Ο φοβισμένος χυλός

H Τζόρτζια Μελόνι μοιάζει να συνδυάζει χαρακτήρες της ιταλικής φιλμογραφίας, να μιξάρει στοιχεία από την Αννα Μανιάνι, τη Σιλβάνα Μάγκανο, την Τζουλιέτα Μασίνα, τη Σαμπρίνα Φερίλι κ.λπ. Συγκεφαλαιώνει όλα τα ύφη, όλα τα δράματα. Μιλώντας και εκ μέρους του φτωχού ήρωα του ιταλικού νεορεαλισμού και εκ μέρους του κουρασμένου και κορεσμένου αστού της Grande Bellezza, υποδύεται ένα νέον Ολον. Συνδυάζει τους χαρακτήρες, αγγίζοντας με δυνατό ένστικτο το ιταλικό υποσυνείδητο. Τι έδωσε η ακροδεξιά Μελόνι στον λαό; «Είμαι η Τζόρτζια, είμαι γυναίκα, μητέρα, Ιταλίδα, χριστιανή». Σινιάλο, σχήμα. Σε μια χώρα στην οποία εξαφανίστηκε το προωθημένο κομμουνιστικό κόμμα του 34%, που ένα μέρος της κοινωνικής διαμαρτυρίας ανατέθηκε στο συμπίλημα γύρω από τον Πέπε Γκρίλο και το τηλεοπτικό γκαγκ, μια χώρα όπου πάνω στον δολοφονημένο Μόρο άνθησε ο σκοτεινός (και για πολλούς συναλλασσόμενος με τη Μαφία) Αντρεότι, σε μια χώρα όπου ο φυγόδικος και διεφθαρμένος Κράξι (ο πλέον ανασχετικός παράγοντας ανόδου της ιταλικής δημοκρατικής Αριστεράς στη εξουσία) έγινε παραλήπτης του σοσιαλιστικού κληροδοτήματος (πριν από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο μέλος του Ιταλικού Σοσιαλιστικού Κόμματος ήταν και ο Μουσολίνι) και όπου όλα τα μπουμπούκια εν τέλει αφομοιώθηκαν από τον Μπερλουσκόνι και την Trash TV που έφερε στην πολιτική, με τι άλλο θα μπορούσε να εκφραστεί αυτό το φαινόμενο από διαρκείς κατακρημνίσεις; Μετά τον τεχνοκράτη και αυτοκρατορικό Ντράγκι, η λαϊκή «κατασκευή» Μελόνι θα μπορούσε να δώσει σχήμα στον φοβισμένο ιταλικό χυλό;  Η Μελόνι, προσώρας, αυτό κέρδισε. Οπως συμβαίνει σε πολλές χώρες όπου ο δογματικός καπιταλισμός αδυνατεί να δώσει σταθερότητα ή, μάλλον, είναι ο μεθοδικός δημιουργός της αστάθειας, αναδύονται «φρούτα» μιας βαθύτατης πολιτικής υποκουλτούρας. Ο κόσμος ακολουθεί τα (εξόχως συντηρητικά) στερεότυπα, γιατί δεν τον πείθουν τα άτυπα. Δεν αντέχει τις ξέφρενες οικονομικές και θεσμικές αλλαγές, την ακρίβεια, οι παλιές ιδεολογικές επικράτειες του φαίνονται τσιμεντένιες, αδρανείς, πολιτιστικά είναι τρομοκρατημένος και στην περίπτωση της Ιταλίας χάνονται πλέον οι γενιές του έντονου πολιτικού βιώματος, είτε της Αριστεράς είτε της Χριστιανοδημοκρατίας. Ο λαός, σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, θέλει, σχεδόν αορίστως, σχεδόν μεταφυσικά, κάτι άλλο. Σταθερό, αναγνωρίσιμο και εύπλαστο. Θέλει ρίζα, γιατί νιώθει μετέωρος από τις οικονομικές και πολιτιστικές ανατροπές, θέλει ευλυγισία, γιατί πρέπει να προλάβει να κρυφτεί πίσω από τον θάμνο. Το μοντέλο «διελεύσεων», διαρκούς ροής, διαρκών κρισιακών μετατονισμών σκάει με κρότο.

Ο φασισμός λοιπόν ως ιδιότυπα νεωτερικό φαινόμενο, ο σκοταδιστικά «εκσυγχρονιστικός», «φουτουριστικός» φασισμός, ως μορφή τηλεοπτικού ήρωα, ως εικονογραφικό στερεότυπο, είναι εδώ. Δεν οφείλεται στη Μελόνι ή τον Ορμπαν ή τη Λεπέν ή τον Πούτιν ή τον Ακεσον κ.λπ. Αυτοί είναι οι «παραλήπτες», αυτοί που επωφελούνται, όχι οι δημιουργοί. Δημιουργός είναι ο ακροατής-θεατής που τα περιέχει όλα, που συνδυάζει όλα τα πολιτιστικά, ιδεολογικά χαρακτηριστικά, ο πολίτης μιας εξωφρενικής και δυσπλασικής προσαρμοστικότητας, που οδηγεί σε μια συνεχή μεταμόρφωση (και διεισδυτικότητα) Πρωτέα. Αυτό είναι το κυρίαρχο πολιτικό μοντέλο. Η (κάθε) Μελόνι επιλέγεται από αυτόν τον βρασμό ιδεών που τον στεγάζουν αμήχανα οι αναλυτές πίσω από τη γενικότητα Λαϊκισμός.

Δεν αντέχεται άλλη ανασφάλεια. Η Μελόνι, εξαιρετικά μεθοδική, επιδέξια και μέτρια, απευθύνθηκε με τρόπο που σταθεροποιούσε τα νεφελώδη λαϊκά ζητούμενα. Ως γνωστόν, η σταθερότερη δομή μετά τον βιομηχανικό Βορρά στην Ιταλία είναι η μαφιόζικη «αυτονομία» στον Νότο. Εξηγείται η πολιτική κατάσταση στην Ιταλία από τη θεμελιώδη αντίφαση; Από τη σκοτεινή μείξη, από τη φοβισμένη ταυτοτική διερώτηση, προκύπτουν τα υβρίδια που βλέπουμε. Η μείξη έχει τη δική της αρχιτεκτονική. Μεταπολιτική ή μεταπολιτισμός είναι ο ακριβής και επιχειρησιακός όρος;

Ο Δημήτρης Σεβαστάκης είναι ζωγράφος, καθηγητής στη Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, ΕΜΠ