Η σύγκρουση για τις τιμές του πετρελαίου δεν αφορά μόνο τη Ρωσία

Εάν κανείς παρατηρήσει προσεκτικά τις σχέσεις ανάμεσα στη Σαουδική Αραβία και τις ΗΠΑ θα διαπιστώσει ότι παρότι αποτελούν μία από τις βασικές παραμέτρους της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής εδώ και δεκαετίες σε μεγάλο βαθμό αυτό δεν αφορά μόνο, ίσως ούτε και κυρίως, «γεωπολιτικές» παραμέτρους. Άλλωστε, μπορεί η δυναστεία των Σαούντ να αποτελούσε πάντοτε ένα ανάχωμα απέναντι σε άλλα πιο «σοσιαλίζοντα» ρεύματα του αραβικού εθνικισμού, όμως δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι μεγάλο μέρος της «φονταμενταλιστικής» ισλαμικής ένοπλης δράσης στηρίζεται ιδεολογικά στη συντηρητική εκδοχή σουνιτικού Ισλάμ που καλλιεργείται στη Σαουδική Αραβία, έχει σχέσεις με τμήματα των σαουδαραβικών μυστικών υπηρεσιών και σε αρκετές περιπτώσεις χρηματοδοτείται από Σαουδάραβες επιχειρηματίες.

Ο βασικός λόγος που οι ΗΠΑ καλλιέργησαν τόσα χρόνια καλές σχέσεις με τη Σαουδική Αραβία, στηρίζοντας μάλιστα σε σημαντικό βαθμό και την άμυνά της, ήταν γιατί η τελευταία παίζει εξαιρετικά κομβικό ρόλο στη διαμόρφωση της τιμής του πετρελαίου. Και αυτό γιατί έχει τεράστια αποθέματα και σχετικά χαμηλό κόστος παραγωγής. Άρα οποτεδήποτε η τιμή αυξάνει μπορεί να αυξήσει την παραγωγή της και έτσι οι τιμές να συγκρατηθούν. Γιατί όταν αποφασίσει να κάνει το αντίθετο, τότε έχουμε πετρελαϊκή κρίση.

Όμως, την ίδια στιγμή και η Σαουδική Αραβία είχε πάντα μια τακτική που προσπαθούσε να μεγιστοποιήσει τα οφέλη αυτής της κομβικής θέσης. Αυτό σήμαινε την εκμετάλλευση των περιόδων ανοδικής πορείας των τιμών για να υπάρχουν μεγαλύτερα έσοδα και ταυτόχρονα πάντα τη συγκράτηση των τιμών. Αυτό επικαθορίζεται και από την τρέχουσα στρατηγική της σαουδαραβικής κυβέρνησης που αποσκοπεί να συγκεντρώσει πόρους ώστε να αντέξει τη μετάβαση στην  εποχή των μηδενικών εκπομπών, κυρίως μέσα από τον μετασχηματισμό σε κόμβο υψηλής τεχνολογίας. Αυτό σημαίνει ότι αυτή την εποχή η ίδια η Σαουδική Αραβία δεν επιθυμεί ιδιαίτερα χαμηλές τιμές γιατί πρέπει να μπορεί να καλύπτει τα συνολικά της έξοδα. Αυτό επιτείνεται και από το γεγονός ότι περίοδοι οικονομικής ύφεσης είναι και περίοδοι υποχώρησης της ζήτησης για ορυκτά καύσιμα.

Το σχήμα OPEC+

Τα τελευταία χρόνια η διαμόρφωση των τιμών λαμβάνει χώρα μέσω του σχήματος OPEC+ που σημαίνει σε συνεργασία με τη Ρωσία, μια χώρα που επίσης εξάγει μεγάλες ποσότητες πετρελαίου. Αυτή η σύμπραξη με τη Ρωσία έχει βοηθήσει τη Σαουδική Αραβία στον καλύτερο έλεγχο των τιμών του πετρελαίου.

Γι’ αυτό ήταν μάλλον αναμενόμενη η απόφαση του OPEC+ για μείωση της παραγωγής ώστε να συγκρατηθούν οι τιμές, απόφαση σε συνεννόηση και με τη Ρωσία, παρά τις αντιδράσεις της αμερικανικής κυβέρνησης. Παρότι δικαιολογήθηκε από την προοπτική μιας ύφεσης στην Ευρώπη και άρα μιας ανάλογης μείωσης της κατανάλωσης, εντούτοις είναι εμφανές ότι κυρίως θέλει να συγκρατήσει τις τιμές στα υψηλά (αλλά όχι πολύ υψηλά επίπεδα) που είναι σήμερα.

Ειδικότερα, η απόφαση είναι να μειωθεί η παραγωγή κατά 2 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα. Η Ρωσία έχει κάθε λόγο να στηρίζει αυτή την απόφαση γιατί θέλει να υπάρχουν υψηλές τιμές ώστε να έχει κέρδη ακόμη και όταν πουλά με έκπτωση αλλά ακόμη και εάν αποκοπεί από μέρος της παγκόσμιας αγοράς πετρελαίου.

Η ανησυχία των ΗΠΑ και η προσπάθεια να ανακτήσουν τον έλεγχο οι καταναλώτριες χώρες

Η ΗΠΑ είναι μια χώρα που παράγει πετρέλαιο, εξάγει πετρέλαιο και καταναλώνει μεγάλο όγκο πετρελαίου στο ίδιο το εσωτερικό της. Όμως, παραδοσιακά δεν επιθυμεί εξαιρετικά υψηλές τιμές, γιατί μεταφράζεται σε δυσαρέσκεια στο εσωτερικό τους. Άλλες δυτικές χώρες, που δεν έχουν δική τους παραγωγή ενδιαφέρονται ακόμη περισσότερο για χαμηλότερες τιμές. Δεν είναι τυχαίο ότι πρόσφατα οι ΗΠΑ έκαναν τη μεγαλύτερη αποδέσμευση πετρελαίου από τα στρατηγικά τους αποθέματα για να μπορέσουν να συγκρατήσουν τις τιμές.

Το τελευταίο διάστημα έχει ανοίξει μια συζήτηση για την επιβολή πλαφόν στην τιμή του ρωσικού πετρελαίου. Το σκεπτικό των χωρών του G7 που το πρότειναν και προς τις χώρες της ΕΕ είναι ότι με ακριβές τιμές πετρελαίου η Ρωσία βγάζει υπερκέρδη που καταλήγουν να χρηματοδοτούν τον πόλεμο. Για να υπονομευθεί η δυνατότητα της ρωσικής κυβέρνησης να χρηματοδοτεί τον πόλεμο στην Ουκρανία, αυτό που χρειάζεται είναι ένα πλαφόν που να είναι πάνω από το κόστος αλλά κάτω από το όριο των υπερκερδών.

Αρκετοί εκτιμούν ότι αυτό δεν αφορά απλώς τον πόλεμο στην Ουκρανία, αλλά μια συνολικότερη προσπάθεια να αποκτήσουν τον έλεγχο των τιμών οι καταναλώτριες χώρες και να τον χάσουν οι πετρελαιοπαραγωγές όπως ήταν μέχρι τώρα ο κανόνας.

Εάν μπορέσει να λειτουργήσει ένα πλαφόν στη Ρωσία, με τον τρόπο που το μεθοδεύουν σήμερα οι χώρες του G7 και η ΕΕ, δηλαδή με άρνηση αγοράw πάνω από μια τιμή και ταυτόχρονη δέσμευση μέσω κυρώσεων ότι οι αντίστοιχες εταιρείες που εμπλέκονται στη μεταφορά και την επεξεργασία των υδρογονανθράκων επίσης θα το τηρούν, τότε ανοίγει ο δρόμος ώστε τέτοιες πρακτικές να γενικευτούν και να σπάσουν την ικανότητα του OPEC+ να ρυθμίζει την τιμή του πετρελαίου μέσα από τη διαχείριση της συνολικής ζήτησης.

Αυτό εξηγεί γιατί η Σαουδική Αραβία είναι καχύποπτη απέναντι σε προτάσεις για επιβολή πλαφόν στην τιμή του πετρελαίου και γιατί επέλεξε τώρα μια μείωση της παραγωγής.

Απέναντι σε όλα αυτά δεν είναι παράλογο να καταγράφεται μια κάπως οργισμένη αντίδραση αρκετών στις ΗΠΑ, ιδίως από τη μεριά του Δημοκρατικού Κόμματος. Όμως, θα μπορούσε να παρατηρήσει κανείς ότι ο τρόπος που αυτή τη φορά η Σαουδική Αραβία δεν διευκολύνει τις ΗΠΑ είναι άλλη μια ένδειξη των ορίων που υπάρχουν στη δυνατότητα της «συλλογικής Δύσης» να μπορεί να υπαγορεύει πολιτικές ή έστω να αποσπά παραχωρήσεις.