Η πορεία από το θολό μορφωτικό τοπίο στην πολιτιστική άνοιξη

Συμμερίζομαι την απογοήτευση μερικών δεκάδων χιλιάδων Ελλήνων φιλότεχνων και φιλόμουσων* που μένουν εμβρόντητοι εμπρός στην ασυδοσία ατάλαντων τυμβωρύχων, οι οποίοι εκτρέπονται σε σύληση, δηλαδή βεβήλωση και αλλοίωση σε ό,τι πρωτότυπο πρόσφεραν οι κατά το πλείστον εκλιπόντες κορυφαίοι δημιουργοί, κυρίως στο χώρο της ελληνικής μουσικής, στην περίοδο της πολιτιστικής «Άνοιξης του 1960». Φυσικά και στο χώρο των καλών τεχνών, αλλά και των γραμμάτων.

Ζούμε, χωρίς καμία πρόθεση συγκάλυψης της πραγματικότητας, σε μια εποχή στέρφας πολιτισμικής παραγωγής και παρακμής σε σύγκριση με τη  γόνιμη πνευματικά και καλλιτεχνικά περίοδο του ’60.

Αλλά πριν προχωρήσω στην καταγραφή των συμπτωμάτων αυτής της παρακμής, φρονιμότερη κρίνω την αναφορά μου στα αίτια της πνευματικής και καλλιτεχνικής αφύπνισης του ’60.

Τα αίτια αυτής της θαυμαστής δημιουργικής πορείας εκείνης της εποχής, ήταν η απάντηση του ανθρώπινου δημιουργικού δυναμικού Λόγου και Τέχνης του ’60 στην επιδερμική συγκάλυψη από το πολιτικο-οικονομικό κατεστημένο αυτής της περιόδου, στο κυριολεκτικά αδέξιο κουκούλωμα της αδυναμίας των τότε κρατούντων να επιβάλουν στην κοινωνία μας, άλλοτε με τα λαϊκιστικά και άπνοα «αρχοντορεμπέτικα» ή τα γλυκερά δημιουργήματα της πινακοθήκης των υαλοπωλείων μια μικροαστική αποχαυνωτική παρηγοριά στον πολιτιστικά χειμάζοντα κοινωνικό βίο μας, κυρίως λόγω του εμφυλίου πολέμου 1946-1949, αλλά και της ψυχροπολεμικής μετεμφυλιοπολεμικής περιόδου.

Γιώργος Σεφέρης-Οδυσσέας Ελύτης. Και οι δύο εθνικοί ποιητές τίμησαν την Ελλάδα με το βραβείο Νόμπελ στην ποίηση. Η κορυφαία αυτή διάκρισή τους κατέταξε την Ελλάδα στα ύψη της παγκόσμιας διανόησης.

Η ειρηνική επανάσταση του 1960

Το καλλιτεχνικό και πνευματικό δυναμικό της «Άνοιξης του ’60», αψηφώντας το ίδιο το αστυνομικό κράτος των «νικητών» της αδελφοκτόνου τραγωδίας του 1946-1949 κατόρθωσε μια αναίμακτη επαναστατική και διαλυτική ανατροπή, του δια της αστυνομικής βίας επιβληθέντος φάσματος της βολικής για τους τότε κρατούντες αμάθειας των μη προνομιακών πολιτών. Ήταν μάλιστα τόσο δυναμική η παρέμβαση  αυτού του αναμορφωτικού κοινωνικού δυναμικού, που κατόρθωσε να προσηλυτίσει και να συναγείρει στο τότε ειρηνικό κίνημα αναδημιουργίας ακόμη και τα συντηρητικότερα κοινωνικά στρώματα.

Στην ίδια αυτή αναγεννησιακή περίοδο, η Ελλάδα κέρδισε τα πρωτεία, διεθνώς, στην μελοποίηση της ποίησης κορυφαίων συγγραφέων μας, μετατρέποντας έτσι τη συνύπαρξη και συνεργασία ποιητών με τους μουσικοσυνθέτες, στο πιο δυναμικό λαϊκό εργαστήρι λογοτεχνίας και μουσικού πενταγράμμου. Έτσι, τα άλλοτε απρόσιτα, φρούρια, λόγω αυταρχικού ελιτισμού και υπεροψίας, μιας ακαδημαϊκής αντιλαϊκής ολιγαρχίας, αυτοί λοιπόν οι αποκομμένοι συντηρητικοί προμαχώνες μετατράπηκαν σε πενιχρά, άκαπνα μουσεία μιας αναχρονιστικής περιόδου.

Διαψεύσεις και ελπίδες

Το ερώτημα που προκύπτει μετά από την ιστορική αυτή αναδρομή, είναι εάν η σημερινή περίοδος κακέκτυπης αντιγραφής και διασυρμού της ποίησης και της μουσικής του ’60, θα μπορούσε να δώσει τη σκυτάλη της πολιτισμικής αναδημιουργίας σε μια νέα ισάξια ριζοσπαστική δημιουργική γενιά, ανάλογη προς τη γενιά της «άνοιξης του ‘60».

Ο Γιάννης Ρίτσος (βραβείο Λένιν) συμπορεύτηκε με τον Μίκη Θεοδωράκη στη μελοποίηση του Επιτάφιου και της Ρωμιοσύνης. Σήμερα, παρά την τελειοποίηση της ψηφιακής αποτύπωσης των έργων λόγου και τέχνης, τ’ αποτελέσματα αυτής της εντυπωσιακής τεχνολογίας είναι αντιστρόφως ανάλογα με τις καταγραφόμενες σήμερα, κατά το πλείστον πενιχρές και άπνοες καλλιτεχνικές δημιουργίες. Ένα από τα αίτια αυτής της πολιτισμικής αναβροχιάς είναι η υποδούλωση στην μονεταριστική «παγκοσμιοποίηση».

Η απάντηση σ’ αυτό το καυτό ερώτημα ας δοθεί προς το παρόν με το ποιητικό τετράστιχο του Οδυσσέα Ελύτη

«Ένα το χελιδόνι κι η άνοιξη ακριβή

Για να γυρίσει ο ήλιος θέλει δουλειά πολλή»…

Με άλλα λόγια: Εκ βάθρων αλλαγή της ελληνικής παιδείας στον τομέα της παιδαγωγικής, από τους βρεφονηπιακούς σταθμούς μέχρι τα πανεπιστήμια. Εγκατάλειψη του Εγώ και αντικατάστασή του από το Εμείς. Ενταφιασμός του ψευδοελιτισμού και του αριβισμού γιατί όχι και των μεσαιωνικών ολιγαρχικών συντεχνιακών συσπειρώσεων, οι οποίες ανοίγουν το δρόμο σε ψευδοσυνδικαλιστικές αντιλαϊκές και πνευματικά ανεπαρκείς ολιγαρχίες.

—————————-

* Η έννοια «φιλόμουσος» στην πιο πλατιά σημασία της, ταυτίζεται με την έννοια «φίλος του πολιτισμού» και προφανώς συγγενεύει με τις Εννέα ελικωνιάδες Μούσες, που συγκροτούν τον κλασικό ελληνικό πολιτισμό. Αξίζει το σημείο αυτό η αναφορά μας στη Φιλόμουσο Εταιρεία. Πρόκειται για δύο φιλολογικές εταιρείες που δημιουργήθηκαν λίγο πριν από την επανάσταση του 1821, δηλαδή η Φιλόμουσος Εταιρεία της Αθήνας το 1813, που ιδρύθηκε από αθηναίους πρόκριτους και με την υποστήριξη των άγγλων φιλελλήνων και η Φιλόμουσος Εταιρεία της Βιέννης το 1814 που ιδρύθηκε από τον Ιωάννη Καποδίστρια υπό την αιγίδα του τσάρου Αλέξανδρου Α’ της Ρωσίας.

Σκοπός των δύο Εταιρειών ήταν α) η ανύψωση του επιμορφωτικού επιπέδου των Ελλήνων και β) η προετοιμασία για την εθνική αυτογνωσία και επαναστατική παλιγγενεσία. Για τους σημερινούς Αθηναίους την ύπαρξη των δύο αυτών εταιρειών την ενθυμίζει το κεντρικότερο σημείο της αθηναϊκής Πλάκας, που ονομάζεται Πλατεία Φιλομούσου Εταιρείας.