«Πορτοκαλί παράγοντας»: Το τελευταίο κεφάλαιο του πολέμου του Βιετνάμ στο «Stranger Things»

Γράφει η Βασιλίνα Ριστάνη*

Η πολυπόθητη 4η σεζόν του «Stranger Things» περιλαμβάνει μια οδυνηρή σκηνή μεταξύ του Τζιμ Χόπερ και του Ενζο. Ο Χόπερ εξομολογείται στον φίλο του ότι εκτέθηκε στον «πορτοκαλί παράγοντα» κατά τη διάρκεια της θητείας του στο Βιετνάμ. Εξήγησε πώς όταν επέστρεψε από τον πόλεμο, βετεράνοι όπως ο ίδιος άρχισαν να κάνουν οικογένειες.

Τότε ήταν που «τα πράγματα άρχισαν να πηγαίνουν στραβά». «Τα παιδιά γεννιούνταν νεκρά. Με στραβές σπονδυλικές στήλες, εξόφθαλμα. Η φρίκη μας ακολουθούσε, προσκολλημένη πάνω μας», συμπλήρωσε. Οι περιγραφές του Χόπερ δεν έπεσαν πολύ μακριά από την πραγματικότητα. Ο αρχηγός της αστυνομίας του Χόκινς κατηγορούσε τον εαυτό του.

• Διαβάστε επίσης: «Διπλωματία του πινγκ-πονγκ»: Το κινέζικο παιχνίδι που γοήτευσε τον Νίξον

Η πεποίθηση του Χόπερ ότι η ανίατη ασθένεια της κόρης του και ο επικείμενος θάνατος της ήταν αποτέλεσμα του «πορτοκαλί παράγοντα», δεν είναι αβάσιμη. Τα παιδιά αυτών που εκτέθηκαν – Αμερικανοί και Βιετναμέζοι – είναι μεταξύ εκείνων που έχουν πληγεί περισσότερο από το θανατηφόρο χημικό.

Τι είναι ο «πορτοκαλί παράγοντας»;

O «πορτοκαλί παράγοντας» ήταν ένα ισχυρό φυτοφάρμακο που χρησιμοποιήθηκε από τις αμερικανικές στρατιωτικές δυνάμεις κατά τη διάρκεια του πολέμου του Βιετνάμ. Στόχος ήταν η αποψίλωση της δασικής κάλυψης των Βιετναμέζικων στρατευμάτων.

Το αμερικανικό πρόγραμμα, με την κωδική ονομασία Επιχείρηση Ranch Hand, ψέκασε περισσότερα από 20 εκατομμύρια γαλόνια πάνω από το Βιετνάμ, την Καμπότζη και το Λάος από το 1961 έως το 1971. Ο «πορτοκαλί παράγοντας», ο οποίος περιείχε τη θανατηφόρα χημική ουσία διοξίνη, ήταν το πιο συχνά χρησιμοποιούμενο φυτοκτόνο.

Αργότερα αποδείχθηκε ότι προκάλεσε σοβαρά προβλήματα υγείας στον βιετναμέζικο λαό, καθώς και στους αμερικανούς στρατιώτες που επέστρεφαν και στις οικογένειές τους. Κάποια από αυτά ήταν ο καρκίνος, οι γενετικές ανωμαλίες, τα εξανθήματα και τα σοβαρά ψυχολογικά και νευρολογικά προβλήματα.

Το χημικό πήρε την ονομασία του από το χρώμα των βαρελιών στα οποία αποθηκεύονταν και μεταφέρονταν. Εκτός από τον πορτοκαλί παράγοντα ο αμερικανικός στρατός χρησιμοποίησε και άλλα φυτοφάρμακα με τα χρώματα ροζ, πράσινο, μωβ, άσπρο και μπλε.

Θάνατοι, προβλήματα υγείας και μεταλλάξεις

Η διοξίνη είναι μια εξαιρετικά ανθεκτική χημική ένωση που παραμένει για πολλά χρόνια στο περιβάλλον, ιδίως στο έδαφος, στα ιζήματα λιμνών και ποταμών και στην τροφική αλυσίδα. Η διοξίνη συσσωρεύεται στον λιπώδη ιστό στο σώμα των ψαριών, των πτηνών και άλλων ζώων.

Η μεγαλύτερη έκθεση του ανθρώπου γίνεται μέσω των τροφίμων, όπως τα κρέατα, τα πουλερικά, τα γαλακτοκομικά προϊόντα, τα αυγά, τα οστρακοειδή και τα ψάρια. Μελέτες που έχουν γίνει σε πειραματόζωα έχουν αποδείξει ότι η διοξίνη είναι εξαιρετικά τοξική ακόμη και σε ελάχιστες δόσεις. Είναι παγκοσμίως γνωστό ότι είναι καρκινογόνος παράγοντας.

Η βραχυπρόθεσμη έκθεση σε διοξίνη μπορεί να προκαλέσει σοβαρά ηπατικά και δερματικά προβλήματα. Επιπλέον, η διοξίνη συνδέεται με διαβήτη τύπου 2, δυσλειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος, νευρικές διαταραχές, μυϊκή δυσλειτουργία, ορμονικές διαταραχές και καρδιακές παθήσεις. Τα αναπτυσσόμενα έμβρυα είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα στη διοξίνη.

Αποβολές, δισχιδή ράχη και άλλα προβλήματα στην ανάπτυξη του εγκεφάλου και του νευρικού συστήματος του εμβρύου, είναι αποτελέσματα της έκθεσης στη διοξίνη. Το Βιετνάμ ισχυρίζεται ότι μισό εκατομμύριο παιδιά έχουν γεννηθεί με σοβαρές γενετικές ανωμαλίες. Πάνω από 2 εκατομμύρια άνθρωποι πάσχουν από καρκίνο ή άλλες ασθένειες που προκλήθηκαν από το χημικό.

Το περιβαλλοντικό κόστος και η νομικές διαμάχες

Εκτός από τη μαζική περιβαλλοντική καταστροφή του αμερικανικού προγράμματος αποψίλωσης στο Βιετνάμ, το εν λόγω έθνος ανέφερε ότι περίπου 400.000 άνθρωποι σκοτώθηκαν ή ακρωτηριάστηκαν ως αποτέλεσμα της έκθεσης στον «πορτοκαλί παράγοντα».

Ερωτήματα σχετικά με τον «πορτοκαλί παράγοντα» προέκυψαν και στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ένας αυξανόμενος αριθμός βετεράνων του Βιετνάμ που επέστρεφαν και οι οικογένειές τους άρχισαν να αναφέρουν μια σειρά από παθήσεις. Εξανθήματα και άλλοι δερματικοί ερεθισμοί, αποβολές, γενετικές ανωμαλίες, καρκίνος του προστάτη και λευχαιμία, ήταν ανάμεσα σε αυτά.

Η νομική διαμάχη σχετικά με τις επιπτώσεις του «πορτοκαλί παράγοντα» συνεχίζεται εδώ και 5 δεκαετίες. Το 1991, ο πρόεδρος Τζορτζ Μπους υπέγραψε τον νόμο Agent Orange Act, ο οποίος επέβαλε ότι ορισμένες ασθένειες που σχετίζονται  με αυτό, πρέπει να αντιμετωπίζονται ως αποτέλεσμα της υπηρεσίας σε καιρό πολέμου.

Το 1988, ο δρ. Τζειμς Κλάρι, ένας ερευνητής της πολεμικής αεροπορίας , έγραψε στον γερουσιαστή Τομ Ντασλ για την Επιχείρηση Ranch Hand: «Όταν ξεκινήσαμε το πρόγραμμα τη δεκαετία του 1960, γνωρίζαμε την πιθανότητα απωλειών λόγω της μόλυνσης του φυτοφαρμάκου με διοξίνη. Ωστόσο, επειδή το υλικό επρόκειτο να χρησιμοποιηθεί στον εχθρό, κανείς μας δεν ανησυχούσε υπερβολικά. Ποτέ δεν σκεφτήκαμε ένα σενάριο στο οποίο οι δικοί μας άνθρωποι θα μολύνονταν από το χημικό».

*Η Βασιλίνα Ριστάνη σπουδάζει στη New Media Studies