Βλαντίμιρ Πούτιν: Ο κόσμος του είναι τώρα μικρότερος από ποτέ

Αντιμέτωπος με την επιτυχημένη αντεπίθεση της Ουκρανίας στα ανατολικά και τα νότια της χώρας τις τελευταίες εβδομάδες, καθώς και με την όλο και μεγαλύτερη «χορωδία των γερακιών» στα ρωσικά κρατικά μέσα ενημέρωσης, που επικρίνουν τις στρατιωτικές αποτυχίες της Μόσχας, ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντίμιρ Πούτιν, αύξησε το διακύβευμα, σημειώνει σε ανάλυσή της στο Foreign Policy η Angela Stent, συνεργάτης στο Ινστιτούτο Brookings και συγγραφέας.

Διέταξε την επιστράτευση 300.000 επιπλέον στρατιών και άφησε να εννοηθεί ότι θα χρησιμοποιήσει πυρηνικά όπλα, εάν η Δύση συνεχίσει να στηρίζει την Ουκρανία.

Διαβάστε επίσης: Πλήγμα για την Ρωσία: Πλέον δεν έχει πλήρη έλεγχο σε καμία από τις τέσσερις περιοχές που προσάρτησε

Μετά από εικονικά δημοψηφίσματα σε τέσσερις κατεχόμενες περιοχές, ο Πούτιν υπέγραψε την Παρασκευή διάταγμα για την προσάρτησή τους στη Ρωσία. Τώρα, οι αντεπιθέσεις της Ουκρανίας εκεί θα θεωρούνται επίθεση στην ίδια τη Ρωσία και θα υπόκεινται σε κλιμακούμενα αντίποινα.

Οι λανθασμένοι υπολογισμοί του Πούτιν

Οι ενέργειες αυτές υπογραμμίζουν τους λανθασμένους υπολογισμούς πίσω από την απόφαση του Πούτιν να εισβάλει τον Φεβρουάριο στην Ουκρανία και την αποφασιστικότητά του να απομακρύνει τον Ουκρανό πρόεδρο, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, από την εξουσία.

Επτά μήνες μετά την έναρξη της εισβολής, ο Πούτιν δεν έχει πάρει κανένα μάθημα από τα λάθη που την καταδίκασαν σε αποτυχία εξαρχής.

Αμέσως μετά την εισβολή, ήταν σαφές ότι ο Πούτιν είχε κάνει τέσσερις μεγάλες λανθασμένες εκτιμήσεις.

Υπερεκτίμησε τον ρωσικό στρατό

Ο πρώτος λανθασμένος υπολογισμός ήταν η υπερεκτίμηση της δύναμης και της αποτελεσματικότητας του ρωσικού στρατού. Χωρίς αμφιβολία, οι άνθρωποι του στενού του κύκλου θα του έλεγαν μόνο αυτά που ήθελε να ακούσει.

Προφανώς ο Πούτιν είχε οδηγηθεί να πιστέψει ότι ο πόλεμος θα τελείωνε μετά από 72 ώρες αιφνιδιαστικής εισβολής, το Κίεβο θα έπεφτε και ο Ζελένσκι θα παραδιδόταν ή θα έφευγε και θα αντικαθίστατο από μια κυβέρνηση-μαριονέτα που θα ελεγχόταν από την Ρωσία.

Οι Ρώσοι αξιωματικοί φέρεται να είχαν μαζί τους ειδικές στολές, που θα φορούσαν κατά την αναμενόμενη παρέλαση νίκης.

Αλλά ο ρωσικός στρατός είχε πολύ χειρότερες επιδόσεις από ό,τι περίμενε ο Πούτιν – και προφανώς, οι αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες.

Δεν μπόρεσε να καταλάβει το Κίεβο και αναγκάστηκε να υποχωρήσει ταπεινωτικά, αφήνοντας πίσω του καταστροφές, με φρικαλεότητες που διαπράχθηκαν στην Μπούκα, ένα προάστιο του Κιέβου, καθώς και σε άλλες κοντινές περιοχές.

Πολλοί από τους νεαρούς Ρώσους νεοσύλλεκτους ήταν τόσο άσχημα προετοιμασμένοι για τη σύγκρουση, που δεν γνώριζαν καν ότι εισέβαλαν στην Ουκρανία, ενώ το ρωσικό ηθικό ήταν χαμηλό.

Τα τανκς και ο λοιπός στρατιωτικός εξοπλισμός είχαν ανάγκη επισκευής, η διοικητική μέριμνα ήταν τυχαία και ο στρατός εισβολής δεν έφερε αρκετά καύσιμα ή τρόφιμα για να τον συντηρήσει για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.

Η διαφθορά που διαπερνά όλες τις πτυχές της ρωσικής κοινωνίας ήταν διάχυτη και στον στρατό. Χρήματα, που θα έπρεπε να πηγαίνουν στην εκπαίδευση και τον εξοπλισμό, γέμιζαν τις τσέπες κάποιων ανθρώπων.

Υποτίμησε τον ουκρανικό λαό

Η δεύτερη μεγάλη λανθασμένη εκτίμηση ήταν η υποτίμηση του ουκρανικού λαού και του στρατού. Προφανώς, ο Πούτιν ήταν παραπληροφορημένος σχετικά με την αίσθηση της εθνικής ταυτότητας και τη θέληση των Ουκρανών να πολεμήσουν.

Αν περίμενε ότι οι Ουκρανοί θα υποδέχονταν τους Ρώσους «απελευθερωτές» τους με λουλούδια, έκανε σοβαρό λάθος. Η προσάρτηση της Κριμαίας από την Ρωσία και η έναρξη του πολέμου στο Ντονμπάς το 2014 καλλιέργησαν μια ουκρανική εθνική ταυτότητα, την οποία ο Πούτιν απέτυχε να κατανοήσει.

Μόλις ξεκίνησε η εισβολή, οι Ηνωμένες Πολιτείες προσφέρθηκαν να απομακρύνουν τον Ζελένσκι από το Κίεβο, αλλά εκείνος απάντησε: «Δεν χρειάζομαι διαφυγή, χρειάζομαι περισσότερα πυρομαχικά».

Φαίνεται ότι οι Ρώσοι δεν μπόρεσαν να βρουν κανέναν που θα σχημάτιζε φιλορωσική κυβέρνηση, ενώ η μονάδα της FSB (πρώην KGB), που ήταν υπεύθυνη για την εξεύρεση συνεργατών στην Ουκρανία, υπέστη στη συνέχεια αυστηρή τιμωρία, με φήμες για συλλήψεις σε ανώτερεο επίπεδο.

Ο Ζελένσκι, ο κωμικός που έγινε πρόεδρος και του οποίου η δημοτικότητα κυμαινόταν γύρω στο 30% πριν από τον πόλεμο, εξέπληξε τον κόσμο με το να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων και να προσφέρει χαρισματική και εμπνευσμένη ηγεσία, οδηγώντας ορισμένους να τον παρομοιάσουν με τον πρωθυπουργό της Βρετανίας κατά τη διάρκεια του πολέμου, Ουίνστον Τσόρτσιλ.

Ο Ζελένσκι αποδείχθηκε εξαιρετικά αποτελεσματικός στη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, για να επικοινωνεί κάθε βράδυ με τον ίδιο του τον λαό και τον έξω κόσμο.

Αν και ο ουκρανικός στρατός διέθετε λιγότερους στρατιώτες από τον ρωσικό και λιγότερο εξελιγμένο στρατιωτικό υλικό, το ηθικό του ήταν υψηλό. Πολεμούσε για έναν σκοπό: την εθνική επιβίωση.

Είχε υποστήριξη από τη Δύση, ιδίως από τις Ηνωμένες Πολιτείες – τα όπλα και οι πληροφορίες των οποίων επέτρεψαν στην Ουκρανία να απωθήσει τους Ρώσους – και από τους Ευρωπαίους.

Η απρόκλητη επίθεση της Μόσχας ένωσε τους Ουκρανούς όσο ποτέ άλλοτε – και αυτό περιλαμβάνει και τους ρωσόφωνους Ουκρανούς, ειδικά καθώς οι ρωσικές αγριότητες κλιμακώθηκαν.

Υπολόγισε λάθος την ενότητα της Δύσης

Ο τρίτος λάθος υπολογισμός του Πούτιν ήταν ότι η Δύση ήταν διχασμένη και δεν θα έκανε κοινό αγώνα εναντίον της Ρωσίας.

Όταν η Ρωσία είχε εισβάλει στη Γεωργία το 2008 και αναγνώρισε την ανεξαρτησία της, κατεχόμενης από τη Ρωσία, Νότιας Οσετίας και της Αμπχαζίας, η Δύση είχε ελάχιστα αντιδράσει.

Κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης Τραμπ, οι αμερικανοευρωπαϊκές σχέσεις είχαν πέσει σε νέο χαμηλό. Η Ευρώπη ήταν διχασμένη ως προς τον τρόπο αντιμετώπισης της Ρωσίας, με τη Δυτική Ευρώπη να είναι πολύ πιο πρόθυμη να εμπλακεί από τις πιο επιφυλακτικές χώρες της Κεντρικής Ευρώπης και της Βαλτικής.

Όλα αυτά άλλαξαν στις 24 Φεβρουαρίου. Το φάσμα ενός μεγάλου επιθετικού πολέμου στην Ευρώπη, 77 χρόνια μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, σόκαρε τους περισσότερους Ευρωπαίους, ώστε να επανεξετάσουν τους δεσμούς τους με τη Ρωσία και να καταλήξουν στο συμπέρασμα ότι είχαν παρεξηγήσει τον Πούτιν.

Η κυβέρνηση Μπάιντεν εργάστηκε επιμελώς για να ενώσει τους Ευρωπαίους και τους συμμάχους της στον Ινδο-Ειρηνικό, για να στηρίξουν την Ουκρανία και να τιμωρήσουν τη Ρωσία. Η συμμαχική ενότητα, μετά την εισβολή, ήταν εντυπωσιακή.

«Πόνταρε» στην ενεργειακή απειλή, για να αποφύγει τις κυρώσεις

Πράγματι, ο τέταρτος λανθασμένος υπολογισμός του Πούτιν ήταν η πεποίθησή του ότι οι Ευρωπαίοι είχαν επενδύσει τόσο πολύ στους οικονομικούς δεσμούς τους με τη Ρωσία – ειδικά στην ενεργειακή τους εξάρτηση – ώστε δεν θα ήταν πρόθυμοι να επιβάλουν κυρώσεις.

Το 2014, μετά την προσάρτηση της Κριμαίας και την έναρξη του πολέμου στο Ντονμπάς, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρώπη είχαν επιβάλει οικονομικές κυρώσεις, τις οποίες η Ρωσία ξεπέρασε εύκολα. Η επιβολή αντιποίνων στις ευρωπαϊκές εισαγωγές τροφίμων τόνωσε μάλιστα την ανάπτυξη του ρωσικού γεωργικού τομέα.

Στόχος του Πούτιν ήταν από την αρχή να αποκαταστήσει την Ρωσία ως μεγάλη δύναμη – ένα μέλος του παγκόσμιου διοικητικού συμβουλίου, ας πούμε, σημειώνεται στο άρθρο του Foreign Policy.

Η ήττα και η υποταγή της Ουκρανίας ήταν απαραίτητη για την αποκατάσταση της ρωσικής κυριαρχίας στη γειτονιά της και την ικανότητα προβολής ισχύος πιο δυτικά.

Εάν η Ρωσία επικρατούσε επί της Ουκρανίας, θα αναδημιουργούσε ένα σημαντικό τμήμα της αυτοκρατορικής Ρωσίας – μια Σλαβική Ένωση με την Ουκρανία, τη Λευκορωσία και ενδεχομένως το βόρειο Καζακστάν – και στη συνέχεια, θα ήταν σε θέση να επιβάλει τον επαναπροσδιορισμό της αρχιτεκτονικής ασφάλειας της Ευρώπης.

Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και η εμμονή του Πούτιν με τις ιστορικές ρωσικές διεκδικήσεις και παράπονα εγείρουν ένα μείζον ερώτημα: Είναι η Ρωσία η εξαίρεση στον κανόνα ότι όλες οι αυτοκρατορίες τελικά διαλύονται, με την αυτοκρατορική δύναμη να προχωρά και να αποδέχεται έναν μετα-ιμπεριαλιστικό ρόλο;

Εξάλλου, αυτό έκαναν οι Οθωμανοί, η Αυστροουγγαρία, η Γερμανία, η Μεγάλη Βρετανία και η Γαλλία τον 20ό αιώνα.

Το αυτοκρατορικό σχέδιο του Πούτιν ναυαγεί

Πανηγυρίζοντας την εξαίρεση της Ρωσίας, ο Πούτιν και οι οπαδοί του επέμειναν ότι ο «Russkiy mir», ο ευρύτερος ρωσικός κόσμος, ήταν αιώνιος και πρέπει να αποκατασταθεί.

Όταν η Σοβιετική Ένωση κατέρρευσε, η νέα Ρωσία ξεκίνησε τρεις μεταβάσεις: από ένα κομμουνιστικό σε ένα μετακομμουνιστικό κράτος, από μια κρατικά ελεγχόμενη σε μια οικονομία της αγοράς και από ένα αυτοκρατορικό σε ένα μετα-ιμπεριαλιστικό κράτος. Και οι τρεις μεταβάσεις, στη συνέχεια, σταμάτησαν και αντιστράφηκαν.

Η Ρωσία δεν ήταν πλέον ένα κομμουνιστικό κράτος, αλλά ήταν ένα αυταρχικό κράτος, όπως και η Σοβιετική Ένωση. Σήμερα, το κράτος έχει ανακαταλάβει μεγάλο μέρος του ιδιωτικού τομέα. Και υπό τον Πούτιν, η Ρωσία δεν έχει καμία πρόθεση να γίνει μετα-ιμπεριαλιστική.

Επτά μήνες μετά τον πόλεμο, το αυτοκρατορικό σχέδιο του Πούτιν ναυαγεί. Η ουκρανική εθνική ταυτότητα είναι ισχυρότερη από ποτέ και οι Ουκρανοί είναι ενωμένοι εναντίον της Ρωσίας με τρόπο που δεν ήταν ποτέ άλλοτε.

Η Δύση είναι πιο ενωμένη από ό,τι ήταν εδώ και μια δεκαετία – η Φινλανδία και η Σουηδία, οι οποίες διατήρησαν ανυποχώρητα το ουδέτερο καθεστώς τους κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, υπέβαλαν αίτηση για να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ – και η Ουκρανία είναι τώρα υποψήφια για ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Επιπλέον, οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν ότι θα τοποθετήσουν μόνιμα στρατεύματα στην Πολωνία στη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ στη Μαδρίτη, τον Ιούνιο.

Η οικονομία της Ρωσίας απο-παγκοσμιοποιείται και αποκόπτεται από τον υπόλοιπο κόσμο. Μια νέα διασπορά, ίσως μισού εκατομμυρίου Ρώσων, έχει καταφύγει στη Δύση ή σε άλλα μετασοβιετικά κράτη, παίρνοντας μαζί τους την ενέργεια και το πνευματικό τους κεφάλαιο και ελπίζοντας να επιστρέψουν μόλις ο Πούτιν πάψει να βρίσκεται στην εξουσία.

Μακριά από το να είναι ένας αριστοτέχνης στρατηγός, ο Πούτιν πέτυχε το ακριβώς αντίθετο από αυτό που ήθελε να πετύχει με την εισβολή του στην Ουκρανία.

Η λανθασμένη επιστράτευση, οι ανανεωμένες πυρηνικές απειλές κατά της Δύσης και το προφανές σαμποτάζ των δύο αγωγών Nord Stream, απλώς ενίσχυσαν την ενότητα της Δύσης.

Αμφιβολίες για τις δυνατότητες της Ρωσίας αναδύονται τώρα σε τμήματα του παγκόσμιου Νότου, ο οποίος μέχρι στιγμής έχει παραμείνει ουδέτερος στη σύγκρουση.

Είναι δύσκολο να δούμε πώς ο Πούτιν θα μπορέσει να αντιστρέψει την τύχη της Ρωσίας σε αυτό τον παράλογο πόλεμο – αλλά μέχρι στιγμής, δεν φαίνεται να έχει καμία πρόθεση να τον τερματίσει.