«Μάθετε την αλήθεια για τον πρώην πρόεδρο», γράφει το Lulaflix: μια ιστοσελίδα προπαγάνδας στη Βραζιλία που συνδέεται με το προεκλογικό επιτελείο του Ζαϊρ Μπολσονάρο.

Εστιασμένη στη διάδοση ψευδών ειδήσεων, στήθηκε καθώς οι δημοσκοπήσεις προδίκαζαν την ήττα του ακροδεξιού προέδρου και εκ νέου διεκδικητή του αξιώματος -πιθανόν από τον πρώτο γύρο κιόλας αυτής της Κυριακής- από τον αριστερό αντίπαλό του και πρώην πρόεδρο Λουίς Ινάσιο Λούλα Ντα Σίλβα.

«Ο Λούλα λέει ότι αθωώθηκε, αλλά εξακολουθεί να έχει προβλήματα με τη Δικαιοσύνη», αναφέρεται ψευδώς σε μια ανάρτηση: συλληφθείς για διαφθορά, ο δις πρώην πρόεδρος της Βραζιλίας έχει αθωωθεί από τις κατηγορίες.

Όμως δεν είναι μόνο το Lulaflix που έχει επιστρατεύσει το στρατόπεδο Μπολσονάρο για να συσπειρώσει και να φανατίσει με παραπληροφόρηση την εκλογική του βάση.

«Επείγον, ο Λούλα σχεδιάζει τη δολοφονία του Μπολσονάρο», γράφει ένα από τα πολλά fake news που κυκλοφόρησαν τις τελευταίες εβδομάδες στην πλατφόρμα WhatsApp -κύρια πηγή πληροφόρησης για το 79% των Βραζιλιάνων, όπως κατέδειξε επίσημη έρευνα του εγχώριου Κογκρέσου.

Τις τελευταίες ημέρες, κυκλοφορούσαν ευρέως στα κινητά ψεύτικες δημοσκοπήσεις που προέβλεπαν καθαρή νίκη του Μπολσονάρο. «Αυτές οι προθέσεις ψήφου ενημερώνονται κάθε τέσσερις ώρες», ανέφερε ένα σχετικό μήνυμα. «Για να εξασφαλίσετε μια έντιμη ψήφο, μοιραστείτε το με πέντε φίλους!».

Η στρατηγική του ψεύδους

Για την εκλογή του στην προεδρία της Βραζιλίας, το 2018, ο μέχρι τότε άγνωστος στο ευρύ κοινό πρώην αλεξιπτωτιστής και νοσταλγός της χούντας, Ζαΐρ Μπολσονάρο, είχε βασίσει την προεκλογική εκστρατεία του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, «μολύνοντας» με fake news μεγάλο μέρος των ψηφοφόρων και  μοχλεύοντας τη λαϊκή δυσαρέσκεια από το πολιτικό κατεστημένο.

Ένα χρόνο μετά την εκλογή του το WhatsApp -θυγατρική του Facebook Meta- είχε παραδεχτεί ότι ορισμένες εταιρείες είχαν  παραβιάσει τους όρους παροχής υπηρεσιών της πλατφόρμας ανταλλαγής μηνυμάτων και χρησιμοποίησαν ψεύτικους αριθμούς για μαζικά μηνύματα πολιτικού περιεχομένου.

Προφανώς ωστόσο δεν έγιναν έκτοτε πολλά για να καταπολεμηθεί το φαινόμενο της παραπληροφόρησης, παρά τις πλείστες όσες ένθεν κακείθεν διακηρύξεις.

Αυτά, ενώ έρευνα της ομοσπονδιακής αστυνομίας της Βραζιλίας το 2020 είχε καταδείξει ότι στην εκστρατεία διάδοσης ψευδών ειδήσεων υπέρ του Μπολσονάρο συμμετέχουν μέλη της ίδιας της οικογένειάς του, με ευθεία στοχοποίηση πολιτικών αντιπάλων, ΜΜΕ και επικριτικών στην προεδρία του δημοσιογράφων.

Αν και αρνούνται κάθε ανάμιξη, οι γιοι του Μπολσονάρο διαδίδουν προσωπικά fake news μέσω των προσωπικών λογαριασμών τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, κυρίως στο Instagram.

Μόλις προ ημερών ο Εντουάρντο Μπολσονάρο, εκλεγμένος βουλευτής, δημοσίευσε βίντεο υποστηρίζοντας ότι ο Λούλα και το Εργατικό Κόμμα του θέλουν να διώξουν τους χριστιανούς από τη χώρα και να φέρουν τον κομμουνισμό.

Το τελευταίο διάστημα, εν μέσω αύξησης των ελέγχων, στράφηκαν στο Telegram. Τα πιο πρόσφατα μηνύματα εστίαζαν σε σενάρια καλπονοθείας, μέσω του ηλεκτρονικού συστήματος ψηφοφορίας, σκιαγραφώντας μια πιθανόν ακόμη πιο «σκοτεινή» περίοδο στη Βραζιλία μετά το κλείσιμο της κάλπης.

Το «χαρτί» της βίας

«Αυτή η αμφισβήτηση της αξιοπιστίας της εκλογικής διαδικασίας είναι παρόμοια με την προεκλογική εκστρατεία του 2020 στις Ηνωμένες Πολιτείες», επισημαίνει στο France 24 η Φερνάντα Μπρούνο, καθηγήτρια στο Ομοσπονδιακό Πανεπιστήμιο του Ρίο ντε Τζανέιρο και ειδική αναλύτρια σε θέματα παραπληροφόρησης μέσω του διαδικτύου.

Όπως και είχε κάνει τότε ο Ντόναλντ Τραμπ, έτσι και ο Μπολσονάρο αφήνει ξεκάθαρα να εννοηθεί ότι θα αμφισβητήσει το εκλογικό αποτέλεσμα εάν του «κλαπεί» η νίκη και προειδοποιεί ότι  μπορεί να ξεσπάσει βία.

Αναλυτές εκφράζουν φόβους για εμφυλιακό κλίμα στη Βραζιλία, ακόμη και για τον κίνδυνο πραξικοπήματος, δεδομένων των στενών σχέσεων του Μπολσονάρο με τον στρατό.

«Θεωρώ ότι αυτή τη στιγμή ένα πραξικόπημα  θα ήταν πολύ λιγότερο βιώσιμο από ό,τι ήταν το 1964», λέει στο Grid o Ραφαέλ Ιόρις, καθηγητής Ιστορίας της Λατινικής Αμερικής στο Πανεπιστήμιο του Ντένβερ.

Επίσης «δεν νομίζω ότι υπάρχει ομοφωνία στις Ένοπλες Δυνάμεις», αναφέρει. «Το τελευταίο πράγμα που θα ήθελαν είναι η εσωτερική σύγκρουση», εκτιμά. Για την ακρίβεια, «οι εικασίες για πραξικόπημα μπορεί να είναι επικίνδυνες για τις ίδιες».

Αναλυτές εκτιμούν ότι πολλά θα εξαρτηθούν από το αποτέλεσμα των εκλογών και από το πόσο καθαρή θα είναι η -εκτός συγκλονιστικού απροόπτου- εκλογική νίκη του Λούλα, επηρεάζοντας κατά συνέπεια το πώς τελικά θα αντιδράσει ο Μπολσονάρο.

Προσώρας, σενάρια που κυκλοφορούν στη Μπραζίλια κάνουν τα έκτροπα της 6ης Ιανουαρίου του 2021 στο Καπιτώλιο των ΗΠΑ να ωχριούν.

Ο Μπολσονάρο δεν έχει υποστηρικτές μόνο στους κόλπους του στρατού, εξηγεί ο Ραφαέλ Ιόρις, αλλά και σε κρατικές και δημοτικές αστυνομικές δυνάμεις. Στο σενάριο της υποκίνησης ταραχών, φανατισμένοι ψηφοφόροι του ακροδεξιού προέδρου θα μπορούσαν να έχουν πρόσβαση σε όπλα και να επικρατήσει χάος στους δρόμους, προκαλώντας έτσι την επέμβαση του στρατού. Πιθανόν όμως «όχι ως στρατιωτική επέμβαση», εξηγεί, «αλλά ως μέτρο για την τήρηση της δημόσιας τάξης».

Όσο για την τελική επιδίωξη; Εάν η νίκη του Λούλα είναι αδιαμφισβήτητη, εκτιμάται ότι ο Μπολσονάρο μπορεί να εργαλειοποιήσει την προοπτική του χάους για να θέσει τους όρους του. Βασικός και κύριος εικάζεται ότι θα είναι η εξασφάλιση αμνηστίας για τον ίδιο και μέλη του στενού κύκλου του, που σήμερα βρίσκονται στο επίκεντρο ερευνών για διαφθορά.

Headlines