Αρχαιολόγοι: να ερευνήσει η Εισαγγελία Αρχαιοκαπηλίας την προέλευση της «Συλλογής Στερν»

Επιμένουν οι Σύλλογοι των Αρχαιολόγων, δηλ. ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων, που εκπροσωπεί τους αρχαιολόγους της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας του ΥΠΠΟΑ και ο Σύλλογος Εκτάκτων Αρχαιολόγων ότι υπάρχουν προβλήματα με την προέλευση των 161 αντικειμένων της λεγόμενης «Συλλογής Στέρν», για την οποία κυρώθηκε προσφατα από τη Βουλή συμφωνία για την επιστροφή στην Ελλάδα.

Ειδικότερα, οι δύο σύλλογοι κατέθεσαν σχετική αναφορά στην αρμόδια Εισαγγελία Αρχαιοκαπηλίας  και για την οποία εξέδωσαν σχετική ανακοίνωση

Τι υποστηρίζουν οι Σύλλογοι των Αρχαιολόγων

Η Αναφορά που κατατέθηκε στις 11/10/2022, συνοδεύεται από όλες τις ενδείξεις συνεργασίας του L. Stern με τον καταδικασμένο διεθνώς για αρχαιοκαπηλία Symes, την ταύτιση του ειδωλίου αρ. 29 της «Συλλογής» με το αρχείο του καταδικασμένου για αρχαιοκαπηλία αρχαιοπώλη και παράνομου διακινητή έργων τέχνης Gianfranko Becchina, την απόδοση ειδωλίων της Συλλογής Στερν με την αρχαιοκαπηλία στο νησί της Κέρου και το σύνολο ευρημάτων που βγήκαν λαθραία από τη χώρα («Θησαυρός της Κέρου») καθώς και τις ενδείξεις ότι υπάρχουν και άλλες αδήλωτες ελληνικές αρχαιότητες στα χέρια του αμερικανού πολίτη L. Stern.

Ειδικά για την Κέρο, από την οποία προέρχονται τα ειδώλια με αριθμούς 111, 138, 157, 177, 181 της Συλλογής Στερν, οι Σύλλογοι επισημαίνουν ότι οι αρχαιολογικές ταυτίσεις «αποτελούν σοβαρή ένδειξη, που χρειάζεται περαιτέρω έρευνα, ότι τα αντικείμενα αυτά αποτελούν ευρήματα παράνομης ανασκαφής και παράνομης διακίνησης εκτός της χώρας» και συνεχίζουν: «Επισημαίνουμε την ιδιαίτερη περίπτωση της Κέρου: μετά τη διαπίστωση εκτεταμένης σύλησης στην περιοχή «Κάβος» (ή «Κάβος Δασκαλιού»), ξεκίνησε ανασκαφή το 1964 από την Αρχαιολογική Υπηρεσία. Έκτοτε έως και το 2018 διενεργήθηκαν διάφορες σωστικές και συστηματικές επιφανειακές και ανασκαφικές έρευνες. Ωστόσο, η αρχαιοκαπηλική δράση εξακολουθούσε, έως και πρόσφατα, παράλληλα προς τις επίσημες έρευνες.

Το σύνολο κυκλαδικών ειδωλίων και θραυσμάτων κυκλαδικών ειδωλίων της ιδιωτικής Συλλογής Η. και M.-L. Erlenmayer προέρχονται πέραν πάσης αμφιβολίας από την Κέρο, όπως επιβεβαιώθηκε πλήρως από την αρχαιολογική έρευνα που απέδειξε ότι θραύσματα ειδωλίων από την συλλογή (σήμερα στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης) συνανήκαν με θραύσματα ειδωλίων που φυλάσσονταν στο Μουσείο της Νάξου προερχόμενα από την ανασκαφή της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας.»

Σύμφωνα με την Αναφορά, «προκύπτει ότι ο ιδιώτης αμερικανός πολίτης κ. Leonard Stern πρέπει να ελεγχθεί για την προέλευση των αντικειμένων που είχε ή έχει στην κατοχή του, τόσο των 161 αρχαίων αντικειμένων που περιλαμβάνονται στη Συμφωνία που κυρώθηκε με το Ν. 4968/2022 όσο και άλλων αρχαίων αντικειμένων που τυχόν έχουν εξαχθεί παράνομα από την ελληνική επικράτεια, για παραβίαση των διατάξεων περί κατοχής, συλλογής, διακίνησης αρχαιοτήτων (άρθρα 23, 27, 28, 29, 32, 34), και με βάση τις ποινικές διατάξεις του Ν. 4858/2021 (κλοπή μνημείων, υπεξαίρεση, αποδοχή και διάθεση μνημείων που αποτελούν προϊόντα εγκλήματος, παράβαση υποχρέωσης δήλωσης μνημείου, παράνομη μεταβίβαση μνημείου, παράνομη εξαγωγή πολιτιστικών αγαθών, άρθρα 53-70).

Ειδικά για το ειδώλιο αρ. 29 που είναι αποδεδειγμένα προϊόν λαθρανασκαφής, αρχαιοκαπηλίας και παράνομης διακίνησης,ο κ. L. Sternοφείλει εξηγήσεις. Περαιτέρω, ερευνητέα η τυχόν ύπαρξη κυκλώματος παράνομης διακίνησης αρχαιοτήτων, σχετιζόμενο με όλα τα παραπάνω, που εμπίπτει στην κατηγορία του οργανωμένου εγκλήματος.»

Οι Σύλλογοι επισημαίνουν επίσης «ότι ο νόμος Ν. 4968/2022 που αποτελεί Κύρωση Συμφωνίας, δεν τροποποιεί ούτε καταργεί τις διατάξεις του Ν. 4858/2021 ως προς τις υποχρεώσεις κατόχων και συλλεκτών, ούτε ως προς τις ποινικές ευθύνες ιδιώτη σε περίπτωση που αποδέχτηκε προϊόν λαθρανασκαφής και παράνομης διακίνησης πολιτιστικών αγαθών. Η Συμφωνία που κυρώθηκε με το Ν. 4968/2022 δεν αναφέρει σε κανένα σημείο ότι το ελληνικό δημόσιο απεμπολεί τα νόμιμα δικαιώματά του να διώξει ποινικά παράνομες πράξεις που τυχόν έχουν συντελεστεί τουλάχιστον πριν την κύρωση της Συμφωνίας» και ζητούν από την Εισαγγελέα, με βάση τις αρμοδιότητες του άρθρου 71 του Ν. 4858/2021, σε συνεργασία με τις αρμόδιες ιταλικές αρχές και τις αρχές των ΗΠΑ, στη βάση μάλιστα των διμερών συμφωνιών που έχουν υπογραφεί να ελέγξει την προέλευση των 161 Κυκλαδικών αντικειμένων και άλλων αρχαιοτήτων που τυχόν έχει ο κ. Stern στην κατοχή του.

Επισημαίνουν ότι «μοναδική μας επιδίωξη είναι ο αληθής επαναπατρισμός των παρανόμως αφαιρεθέντων από την Κυκλαδική Γη αρχαιοτήτων και η απόδοσή τους στους πολίτες μέσα από την έκθεσή τους στο δημόσιο Μουσείο Κυκλαδικού Πολιτισμού στη Νάξο μαζί με όλα τους τα συνευρήματα».

Παραθέτουμε το φωτογραφικό υλικό που έδωσαν στη δημοσιότητα οι δύο σύλλογοι μαζί με την ανακοίνωσή τους:

Το ειδώλιο 138 της Συλλογής Στερν προερχόμενο από την Κέρο. Πριν φτάσει στα χέρια του L.Stern ήταν στη, συλλογή Ian Woodner

Θραυσμένο ειδώλιο αρ. 177 της Συλλογής Στερν, προερχόμενο από τον «Θησαυρό της Κέρου». Πωλήθηκε σε δημοπρασία του οίκου Drouot-Richelieu το 1995

Θραυσμένο ειδώλιο αρ. 181 της Συλλογής Στερν, προερχόμενο από τον «Θησαυρό της Κέρου». Δημοπρατήθηκε από τον Οίκο Sotheby’s to 1996

Το μεγαλύτερο τμήμα ειδωλίου γυναικείας μορφής αρ. 111 της Συλλογής Στερν. Είχε εκτεθεί από τον L. Stern/Harmpn Art το 1990 στη Merrin Gallery, μαζί με το ειδώλιο Σαρδηνίας το οποίο κατασχέθηκε στη Ν. Υόρκη και επαναπατρίστηκε από την Ιταλία, αφού προερχόταν από λαθρανασκαφή, βρέθηκε στα χέρια του καταδικασμένου για αρχαιοκαπηλία Medici και πωλήθηκε στον συλλέκτη μέσω του επίσης καταδικασμένου διεθνώς για αρχαιοκαπηλία Symes

Η θέση του υπουργείου Πολιτισμού
Το υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού από τη μεριά του επιμένει ότι η συμφωνία ήταν ο μόνος τρόπος για να επαναπατριστούν χωρίς δικαστική διαμάχη οι συγκεκριμένες αρχαιότητες. Παραθέτουμε σχετικό δελτίο Τύπου μετά την κύρωση της σχετικής συμφωνίας από τη Βουλή στις 8 Σεπτεμβρίου:

«Υπερψηφίστηκε σήμερα από τη Βουλή των Ελλήνων, μια συμφωνία  ιδιαίτερα σημαντική που κατήρτισε το Υπουργείο Πολιτισμού με το Μetropolitan Museum of Art της Νέας Υόρκης και το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης της Αθήνας.

Χάρη στη συμφωνία αυτή, επιστρέφουν από τη Νέα Υόρκη στην Ελλάδα 161 αρχαιότητες του Κυκλαδικού πολιτισμού, μοναδικής αρχαιολογικής και επιστημονικής αξίας, που βρίσκονταν σε ιδιωτική συλλογή. Πρόκειται για 161 αριστουργήματα τα οποία περιλαμβάνουν μοναδικής τέχνης ειδώλια, αγγεία, εργαλεία και κοσμήματα.

Πολλά από τα αντικείμενα της συλλογής, λόγω του τύπου και των διαστάσεών τους, αποτελούν παγκοσμίως εξαιρετικά σπάνια ή ακόμα και μοναδικά δείγματα της τέχνης και της τεχνικής του Κυκλαδικού Πολιτισμού της 3ης προχριστιανικής χιλιετίας, παρέχοντας νέα δεδομένα στην επιστημονικής γνώση για την εξέλιξη της πρωτοκυκλαδικής τέχνης κατά την 3η χιλιετία π.Χ..

Πρόκειται για τη μεγαλύτερη συλλογή, σε αριθμό τεχνουργημάτων, που επαναπατρίζεται χωρίς δικαστική εμπλοκή ενισχύοντας τη φυσιογνωμία της Ελλάδας ως πρωτεύουσας δύναμης στα θέματα διεκδίκησης και επαναπατρισμού των αγαθών της πολιτιστικής της κληρονομιάς, αλλά και ως σύγχρονης χώρας με εξωστρεφή μουσειακή πολιτική, που υποστηρίζει τη διεθνή προβολή του πολιτισμού της, αντανακλώντας έτσι το αξιακό σύστημα ενός ανεπτυγμένου κράτους με εγνωσμένο πολιτιστικό υπόβαθρο.»