Η Χριστιανική Αρχαιολογική Εταιρεία απευθύνει με βαθύτατη συγκίνηση τον τελευταίο χαιρετισμό στον Πρόεδρό της, που στάθηκε προστάτης και συμπαραστάτης δύο ολόκληρες δεκαετίες. Και ήταν μεγάλη η τιμή να έχει η Εταιρεία επικεφαλής της έναν από τους πρωτοπόρους και θεμελιωτές της επιστήμης της βυζαντινής τέχνης στην Ελλάδα, έναν ακούραστο ερευνητή, ένα σοφό μελετητή της ελληνικής χριστιανικής τέχνης.
Δεν είναι εύκολο να συνοψισθεί η μεγάλη προσφορά του Ορλάνδου στα πολλαπλά επίπεδα της δραστηριότητας που είχεν αναπτύξει επί επτά σχεδόν δεκαετίες, ώστε να αναδειχθεί ενωρίς μορφή ηγετική στην επιστήμη, με κύρος διεθνές.
Είχε προσφέρει τεράστιες υπηρεσίες στη διάσωση και συντήρηση των βυζαντινών μνημείων της χώρας ως Διευθυντής Αναστηλώσεως, αλλά από την επιτελική αυτή θέση, που κράτησεν άξια τόσα χρόνια, είχεν αποκτήσει μια μοναδική εποπτεία ολόκληρου του ελληνικού μνημειακού χώρου. Με τη βαθιά γνώση των προβλημάτων της επιστήμης του, ο σοφός βυζαντινολόγος, που είχε σπουδάσει αρχιτέκτων, μπορούσεν άνετα να αξιολογήσει και να επιλέξει τα καίρια έργα που θα τον απασχολούσαν, από όλη την Ελλάδα. Εκατοντάδες είναι οι μελέτες του οι αφιερωμένες στα μνημεία της, από τις εκκλησίες της Καστοριάς έως τις βασιλικές της Κρήτης και από τα μνημεία της Άρτας και του Δεσποτάτου της Ηπείρου έως τις βασιλικές της Λέσβου και τις εκκλησίες της Χίου.
Γιατί ο Ορλάνδος υπήρξεν από τους πρώτους που συνειδητοποίησαν την ανάγκη απογραφής του τεράστιου μνημειακού πλούτου στην Ελλάδα, αλλά και ο μόνος που έταξεν έργο ζωής την αρχειοθέτηση του πλούτου αυτού. Στους 12 τόμους της περιοδικής έκδοσης που έγραφε και εξέδιδε μόνος του επί σαράντα χρόνια (Αρχείον Βυζαντινών Μνημείων Ελλάδος) παρουσίασε πολλές δεκάδες μνημεία, σύνολα και μονάδες αξιόλογες, ώστε να συγκροτήσει και να παραδώσει στους μεταγενέστερους ένα πλούσιο απόθεμα γνωριμίας με τα μνημεία τής Ελλάδας. Χρήσιμο ως σημείο αναφοράς αλλά και ως υπόδειγμα σφαιρικής μελέτης του κάθε μνημείου.
Αν ο τοπικός περιορισμός στα ενδιαφέροντα του Ορλάνδου ήταν η Ελλάδα, τα χρονικά όρια ήταν ευρύτατα. Πέραν από την Αρχαιότητα, δεν περιοριζόταν στα παλαιοχριστιανικά και στα βυζαντινά, αλλά έφθανεν ως τη λαϊκή αρχιτεκτονική του 18ου αιώνα. Η πλατιά αυτή παραδοχή της ουσιαστικής ενότητας στα μνημεία του Ελληνικού χώρου πρέπει να θεωρηθεί καθαρά πρωτοποριακή, όταν σκεφθούμε πότε άρχισε και πόσο άργησε να γίνει κρατική αντίληψη με ειδικά νομοθετικά μέτρα, αλλά και πόσο ακόμη καθυστερεί στην εφαρμογή τους.
Η τόσο μακροχρόνια και πάντα ολοζώντανη παρουσία στο δημόσιο και στον επιστημονικό βίο της επιβλητικής και πολύπλευρης αυτής προσωπικότητας, που διαμορφώθηκε πριν από μας και έδρασεν επάνω από μας τους μεταγενέστερους, έφερνε σειρά από γενεές βυζαντινολόγων πάντα σε σχέση μαθητείας προς αυτόν και ύψωνε το δάσκαλο σε αυθεντία που δύσκολα μπορούσε να προσεγγίσει κανείς.
Τώρα που έκλεισε τα μάτια ο πρώτος και ο τελευταίος από μια γενεά πρωτοπόρων, που μας άφησαν όλοι μαζί αυτό το χρόνο, πρέπει να έχει πιστέψει ότι το τεράστιο έργο του παραμένει στερεό και ακλόνητο πέραν από τη φθορά της σωματικής ύλης. Και ότι όσοι αγαπούν την τέχνη και τα μνημεία του τόπου με βαθιά πίστη, ακολουθώντας το παράδειγμά του, θα στηρίζονται στο έργο αυτό για πάρα πολλά χρόνια ακόμη. Η ευγνωμοσύνη τους ας κάμει το χώμα του ελαφρό.
*Αυτό είναι το χαιρετιστήριο κείμενο που είχε συντάξει ο διαπρεπής βυζαντινολόγος και ακαδημαϊκός Μανόλης Χατζηδάκης για τον Αναστάσιο Ορλάνδο στις 7 Οκτωβρίου 1979, την επομένη του θανάτου του κορυφαίου μελετητή της ελληνικής χριστιανικής τέχνης. Το εν λόγω κείμενο είχε περιληφθεί σε Δελτίο της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας (Δελτίον XAE, Περίοδος Δ’, Τόμος ΙΑ’, 1982-1983, Αθήνα 1983, τόμος αφιερωμένος στη μνήμη του Αναστασίου Κ. Ορλάνδου, 1887-1979), απ’ όπου και το αλιεύσαμε.
Οι εγκωμιαστικοί λόγοι του εμβριθούς μελετητή της βυζαντινής τέχνης για τον Ορλάνδο φανερώνουν το μεγάλο διαμέτρημα του επιστήμονα που αγάπησε και υπηρέτησε όσο ελάχιστοι άλλοι την τέχνη και τα μνημεία του τόπου μας.
Ο Αναστάσιος Ορλάνδος απεβίωσε πλήρης ημερών στην Αθήνα, στις 6 Οκτωβρίου 1979.
Στη μελέτη «Ιστορία, έθνος και μυθιστόρημα στη Μεταπολίτευση» ο Δημήτρης Τζιόβας προσεγγίζει τη σχέση λογοτεχνίας και έθνους μέσα από τις μεταμορφώσεις του λεγόμενου «ιστορικού μυθιστορήματος», της μνήμης και των τραυμάτων
Ακολουθήστε το in.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Στην πρώτην πανελλαδική έρευνα για το αποτέλεσμα των αμερικανικών εκλογών καταγράφεται η απογοήτευση των Ελλήνων για τις συνέπειες στα ελληνοτουρκικά, το Κυπριακό και την ομογένεια.
Προωθούνται αλλαγές για 1.213 νέους διορισμούς στη Δημοτική Αστυνομία σε 158 δήμους - Οι δημοτικοί αστυνομικοί θα μπορούν να ανακρίνουν, αλλά και να προβαίνουν σε συλλήψεις
Το έργο, που ονομάζεται «Η Βασιλική του Αγίου Πέτρου» (La Basilica di San Pietro), ξεκίνησε νωρίτερα αυτή την εβδομάδα και εκπονήθηκε από τη Microsoft και το Βατικανό.
Στη μελέτη «Ιστορία, έθνος και μυθιστόρημα στη Μεταπολίτευση» ο Δημήτρης Τζιόβας προσεγγίζει τη σχέση λογοτεχνίας και έθνους μέσα από τις μεταμορφώσεις του λεγόμενου «ιστορικού μυθιστορήματος», της μνήμης και των τραυμάτων
Μετά από 24 χρόνια αναμονής, ο «Μονομάχος» επέστρεψε στις σκοτεινές αίθουσες. Το θέμα είναι αν το sequel του Ρίντλεϊ Σκοτ θα φανεί αντάξιο της ιστορίας του.
