Οίδημα στα άκρα μετά από χειρουργείο για γυναικολογικό καρκίνο – Είναι λεμφοίδημα;

Γράφει ο Δημήτρης Χαϊδόπουλος*

Το λεμφοίδημα είναι μια παθολογική κατάσταση η οποία αφορά ασθενείς που έχουν χειρουργηθεί για γυναικολογικό καρκίνο. Πρόκειται για συλλογή λέμφου στις περιοχές του σώματος στις οποίες οι ασθενείς έχουν υποβληθεί σε συστηματική αφαίρεση των λεμφαδένων.

Σε ποια μέρη του σώματος εμφανίζεται το λεμφοίδημα

Συνηθέστερα προσβάλλονται τα χέρια, όταν το υποκείμενο νόσημα είναι ο καρκίνος του μαστού, οπότε και πραγματοποιείται εξαίρεση των λεμφαδένων στην περιοχή της μασχάλης. Συχνά προσβάλλονται και τα κάτω άκρα στις περιπτώσεις ασθενών με καρκίνο των γυναικολογικών οργάνων, οι οποίες υποβάλλονται σε αφαίρεση των λεμφαδένων της πυέλου και της αορτής (πυελικοί και παραορτικοί λεμφαδένες) για καρκίνο ενδομητρίου, τραχήλου και ωοθηκών καθώς και σε αφαίρεση των μηροβουβωνικών λεμφαδένων για καρκίνο του αιδοίου.

Ποια συμπτώματα έχει το λεμφοίδημα

Η μετεγχειρητική χορήγηση ακτινοθεραπείας αυξάνει την πιθανότητα λεμφοιδήματος. Τα κύρια συμπτώματα είναι η παρουσία οιδήματος (πρηξίματος), το αίσθημα βάρους, το μούδιασμα, το μυρμήγκιασμα ή ακόμα και ο πόνος στην πάσχουσα περιοχή. Στις βαρύτερες περιπτώσεις αναπτύσσεται πάχυνση του δέρματος, ξηροδερμία με πιθανότητα διαβρώσεων του δέρματος και κίνδυνο ανάπτυξης λοιμώξεων.

Το λεμφοίδημα αποτελεί μη αναστρέψιμη παθολογική οντότητα και η αναγνώρισή του στα πρώιμα στάδια μετά τη θεραπεία του γυναικολογικού καρκίνου είναι ιδιαίτερης σημασίας, καθώς μπορεί να βοηθήσει σημαντικά στον περιορισμό των καθημερινών προβλημάτων τα οποία φαίνεται ότι επηρεάζουν σημαντικά την ποιότητα των ασθενών.

«Κενό» ενημέρωσης των ασθενών

Σε μια πρόσφατη μελέτη στην οποία συμμετείχαν 60 ασθενείς οι οποίες είχαν χειρουργηθεί για γυναικολογικό καρκίνο στο νοσοκομείο «Αλεξάνδρα» και η οποία πραγματοποιήθηκε από την Μαρία Παπαγεωργίου, υπεύθυνη του Συλλόγου Ασθενών με Γυναικολογικό Καρκίνο «Εριφύλη» σε συνεργασία με τον αναπληρωτή Καθηγητή Δημήτρη Χαϊδόπουλο (Υπεύθυνο του τμήματος Γυναικολογικής Ογκολογίας) και τον πανεπιστημιακό υπότροφο του τμήματος Γυναικολογικής Ογκολογίας της Α΄ Μαιευτικής & Γυναικολογικής Κλινικής του ΕΚΠΑ, Βασίλη Περγιαλιώτη, βρέθηκαν τα εξής:

• το  82% των ασθενών ΔΕΝ είχε ενημερωθεί για το τι είναι το λεμφοίδημα
• το 12% των ασθενών ΔΕΝ γνώριζε εάν είχε υποβληθεί σε λεμφαδενεκτομία
• το 34% των ασθενών απάντησε ότι ΔΕΝ ΞΕΡΕΙ εάν έχει λεμφοίδημα
• το 44% των ασθενών ΔΕΝ παραπέμφθηκε σε κάποιον ειδικό και
• το 61% των ασθενών ΔΕΝ ήξερε ότι υπάρχει ειδικός

Πώς αντιμετωπίζεται το λεμφοίδημα

Η αντιμετώπιση του λεμφοιδήματος άμεσα μετά την ανάπτυξή του είναι επιτακτική, δεδομένου ότι προοδευτικά γίνεται δυσχερέστερη. Οι κάλτσες στα κάτω άκρα καθώς και το λεμφικό μασάζ μπορεί να βοηθήσουν στα αρχικά στάδια, ενώ στα προχωρημένα στάδια η θεραπεία είναι δυσκολότερη και βασίζεται σε εξειδικευμένες επεμβάσεις αναστόμωσης των λεμφαγγείων, η αποτελεσματικότητα των οποίων δεν είναι απόλυτα τεκμηριωμένη. Στη χώρα μας η παροχή θεραπείας έναντι του λεμφοιδήματος είναι περιορισμένη, μολονότι υπάρχουν εξειδικευμένες κλινικές αντιμετώπισής του.

Η σύγχρονη θεραπευτική προσέγγιση του γυναικολογικού καρκίνου έχει καταφέρει να αυξήσει σημαντικά την επιβίωση ασθενών που στο παρελθόν θεωρούνταν ανίατες περιπτώσεις. Πλέον, ένα σημαντικό ποσοστό ασθενών με γυναικολογικό καρκίνο καταφέρνει να θεραπευθεί, ενώ πολλές είναι και οι ασθενείς οι οποίες ζουν μεγάλα χρονικά διαστήματα με τη νόσο τους. Η έγκαιρη και επιμελής αντιμετώπιση των παρενεργειών που συνοδεύουν τις θεραπευτικές παρεμβάσεις κρίνεται απαραίτητη για την βελτιστοποίηση της ποιότητας ζωής των ασθενών αυτών.

* Ο Δημήτρης Χαϊδόπουλος είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Γυναικολογικής Ογκολογίας ΕΚΠΑ και  Υπεύθυνος του τμήματος Γυναικολογικής Ογκολογίας στο Νοσοκομείο «Η Αλεξάνδρα»