ναρκωτικών και δολοφόνους.

Καθώς το άστρο του Chasnoff ανέτειλε, η δρ Claire Coles κατέληγε σε ένα διαφορετικό -αν και εξίσου εντυπωσιακό- συμπέρασμα. Η μελέτη της για τη συμπεριφορά των βρεφών του Πανεπιστημίου Emory έδειξε ότι τα συμπτώματα δεν συνάδουν με τη δράση της κοκαΐνης. Πολλά από τα λεγόμενα «κλασικά παιδιά της κοκαΐνης», ήταν απλώς μωρά που είχαν γεννηθεί πρόωρα.

«Τα συμπτώματα που φαίνονταν στα βίντεο, στην τηλεόραση – τα χέρια που έτρεμαν, ήταν από αυτό. Θα μπορούσατε να πάρετε οποιοδήποτε πρόωρο μωρό και να έχετε την ίδια εικόνα», εξήγησε η ερευνήτρια. Τα ευρήματα της Coles δεν ταίριαζαν με την αφήγηση που είχε γίνει πλέον εθνικός φόβος.

Πως τα Μέσα τους «έβγαλαν το όνομα»

Ο ίδιος ο όρος εξακολουθεί να πονάει. Το «μωρά του κρακ» φέρνει στο μυαλό κατεστραμμένα παιδιά με γενετικές ανωμαλίες και διανοητικές αναπηρίες που αναπόφευκτα θα γίνουν εγκληματίες. Για πολλούς φέρνει επίσης στο μυαλό απρόσεκτες, απερίσκεπτες μητέρες που εκθέτουν εν γνώσει τους τα παιδιά τους στη φθορά της κοκαΐνης.

Παρόλο που η επιστήμη έδωσε στον κόσμο τον όρο, βασίστηκε σε μια αδύναμη πρωτογενή μελέτη 23 μόνο παιδιών. Έκτοτε έχει διαψευστεί πλήρως, αλλά ο πανικός για τα «μωρά του κρακ» έμεινε. Μεγαλύτερο θύμα του όρου αποτέλεσαν οι μαύρες νεαρές μητέρες που πέρασαν από τα 40 κύματα των πιο θανατηφόρων επιδημιών ναρκωτικών στην ιστορία.

Η χρήση ναρκωτικών αποτελεί ζήτημα δημόσιας υγείας, αλλά σπάνια αντιμετωπίζεται ως τέτοιο, ιδίως για τις έγχρωμες κοινότητες. Παρόμοια και η αναφορά στην επιδημία του κρακ, επικεντρώθηκε στη μελλοντική εγκληματικότητα των παιδιών και στην ενοχή των μητέρων τους.

Ακόμη και οι σελίδες των Times δεν έμειναν ανεπηρέαστες από τον πανικό. Ένα άρθρο του 1989, συνεχίζει να μιλάει για τη συναισθηματική φτώχεια αυτών των παιδιών. Αυτό το ρεπορτάζ, ωστόσο, εξακολουθεί να είναι σχετικά συγκαταβατικό σε σύγκριση με ό,τι έγραφαν άλλα μέσα εκείνη την εποχή.

Η Washington Post του 1989 περιλάμβανε τίτλους όπως «αυτές οι μητέρες δεν νοιάζονται για τα μωρά τους και δεν νοιάζονται για τον εαυτό τους». Ισχυρίστηκαν ακόμη και ότι «τα μωρά του κρακ» αποτελούσαν «βιολογικά κατώτερη τάξη, μια γενιά σωματικά κατεστραμμένων μωρών κοκαΐνης των οποίων η βιολογική κατωτερότητα σφραγίζεται κατά τη γέννηση».

Ο μύθος ήταν πια τόσο βαθιά ριζωμένος στη δημόσια συνείδηση, που σε μεγάλο βαθμό συνέβαλε στην αναπαραγωγή ρατσιστικών στερεοτύπων που διαιωνίζονταν από τα μέσα ενημέρωσης. Το 2018, οι New York Times έκαναν την αυτοκριτική τους. Παραδέχτηκαν ότι έπαιξαν ρόλο στην τροφοδότηση του «ηθικού πανικού», που επέκτεινε τον πόλεμο κατά των ναρκωτικών στη μήτρα». Προώθησαν έτσι την άποψη ότι «τα έμβρυα έπρεπε να προστατεύονται από επικίνδυνες μητέρες που θα τα σκότωναν».

*Η Βασιλίνα Ριστάνη σπουδάζει στη New Media Studies