Δίστομο και Στείρι Βοιωτίας, ανάμεσα στον Ελικώνα και τον Παρνασσό

Ανάμεσα στους ορεινούς όγκους του Ελικώνα, όπου κατοικούσαν και λατρεύονταν οι Μούσες (οι εννέα θυγατέρες του Δία και της Μνημοσύνης, οι προστάτιδες θεές των καλών τεχνών και των επιστημών), και του Παρνασσού, ενός από τα ωραιότερα ελληνικά βουνά, με σπάνια φυσική ομορφιά και το μεγαλύτερο οργανωμένο χιονοδρομικό κέντρο της χώρας μας, βρίσκονται δύο οικιστικά σύνολα με μακραίωνη ιστορική διαδρομή, το Δίστομο και το Στείρι Βοιωτίας.

Χτισμένη σε περιοχή κατοικημένη από τους Προϊστορικούς Χρόνους, κοντά στις τοποθεσίες όπου βρίσκονταν οι αρχαίες πόλεις της Φωκίδας Άμβρυσσος ή Άμβροσσος και Μεδεών, η κωμόπολη του Διστόμου οφείλει κατά πάσαν πιθανότητα την ονομασία της στα δίστομα (με δύο στόμια-εξόδους) πηγάδια που υπήρχαν σε κεντρικό σημείο της.

(Πηγή: Δημήτρης Λαγός)

Κατά τη διάρκεια του απελευθερωτικού αγώνα του 1821 η περιοχή του Διστόμου αποτέλεσε επαναστατικό κέντρο, ενώ τον Ιανουάριο-Φεβρουάριο του 1827 έλαβε χώρα η μάχη του Διστόμου (επικεφαλής των ελληνικών δυνάμεων ήταν ο Γεώργιος Καραϊσκάκης), που είχε ως αποτέλεσμα την οριστική απομάκρυνση των Τούρκων από τη Ρούμελη.

(Πηγή: Δημήτρης Λαγός)

Η σφαγή του Διστόμου, στις 10 Ιουνίου 1944, άφησε ανεξίτηλα σημάδια στη νεότερη ιστορία της κωμόπολης. Στο πλαίσιο των εκκαθαριστικών επιχειρήσεων που είχαν θέσει σε εφαρμογή, προκειμένου να τρομοκρατήσουν τους κατοίκους της ευρύτερης περιοχής, οι γερμανικές δυνάμεις κατοχής εξολόθρευσαν τον άμαχο πληθυσμό του Διστόμου και πρόσθεσαν ένα ακόμη τοπωνύμιο στη μαύρη λίστα των εγκλημάτων που διέπραξαν στην Ελλάδα.

Στο Μουσείο Θυμάτων Ναζισμού, στην είσοδο της κωμόπολης, εκτίθεται φωτογραφικό και ιστορικό υλικό αναφορικά με τη σφαγή του Διστόμου. Στο λόφο Κάναλες βρίσκεται το μαυσωλείο Διστόμου, εις μνήμην και προς τιμήν των αμάχων που έχασαν τη ζωή τους στις 10 Ιουνίου 1944.

(Πηγή: Δημήτρης Λαγός)

Σημαντικό αξιοθέατο του Διστόμου αποτελεί και η εκκλησία του Αγίου Νικολάου, στην πλατεία Εθνικής Αντίστασης.

Ανατολικά του Διστόμου, σε απόσταση μόλις 6 χιλιομέτρων, βρίσκεται το Στείρι, χτισμένο αμφιθεατρικά στους πρόποδες του Ελικώνα και με θέα στον Παρνασσό.

(Πηγή: Θεόδωρος Μπέλλος)

(Πηγή: Θεόδωρος Μπέλλος)

(Πηγή: Θεόδωρος Μπέλλος)

Ο σύγχρονος οικισμός αποτελεί την ιστορική συνέχεια της αρχαίας Στείριδας, μιας από τις πλέον γνωστές πόλεις του Κοινού των Φωκέων, που καταστράφηκε από το στρατό του Ξέρξη το 480 π.Χ. και έλαβε μέρος στη μάχη των Πλαταιών κατά των Περσών, το 479 π.Χ.

(Πηγή: Δημήτρης Λαγός)

(Πηγή: Δημήτρης Λαγός)

(Πηγή: Δημήτρης Λαγός)

(Πηγή: Θεόδωρος Μπέλλος)

(Πηγή: Θεόδωρος Μπέλλος)

(Πηγή: Θεόδωρος Μπέλλος)

Λείψανα της αρχαίας Στείριδας έχουν εντοπιστεί στη θέση «Παλιοχώρι», ενώ η ακρόπολη της Στείριδας βρισκόταν σε λόφο-φύσει οχυρή θέση απέναντι από τη μονή του Οσίου Λουκά, που αποτελεί ένα θησαυρό των Μεσοβυζαντινών Χρόνων και συγκαταλέγεται στον Κατάλογο της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.

(Πηγή: Δημήτρης Λαγός)

Αξίζει να σημειωθεί ότι στις 27 Μαρτίου 1821 ο επίσκοπος Σαλώνων Ησαΐας κήρυξε από το χώρο της μονής του Οσίου Λουκά την έναρξη της Επανάστασης στη Ρούμελη.

Στο λόφο των Αγίων Θεοδώρων, στην ευρύτερη περιοχή του Στειρίου και σε μικρή απόσταση από την είσοδο του εργοστασιακού συγκροτήματος της εταιρείας «Αλουμίνιον της Ελλάδος», βρίσκεται ο αρχαιολογικός χώρος της ακρόπολης του Μεδεώνος.

(Πηγή: Δημήτρης Λαγός)

(Πηγή: Δημήτρης Λαγός)

(Πηγή: Δημήτρης Λαγός)

(Πηγή: Δημήτρης Λαγός)

(Πηγή: Θεόδωρος Μπέλλος)

Τέλος, οι λάτρεις της πεζοπορίας μπορούν να απολαύσουν μια ευχάριστη περιπατητική διαδρομή στο φαράγγι της Κλεισούρας, που αποτελούσε επί σειράν αιώνων την κύρια οδό επικοινωνίας των Στειριωτών με τον Κορινθιακό κόλπο.

(Πηγή: Θεόδωρος Μπέλλος)

*Στην κεντρική φωτογραφία του παρόντος άρθρου, η προτομή του επισκόπου Σαλώνων Ησαΐα, αγωνιστή του 1821, στο χώρο της μονής του Οσίου Λουκά (πηγή: Δημήτρης Λαγός).