Σεπόλια: Γιατί πρέπει να χρησιμοποιείται η λέξη παιδοβιασμός

Δεν είναι το πρώτο σκάνδαλο. Μόλις πριν 1,5 χρόνο σοκαριστήκαμε με την υπόθεση της Ηλιούπολης. Πατέρας –και παιδοβιαστής– «πούλησε» την ανήλικη κόρη του σε ένστολο –και παιδοβιαστή–, ο οποίος την εξέδιδε. Το κορίτσι, ενήλικο πια, κατέφυγε στη βοήθεια μίας σερβιτόρας και ξεσκεπάστηκε το δράμα.

Αυτό που συμβαίνει είναι κάτι που το έχουμε δει και για άλλες έννοιες. Όταν περνάει ο καιρός και αναπόφευκτα εξελίσσεται η κοινωνική αντίληψη, η πολιτικοκοινωνική ανάλυση και σκέψη, αλλάζει κι ο λόγος. Πριν την αύξηση των γυναικοκτονιών, για παράδειγμα, το έγκλημα ήταν «πάθους». Η κοινωνική διεργασία, η οργή για τα θύματα και η φεμινιστική κουλτούρα καθιέρωσε στο δημόσιο λόγο την έννοια της γυναικοκτονίας. Σε πολλές περιπτώσεις χωρών, καθιερώθηκε η γυναικοκτονία και ως έγκλημα, ενσωματωμένη πια στον Ποινικό Κώδικα.

Τι συμβαίνει, όμως, με τον «παιδοβιασμό»; Γιατί επιμένουμε το τελευταίο διάστημα να αποκαλούμε τους δράστες παιδοβιαστές και όχι παιδεραστές ή παιδόφιλους;

Τι είναι ο παιδοβιασμός και γιατί έχει σημασία να χρησιμοποιούμε αυτή την έννοια

Ξαφνικά –ή όχι και τόσο ξαφνικά στην πραγματικότητα– εμφανίζεται στο δημόσιο λόγο η έννοια «παιδοβιασμός» και μάλιστα πολύ κυριαρχικά. Σε αντίθεση με άλλες έννοιες, που  εξαιτίας τους ξεκίνησαν δημόσιες διαμάχες, όπως η γυναικοκτονία, ο παιδοβιασμός δεν αμφισβητείται. Είναι η εξέλιξη της αντίληψης πάνω στο έγκλημα. Δεν είναι παιδεραστία, γιατί η λέξη «εραστής» παραπέμπει σε συναίνεση. Σημαίνει ότι είναι κάτι που θέλουν και οι δύο. Ταυτόχρονα, με τη διεύρυνση του τι είναι βιασμός έπρεπε να διευρυνθεί το πλαίσιο για όλους και όλες, ενηλίκους και ανηλίκους. Δηλαδή, από την στιγμή που βιασμός είναι η σεξουαλική πράξη χωρίς συναίνεση, με βάση την αρχή ότι «όχι σημαίνει όχι» και μπορεί να απευθύνεται ακόμη και στον σύντροφό σου, τίθεται το ζήτημα ότι η έννοια της συναίνεσης δεν μπορεί να υφίσταται από ένα άτομο τόσο μικρό σε ηλικία. Δηλαδή, εκεί η πράξη είναι εξ ορισμού κακοποιητική. Γι’ αυτό και η λέξη παιδεραστία, ακριβώς επειδή εμπεριέχει την λέξη «εραστής», που παραπέμπει σε συναίνεση δεν είναι κατάλληλη για να περιγράψει τον παιδοβιασμό.

Το πιθανό είναι ότι αυτή η λέξη, η παιδεραστία, χρησιμοποιήθηκε τόσο μαζικά στο δημόσιο λόγο και για τόσα χρόνια, εκτοπίζοντας την «παιδοφιλία», ακριβώς για τους ίδιους λόγους που έρχεται τώρα να εκτοπιστεί από τον «παιδοβιασμό»: γιατί ήταν επιεικής. Είναι εξαιρετικά πιθανό να έχουμε ανάγκη μία πιο επιεική λέξη για να περιγράψουμε ένα τόσο ειδεχθές έγκλημα με θύμα παιδιά, αλλά η κυριολεξία αναγκάζει μία κοινωνία να εκπαιδευτεί στην πραγματικότητα.

Έτσι, ο παιδοβιασμός έρχεται να περιγράψει ένα ειδεχθές έγκλημα στην απόλυτη κυριολεξία του. Πρόκειται για βιασμό παιδιού. Όχι για έναν ενήλικο και ένα ανήλικο άτομο που είναι εραστές. Έχει τη σκληρότητα της πράξης μέσα στις δύο του συνθετικές λέξεις: παιδί και βιασμός.

Γιατί όχι «παιδοφιλία»

Το ζήτημα της παιδοφιλίας, ως κατάστασης ή, πιο σωστά, ως τάσης, έχει συζητηθεί στην κοινότητα των ειδικών ψυχικής υγείας εδώ και δεκαετίες, όμως ακριβώς επειδή το έγκλημα του παιδοβιασμού είναι ίσως αυτό που η κοινωνία μισεί περισσότερο, η συζήτηση γύρω από την παιδοφιλία είναι περιορισμένη. Ταυτόχρονα, στα αγγλικά για να περιγραφεί ο παιδοβιασμός δεν υπάρχει αντίστοιχη λέξη. Οπότε συνεχίζεται –όπως και στις υπόλοιπες γλώσσες– να χρησιμοποιείται η έννοια παιδόφιλος (pedophile) ή child abuser/rapist (κακοποιητής/βιαστής παιδιού).

Βέβαια, στη δημόσια σφαίρα εξακολουθεί να υπάρχει, αν και όχι εξίσου κυριαρχικά πλέον, η έννοια του παιδόφιλου ή του παιδεραστή για να περιγραφεί ο παιδοβιασμός, αλλά το ζήτημα είναι ότι ο παιδόφιλος δεν είναι παιδοβιαστής.  Για την ακρίβεια, παιδοβιαστής γίνεται όταν τελέσει το έγκλημα, αλλά όχι όταν έχει την τάση. Εν ολίγοις, την επιθυμία.

Ανάμεσα στους παιδόφιλους, λοιπόν, παρουσιάζονται υψηλά ποσοστά αυτοκτονίας. Ακριβώς επειδή τα άτομα αναγνωρίζουν ότι ο παιδοβιασμός είναι έγκλημα, θα αυτοκτονήσουν προκειμένου να μην βιάσουν ένα παιδί. Ωστόσο, ένα άτομο που είναι παιδόφιλο, καταφεύγει στην αυτοκτονία γιατί ταυτόχρονα είναι και κοινωνικά παρίας, οπότε δεν θα επιλέξει να αναζητήσει τη βοήθεια ψυχιάτρου ή θεραπευτή.

Οι έρευνες αυτές κάνουν σαφή την διαφορά: η τάση ενός ατόμου από μόνη της δεν είναι έγκλημα, αλλά το να τo τελείς το έγκλημα και μάλιστα συνειδητά είναι πράξη συνειδητή. Επομένως, το να είναι κανείς παιδόφιλος είναι ένα πράγμα, αλλά να είναι παιδοβιαστής είναι κάτι εντελώς διαφορετικό. Γιατί ο παιδοβιαστής έχει επίγνωση της πράξης του, του εγκληματικού της χαρακτήρα, και την κάνει ούτως ή άλλως.

Νέοι καιροί, νέες ορολογίες, λοιπόν. Η γλώσσα εξελίσσεται μαζί με την κοινωνία, την κοινωνική ευαισθησία, τη μόρφωση και τις ανάγκες. Αυτήν την στιγμή όλες και όλοι διδασκόμαστε νέες έννοιες. Μάθαμε τον όρο «γυναικοκτονία» και είναι καλό που τον διαβάζουμε σε τίτλους ειδήσεων. Αντίστοιχα σημαντικό είναι που σε κάποιους τίτλους, διαβάζουμε τον όρο «παιδοβιασμός».

Αλλά νέοι καιροί, νέα καθήκοντα. Όπως χρειάστηκε καιρός να πάψει να γράφεται η γυναικοκτονία ως «έγκλημα πάθους», θα χρειαστεί καιρός όχι μόνο για να πάψει να χρησιμοποιείται ο παρωχημένος όρος του παιδεραστή, πολλώ δε μάλλον του παιδόφιλου, αλλά και για να μην βλέπουμε πια τίτλους όπως «η ανήλικη συνευρέθηκε ερωτικά» ή «είχε πελάτες».