Παγκόσμια Ημέρα των Ζώων: Η στάση μας απέναντι στα δικαιώματά τους από την αρχαιότητα ως σήμερα

Η 4η Οκτωβρίου είναι αναγνωρισμένη ως η Παγκόσμια Ημέρα Ζώων. Γιορτάστηκε για πρώτη φορά το 1931 σε ένα συνέδριο οικολόγων στη Φλωρεντία, με σκοπό την ευαισθητοποίηση του κόσμου για τα ζώα που κινδυνεύουν υπό εξαφάνιση και πλέον αποτελεί μια ημέρα υπενθύμισης ότι τα ζώα έχουν δικαιώματα που όλοι οι άνθρωποι οφείλουν να σέβονται και να προστατεύουν.

Η συγκεκριμένη ημερομηνία, 4 Οκτωβρίου, επιλέχθηκε επειδή συμπίπτει με την ημέρα εορτασμού του Αγίου Φραγκίσκου της Ασίζης, ο οποίος είχε αναγορευτεί, από την Καθολική Εκκλησία, προστάτης των ζώων.

• Διαβάστε επίσης: Ζωολογικοί Κήποι: Η απίστευτη ιστορία εκδίκησης ενός αιχμαλώτου ουρακοτάγκου

Σε αφιέρωμά του για την ημέρα αυτή «Ο ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ», στις 2 Οκτωβρίου 1991, θυμίζει τη φράση του Έντγκαρ Άλαν Πόε από το διήγημά του, «Ο μαύρος γάτος».

«Στην αγάπη ενός ζώου, τη γεμάτη αλτρουισμό και αυτοθυσία, υπάρχει κάτι που αγγίζει ολόισια την καρδιά εκείνου που είχε συχνά την ευκαιρία να δοκιμάσει τη σαθρή φιλία και τη χαλαρή πίστη του ανθρώπου..»

Τον Σεπτέμβριο του 1977, η Διεθνής Ένωση Δικαιωμάτων των Ζώων και άλλες διεθνείς φιλοζωικές οργανώσεις διαμόρφωσαν το κείμενο της Οικουμενικής Διακήρυξης των Δικαιωμάτων των Ζώων το οποίο υπογράφηκε στο Παρίσι τον Οκτώβριο του 1978.

«ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ», 2.10.1991, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Γράφει «ΤΟ ΒΗΜΑ», ανήμερα της παγκόσμιας ημέρας των ζώων του 1978:

«Στα ζώα είναι παγκόσμια αφιερωμένη η σημερινή ημέρα. Τριάντα χρόνια μετά την παγκόσμια διακήρυξη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, πενήντα επιστήμονες απ’ όλο τον κόσμο εκήρυξαν στις Βρυξέλλες το  “παγκόσμιο έτος των δικαιωμάτων του ζώου” που θα τερματιστεί στις 15 Οκτωβρίου στο Παρίσι, με την παράδοση στον γενικό γραμματέα της Ουνέσκο της “Παγκόσμιας Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ζώου”.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 4.10.1978, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

»Τον Απρίλιο του 1977 ιδρύθηκε στην Γενεύη η “Διεθνής Ένωση των Δικαιωμάτων του Ζώου” η οποία στο πρώτο από τα 14 άρθρα που έχει συντάξει, διακηρύσσει ότι “όλα τα ζώα γεννιούνται με ίσα δικαιώματα στη ζωή” ενώ παράλληλα προσφέρει την “φιλοσοφική και πολιτιστική” της υποστήριξη στους καθημερινούς αγώνες που αντιμετωπίζουν οι “Εταιρείες Προστασίας Ζώων”.

»Ήδη έχει στείλει επιστολές σε διάφορες κυβερνήσεις από τις οποίες ζητεί μεταξύ άλλων να σταματήσει το κυνήγι ορισμένου είδους φαλαινών, να απαγορευτεί η είσοδος σε άτομα κάτω των 16 χρόνων στις ταυρομαχίες αφού δεν μπορούν να καταργηθούν οι ίδιες οι ταυρομαχίες κ.ά.»»

Ευρωπαϊκό Δίκαιο

Με το πέρασμα των χρόνων, με πολύ αργά βέβαια βήματα, μέρος της ανθρώπινης κοινωνίας άρχισε να εμπεδώνει όλο και περισσότερο το αυτονόητο, που δυστυχώς για πολλούς ακόμα και σήμερα παραμένει μη αυτονόητο.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 24.7.2004, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

«ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ», 2.10.1991, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Γράφει «ΤΟ ΒΗΜΑ» της 24ης Ιουλίου 2004:

«Τα ζώα δεν είναι πλέον αντικείμενα. Ο αγώνας των φιλόζωων δικαιώνεται και η παγιωμένη αντίληψη των νομικών δεν ήθελε τα ζώα πράγματα, δίχως δικαιώματα, αλλάζει. (…) Παρ’ ότι έχουν περάσει περισσότερα από 25 χρόνια από την υπογραφή της Διακήρυξης της Διεθνούς Ένωσης Δικαιωμάτων των Ζώων, ελάχιστα έχουν γίνει ως σήμερα για τη διαφύλαξη των δικαιωμάτων αυτών.

»Οι πρωτοβουλίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης άνοιξαν τον δρόμο, αλλά το αποφασιστικό βήμα γίνεται από μια χώρα εκτός ΕΕ: Το ριζοσπαστικό δίκαιο της Ελβετίας αναγνωρίζει δικαιώματα και ελευθερίες στα ζώα και θεσπίζει αυστηρές ποινές για την παραβίασή του».

To εγωιστικό μονοπώλιο του ανθρώπου

»Ο καθηγητής του Δικαίου των Ζώων στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, Στίβεν Γουάιζ, υποστηρίζει στο βιβλίο Τραντάζοντας το Κλουβί ότι ο άνθρωπος έχει επιφυλάξει ένα εγωιστικό μονοπώλιο για το είδος του, παραβιάζοντας την αρχή της ισότητας και της ελευθερίας: την αναγνώρισή του από τους νόμους ως του μόνου φυσικού προσώπου που απολαμβάνει δικαιώματα, θεωρώντας τα υπόλοιπα είδη του ζωικού βασιλείου αντικείμενα, παρ’ όλο που μπορεί να έχουν και υψηλή νοημοσύνη, όπως τα δελφίνια ή οι πίθηκοι.

»Στην Παλαιά Διαθήκη αναφέρεται πως αν ένα ζώο σκοτώσει έναν άνθρωπο, επιφυλάσσεται η ποινή του λιθοβολισμού μέχρι θανάτου για τον ιδιοκτήτη του ζώου και για το ίδιο το ζώο, αφού θεωρείται πως παραβιάζεται η ιεραρχία που έχει επιβάλει ο Θεός, αναγνωρίζοντας ως ανώτερο ον τον άνθρωπο.

»Το αρχαιοελληνικό δίκαιο προσέγγιζε ανθρωπολογικά τα ζώα και τους αναγνώριζε περιορισμένα δικαιώματα. Το ρωμαϊκό όμως δίκαιο, που ακολούθησε, κατέταξε τα ζώα ανάμεσα στα “πράγματα” (res), και η αντίληψη αυτή κρατεί σχεδόν ως και σήμερα. Μοναδική εξαίρεση βυζαντινά δίκαια, όπως το Ιουστινιάνειο, που αντιμετώπισε τα ζώα ως οιονεί υποκείμενα δικαίου.

Πηγή: pexels.com

Η Ευρώπη ξυπνά

Το 2004, το ευρωπαϊκό δίκαιο δείχνει πως οι ευρωπαϊκές κοινωνίες αρχίζουν να «ξυπνούν» ως προς το τι πρέπει να κάνουν για να προστατεύσουν τα ζώα.

«Στη Συνθήκη του Άμστερνταμ προστέθηκε πρωτόκολλο για την προστασία των ζώων, με το οποίο αναγνωρίζεται πως όλα τα ζώα έχουν νοημοσύνη και πως τα θέματα που αφορούν την κακομεταχείριση τους παραμένουν στην αρμοδιότητα των εθνικών κυβερνήσεων.

»Η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την προστασία των ζώων ορίζει πέντε βασικές ελευθερίες: (σ.σ. Δικαίωμα στη σίτιση, Δικαίωμα στην άνετη διαβίωση, Δικαίωμα στη παροχή ιατρικής φροντίδας, Δικαίωμα να εκφράζουν κανονική συμπεριφορά, Δικαίωμα να διαβιούν σε συνθήκες χωρίς φόβο και καταπόνηση), ενώ η Διεθνής Ένωση Δικαιωμάτων των Ζώων έχει ήδη εκδώσει από το 1978 κείμενο 14 άρθρων που αφορά τα βασικά δικαιώματα των ζώων».

Σήμερα

Στην Ελλάδα ο νόμος 4380/2021 για την ευζωία των ζώων συντροφιάς, αφορά μεν μία συγκεκριμένη κατηγορία ζώων, δείχνει όμως πως πλέον και στην ελληνική κοινωνία παρατηρείται μία στροφή προς την αντιμετώπιση των ζώων με τον τρόπο που δικαιούνται.

Την ίδια βέβαια στιγμή η καθημερινότητά μας είναι γεμάτη από πρακτικές που σε κάνουν να πιστεύεις ότι βρισκόμαστε αιώνες πίσω. Εγκατάλειψη και βασανισμοί ζώων, εγκλεισμοί σε ζωολογικά πάρκα υπό την πρόφαση εκπαιδευτικής λειτουργίας, υπερκατανάλωση κρέατος, όλα αυτά παρά τους νόμους και τις διακηρύξεις συνεχίζονται με αμείωτη ένταση.