Μάγια Βάντερμπεκ

Ενιωσα την ανάγκη να απλώσω φαρδύ πλατύ το ονοματεπώνυμό της στον τίτλο του σημερινού μου κομματιού ως ένα μήνυμα σε μποτίλια προς το μέλλον, ένα μέλλον από όπου τόσο εγώ όσο -λυπάμαι που σας το λέω – και αρκετοί από εσάς θα έχουν προ πολλού αναχωρήσει. Τι μπορείς να προβλέψεις για ένα επτάχρονο κορίτσι που έχει κερδίσει ήδη με το σπαθί του την επίζηλη όσο κι εύθραυστη διάκριση του παιδιού-θαύματος; Συνήθως τα παιδιά-θαύματα δεν στέκονται στο ύψος των προσδοκιών που επενδύουμε πάνω τους. Αλλοτε λυγίζουν κάτω από το βάρος της υπέρμετρης και σαρκοβόρας δημοσιότητας που χτυπάει την πόρτα τους υπερβολικά νωρίς και υπερβολικά δυνατά, άλλοτε το ταλέντο τους ξεμένει από εφεδρείες μόλις εισέρχονται στην επικίνδυνη σήραγγα της εφηβείας – σε κάθε περίπτωση πρέπει να ευθυγραμμιστούν πολλοί πλανήτες και να συντονιστούν πολλά πεπρωμένα προκειμένου, όχι μονάχα το τυχερό τους άστρο να εξακολουθήσει να λάμπει κατά τον ενήλικο βίο τους, αλλά και να χαρούν έστω το μίνιμουμ: μια φυσιολογική ζωή χωρίς αναταράξεις.
Η Μάγια Βάντερμπεκ υποδύεται τη Νορά, ένα «πρωτάκι» του δημοτικού, στο φιλμ που σκηνοθέτησε η Βελγίδα Λορά Βαντέλ και προβάλλεται αυτές τις ημέρες σε επιλεγμένες κινηματογραφικές αίθουσες υπό τον όχι ιδιαίτερα εμπνευσμένο τίτλο «Στην αυλή του σχολείου» (ανάλατος αλλά κυριολεκτικός, καθότι σχεδόν όλη η πλοκή αυτής της σχετικά σύντομης ταινίας – μόλις 72 λεπτά – εκτυλίσσεται στο προαύλιο ενός δημόσιου σχολείου). Ο πρωτότυπος τίτλος – «Un monde» (Ενας κόσμος) – είναι σαφώς πιο δύσκολος για να αποκρυπτογραφηθεί από τους εν δυνάμει θεατές της, αλλά από το πρώτο κιόλας πλάνο της καταλαβαίνεις ότι αποδίδει το μεδούλι της ταινίας: θα βυθιστούμε στον «κόσμο των παιδιών», όχι με την τρέχουσα ποιητικίζουσα σημασία, μα με όρους αυστηρά νατουραλιστικούς. Η κάμερα είναι σταθερά τοποθετημένη στο ύψος της Νορά, ο φακός της κάμερας αγκαλιάζει όσα πρόσωπα αγκαλιάζει και το βλέμμα της μικρής (τα υπόλοιπα βρίσκονται εκτός κάδρου ή φλουτάρουν) και σύντομα οδηγούμαστε σε μια αυτονόητη διαπίστωση που, ως ενήλικες, σπανίως δεν παραβλέπουμε: οι περισσότερες από τις εκφράσεις που επιστρατεύουμε, είτε για να καλοπιάσουμε είτε για να φοβίσουμε τα μικρά παιδιά, πάνε στράφι· εκείνα απλώς… δεν τις βλέπουν.

Η πιστότητα του παιδικού βλέμματος δεν είναι το πιο σημαντικό επίτευγμα στην ταινία της Βαντέλ. Σημαντικότερη είναι η αποτύπωση του παιδικού ψυχισμού: είναι εδώ ακριβώς που δυσκολεύεσαι να πιστέψεις ότι η Μάγια Βάντερμπεκ είναι ένα επτάχρονο κοριτσάκι και όχι μια ώριμη ηθοποιός εγκλωβισμένη σε σώμα νάνου.

Τα παιχνίδια εξουσίας των μεγάλων δεν απουσιάζουν από τον «κόσμο των παιδιών» – από μιαν άποψη, μάλιστα, ο πριμιτιβισμός και η αμάθεια των τελευταίων τα καθιστά και πιο άσπλαχνα (τους λείπουν μονάχα η ισχύς και τα μέσα προκειμένου να επιφέρει η ασπλαχνία τους ισοδύναμα καταστροφικά αποτελέσματα με την ασπλαχνία των ενηλίκων).

Προφανώς και τα μικρά παιδιά δεν ζυγίζουν το φορτίο εκφράσεων που χρησιμοποιούν κατά κόρον εν είδει απειλής – «θα σε σκοτώσω», «θα πεθάνεις» – και είναι συχνά σπαραχτικά αστεία η ερμηνεία που δίνουν σε άγνωστες λέξεις, φερ’ ειπείν στη λέξη «ρατσιστής». Παράλληλα υιοθετούν ανέμελα εξωφρενικές τερατολογίες – όπως εκείνη για τα παιδιά που είναι «θαμμένα» στο προαύλιο – ενώ η άγνοιά τους γύρω από τις πραγματικές συνέπειες ορισμένων «καψονιών» σε συνομηλίκους τους μονάχα κατά τύχη δεν οδηγεί σε φρικτές τραγωδίες (νομίζω πως θα στοιχειώσει κάθε γονέα η σκηνή όπου οι νταήδες περνούν μια πλαστική σακούλα στο κεφάλι ενός παιδιού). Μολαταύτα, μια χαρά ασκούνται από την τρυφερή ηλικία στους ρόλους θυτών και θυμάτων, καθώς και στην εναλλαγή τους.