Πριν πατήσουν πέρυσι το πόδι τους στις ηλιόλουστες ακτές στα βορειοδυτικά της Αλβανίας, οι περισσότεροι από τους περίπου 2.500 πρόσφυγες από το Αφγανιστάν που κατέφυγαν τότε εκεί δεν ήξεραν καν ότι υπήρχε αυτή η ξένη χώρα.

Μεταφέρθηκαν στο θέρετρο του Σενγκίν στην Αδριατική με πτήσεις ναυλωμένες από ΜΚΟ και άλλους οργανισμούς μέσα στο χάος που επικρατούσε στην Καμπούλ τον Αύγουστο του 2021, καθώς οι Ταμπιλάν καταλάμβαναν την εξουσία και οι ΗΠΑ, μαζί με τους συμμάχους τους, εγκατέλειπαν σαν κηνυγημένοι την περιοχή έπειτα από 20 χρόνια ενός ατελέσφορου πολέμου.

Μέχρι πρότινος συνεργάτες της Δύσης και διάφορων οργανισμών στα εδάφη του Αφγανιστάν, περίμεναν ότι η Αλβανία θα ήταν απλά ένας ενδιάμεσος σταθμός στο ταξίδι της σωτηρίας. Ένας προσωρινός τόπος φιλοξενίας μέχρι να ολοκληρωθούν οι χρονοβόρες γραφειοκρατικές διαδικασίες για τη μόνιμη μετεγκατάστασή τους στις ΗΠΑ. Αυτό εξάλλου είχε υποσχεθεί η Ουάσιγκτον και ο Αμερικανός πρόεδρος Μπάιντεν προσωπικά.

Εδώ και πάνω από ένα χρόνο ωστόσο 780 εξ αυτών έχουν παραμείνει εγκλωβισμένοι στο αλβανικό θέρετρο και το μόνο που φαίνεται να τους συνδέει με τις ΗΠΑ είναι ένα γύψινο αντίγραφο του Αγάλματος της Ελευθερίας, που στέκει έξω από ένα τεράστιο ξενοδοχείο στο Σενγκίν.

Γραφειοκρατία…

Περισσότεροι από 76.000 Αφγανοί αποβιβάστηκαν το περασμένο φθινόπωρο σε αμερικανικές στρατιωτικές βάσεις στο εξωτερικό και στη συνέχεια μετεγκαταστάθηκαν στις ΗΠΑ, στο πλαίσιο ενός προγράμματος που η αμερικανική κυβέρνηση ονόμασε «Επιχείρηση Καλωσήλθατε Σύμμαχοι».

Στην πλειονότητά τους, είχαν καταφέρει κατά την φυγή τους από την Καμπούλ να επιβιβαστούν μέσα στο χάος σε στρατιωτικά αεροσκάφη, ανεξαρτήτως εάν είχαν υπάρξει ή όχι συνεργάτες των Αμερικανών.

Πολλοί από όσους είχαν πράγματι συνεργαστεί με την Ουάσιγκτον έμειναν εκτός. Όσοι τελικά πρόλαβαν να στριμωχτούν σε ναυλωμένα από ΜΚΟ επιβατικά αεροπλάνα, κατέληξαν σε ξένα εδάφη και βρέθηκαν αντιμέτωποι με έναν αργόσυρτο γραφειοκρατικό κυκεώνα.

Στο πλαίσιο συνεννόησης με τις ΗΠΑ και στο πνεύμα της συμμαχικής αλληλεγγύης, ο Αλβανός πρωθυπουργός Έντι Ράμα είχε δεχτεί τη φιλοξενία ενός πεπερασμένου Αφγανών προσφύγων, που φυγαδεύτηκαν με τέτοιες -«λευκής ουράς», όπως τις ονομάζουν οι Αμερικανοί- επιβατικές πτήσεις.

Για την φιλοξενία τους, που άρχισε το περασμένο φθινόπωρο επελέγησαν τα πανύψηλα παραλιακά ξενοδοχεία στο Σενγκίν, που εκείνη την εποχή ήταν ψιλοάδεια.

Στη συντριπτική πλειονότητά τους, οι Αφγανοί εγκαταστάθηκαν στο Rafaelo Resort, ένα ξενοδοχειακό συγκρότημα με πέντε κτίρια και τρεις πισίνες.

Το κόστος στέγασης και διατροφής συνολικά 2.300 προσφύγων, γράφει η Washington Post, ανέλαβαν αμερικανικές ΜΚΟ και συνεργαζόμενοι φορείς (όπως η FIFA), με την υπογραφή συμφωνιών και με χρέωση 30 δολάρια το άτομο.

Μεταξύ αυτών που ανέλαβαν τη σχετική υποχρέωση ήταν η Vital Voices, που έχει ως συνιδρύτρια τη Χίλαρι Κλίντον. Το Spirit of America, που συνεργάζεται με τον αμερικανικό στρατό. Το National Endowment for Democracy, που επιχορηγείται από το αμερικανικό Κογκρέσο. Και το Afghan Rescue Project μιας ομάδας νυν και πρώην αξιωματικών του στρατού των ΗΠΑ, που λειτουργεί με τη στήριξη της αμερικανικής κυβέρνησης.

Τους πρώτους μήνες της προσωρινής φιλοξενίας, όλα έδειχναν να κυλούν όμορφα και ήρεμα στο αλβανικό θέρετρο στην Αδριατική, με αρμονία.

… και εμπαιγμός

Συν τω χρόνω, οι φιλοξενούμενοι πρόσφυγες άρχισαν να μετεγκαθίστανται -αν και πολλοί προτίμησαν τον Καναδά, καθώς εκεί ήταν πιο απλές οι διαδικασίες.

Ωστόσο οι 780 δεν είχαν την ίδια τύχη. Εν μέσω και του πολέμου στην Ουκρανία, τα διαθέσιμα κεφάλαια από τις ΜΚΟ για την περίπτωσή τους άρχισαν να στερεύουν.

Κάποια στιγμή στις αρχές του καλοκαιριού, εν μέσω τουριστικής περιόδου, δημοσίευμα του euractiv ανέφερε σημαντικές επιπλοκές στη διαμονή ορισμένων Αφγανών προσφύγων, με συσσωρευμένα χρέη και απειλές για έξωση, για διακράτηση διαβατηρίων, ακόμη και για πιθανή απέλαση των φιλοξενούμενων.

Η ευθύνη για την τύχη τους έγινε «μπαλάκι» μεταξύ ΜΚΟ και Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Αρκετοί έπιασαν δουλειές στο Σενγκίν για τα βγάλουν πέρα μέχρι να ξεκαθαρίσει το τοπίο με την έκδοση βίζας για τις ΗΠΑ. Κάποιοι άνοιξαν στο αλβανικό θέρετρο αφγανικά εστιατόρια.

Στο μεσοδιάστημα στην κοινότητα των Αφγανών μεταναστών γεννήθηκαν δώδεκα μωρά. Ένας ενήλικας πέθανε. Δύο οικογένειες εγκατέλειψαν κάθε ελπίδα και επέστρεψαν πίσω στο Αφγανιστάν, όπου οι Ταλιμπάν έχουν τώρα εγκαθιδρύσει «Ισλαμικό Εμιράτο».

Με την υπόθεση των λησμονημένων προσφύγων που έχουν εγκαταλειφθεί σε μια φτωχή χώρα των Βαλκανίων να προσελκύει το ενδιαφέρον διεθνών ΜΜΕ και το φθινόπωρο -το δεύτερο για τους φιλοξενούμενους στο Σενγκίν- να έχει φτάσει, οι διαδικασίες έδειχναν επιτέλους να ξεμπλοκάρουν για ορισμένους.

Οργανώθηκε η αποστολή αμερικανικού κλιμακίου στην Αλβανία τον Σεπτέμβριο. Τώρα, η Ουάσινγκτον λέει ότι ευελπιστεί οι περισσότεροι να έχουν μετεγκατασταθεί στις ΗΠΑ μέχρι του χρόνου τον Ιούνιο.

Παγιδευμένοι στην ίδια τους τη χώρα

Υπάρχουν ωστόσο και χειρότερα. Πολλοί Αφγανοί πρώην συνεργάτες των Αμερικανών δεν μπόρεσαν να φύγουν καν από τη χώρα τους το περασμένο καλοκαίρι και έχουν μείνει έκτοτε εγκλωβισμένοι εκεί, υπό την μόνιμη απειλή του εκδικητικού καθεστώτος των Ταλιμπάν.

Πρώην στρατιωτικοί διερμηνείς, ακτιβιστές, δημοσιογράφοι, πρώην υπάλληλοι της προηγούμενης κυβέρνησης της Καμπούλ και των αφγανικών Ενόπλων Δυνάμεων υπόκεινται σε φυλάκιση, ξυλοδαρμό ή απλά εξαφανίζονται από προσώπου γης, σύμφωνα με την Διεθνή Αμνηστία.

Οι ηλεκτρονικές αιτήσεις εν τω μεταξύ στο αμερικανικό πρόγραμμα Ειδική Βίζα Μετανάστευσης για Αφγανούς έχουν ξεπεράσει τις 74.000 και έχει λίγο πολύ κολλήσει.

Ένα και πλέον χρόνο μετά τη χαώδη αποχώρηση από το Αφγανιστάν εν τω μεταξύ, ο Λευκός Οίκος αποφάσισε να προχωρήσει από αυτόν τον μήνα σε αλλαγή της «Επιχείρησης Καλωσήλθατε Σύμμαχοι», μέσω της οποίας έχουν έως σήμερα συνολικά μετεγκατασταθεί περίπου 86.000 Αφγανοί στις ΗΠΑ, οι περισσότεροι με βίζα για μόλις δύο χρόνια.

Υπό την ονομασία «Επιχείρηση Διαρκούς Καλωσορίσματος», η μετεξέλιξη του προγράμματος αποσκοπεί -ανακοινώθηκε- στο να βοηθήσει περισσότερους Αφγανούς να αποκτήσουν άδεια μόνιμης διαμονής στις ΗΠΑ, χωρίς να προαπαιτείται η προσωρινή διαμονή σε μια τρίτη χώρα.

Οργανώσεις και ακτιβιστές βλέπουν με περισσό σκεπτικισμό αυτή την αλλαγή πολιτικής. «Προσπαθώ να βρω τον τρόπο να μεταφέρω τα άσχημα νέα στον κόσμο», είπε στο δημόσιο ραδιόφωνο των ΗΠΑ ο Αράς Αζιζαντά, συνιδρυτής της οργάνωσης «Αφγανοί για ένα Καλύτερο Αύριο»: μιας ομάδας της αφγανικής διασποράς, με έδρα το Λος Άντζελες.

Πώς θα πει, δηλαδή, σε συμπατριώτες του που θέλουν να φύγουν από το Αφγανιστάν και ζητούν νομικές συμβουλές από την ομάδα «ότι υπάρχουν 75.000 υποψήφιοι πριν από εσάς και καλή τύχη στην αναμονή για χρόνια, με χρονοβόρες γραφειοκρατικές διαδικασίες, τις οποίες η αμερικανική κυβέρνηση δεν δείχνει να ενδιαφέρεται να διορθώσει».

Η ομάδα του, όπως και πολλοί άλλοι, καλούν τον Λευκό Οίκο να απλοποιήσει τη διαδικασία, πολλώ μάλλον την ώρα που η αμερικανική πρεσβεία στην Καμπούλ παραμένει ερμητικά κλειστή. «Αυτά τα εμπόδια έχουν τεθεί επίτηδες», υποστηρίζει ο Αζιζαντά.

Πλέον, περιγράφει, όταν τον ρωτούν με αγωνία για το εάν οι ΗΠΑ θα τηρήσουν τις υποσχέσεις τους ότι δεν θα τους εγκαταλείψουν, δίνει την ίδια απάντηση:  «Τους λέω: “η Αμερική σας είπε ψέματα” και “αθετεί την υπόσχεσή της”».

Headlines