15 Οκτωβρίου 1949: Ο ΔΣΕ σταματά τις πολεμικές επιχειρήσεις

Πριν από 73 χρόνια, στις 15 Οκτωβρίου 1949, ανακοινώθηκε από το ραδιοσταθμό της «Ελεύθερης Ελλάδας» ο τερματισμός των πολεμικών επιχειρήσεων από πλευράς του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (ΔΣΕ).

Οι μέχρι τότε εμφύλιες εχθροπραξίες (1946-1949) είχαν στοιχίσει τη ζωή σε δεκάδες χιλιάδες άτομα που ανήκαν και στις δύο αντιμαχόμενες παρατάξεις, ενώ στον τραγικό απολογισμό έπρεπε να προστεθούν ακόμα περισσότεροι τραυματίες και αγνοούμενοι.

Στο πλαίσιο της σχετικής προκήρυξης που είχε εκδώσει η Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση (ΠΔΚ), η οποία είχε συγκροτηθεί από το Πολιτικό Γραφείο του ΚΚΕ το 1947, διευκρινιζόταν ότι η λήξη των εχθροπραξιών δε σήμαινε ότι ο Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας καταθέτει τα όπλα.

Στην παύση των επιχειρήσεων στο στρατιωτικό πεδίο (για να λήξει ο Εμφύλιος και σε δικαιικό επίπεδο χρειάστηκε να παρέλθουν σχεδόν δεκατρία χρόνια και να φθάσουμε στις 23 Ιουλίου 1962, με την υπογραφή του νομοθετικού διατάγματος 4234 από το βασιλιά Παύλο) ήταν αφιερωμένοι οι πρωτοσέλιδοι τίτλοι του «Βήματος» στο φύλλο που είχε κυκλοφορήσει την Τρίτη 18 Οκτωβρίου 1949.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 18.10.1949, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Ο κύριος τίτλος της εφημερίδας ήταν ο εξής: Η επίσημος αναγγελία των συμμοριτών ότι διακόπτουν τας εχθροπραξίας ερμηνεύεται ως ένδειξις τερματισμού του «Τρίτου Γύρου» ή τουλάχιστον ως αποφασιστικός σταθμός εις την εξέλιξιν της ελληνικής τραγωδίας.

Ακριβώς από κάτω αναδημοσιεύονταν από την ελληνική εφημερίδα οι ακόλουθες πληροφορίες που είχε μεταδώσει το Ρώυτερ (sic) από το Λονδίνο την προτεραία:

Ο ραδιοφωνικός σταθμός της «Ελεύθερης Ελλάδας» ανεκοίνωσε χθες την εκ μέρους των Ελλήνων συμμοριτών κατάπαυσιν των επιχειρήσεων «προς αποφυγήν της ολοκληρωτικής καταστροφής της Ελλάδος». Ο εν λόγω σταθμός έκαμε μνείαν προκηρύξεως εκδοθείσης το Σάββατον υπό της «προσωρινής Ελληνικής Κυβερνήσεως» των συμμοριτών. Η προκήρυξις αύτη ανέφερεν ότι «ο ελληνικός δημοκρατικός στρατός δεν κατέθεσε τα όπλα του, αλλ’ εσταμάτησε τας επιχειρήσεις προς το παρόν διά ν’ αποφευχθή η ολοκληρωτική καταστροφή της Ελλάδος». Εν συνεχεία η προκήρυξις αναφέρει ότι επιζητείται τώρα ειρηνική λύσις των προβλημάτων της Ελλάδος εις τον Οργανισμόν των Ηνωμένων Εθνών «τη συμμετοχή της Σοβιετικής Ενώσεως». «Αι Αθήναι», προσθέτει, «ομιλούν περί αμνηστιών και περί συμφωνιών, αλλ’ εν τη πραγματικότητι οι μοναρχοφασίσται εξακολουθούν διώκοντες τους δημοκρατικούς, οπουδήποτε τους εύρουν εις την Ελλάδα». Η προκήρυξις ισχυρίζεται ότι «η προσωρινή παύσις» των στρατιωτικών επιχειρήσεων δεν σημαίνει ότι «η προσωρινή ελληνική κυβέρνησις και ο λαός παρητήθησαν του αγώνος υπέρ των δικαιωμάτων του ελληνικού λαού. Οι μοναρχοφασίσται απατώνται αν νομίζουν ότι ο αγών ετερματίσθη και ότι ο δημοκρατικός στρατός έπαυσεν υφιστάμενος».  

Αμέσως μετά, ο ανταποκριτής του «Βήματος» στο Λονδίνο, Ανδρέας Δημάκος, αναφερόταν ως εξής στην απήχηση και στη σημασία της ανακοίνωσης της ηγεσίας του ΚΚΕ:

Οι αγγλικοί κύκλοι ομοφώνως αποδίδουν όλως ιδιαιτέραν σημασίαν εις την τελευταίαν εκδήλωσιν της ρωσσικής πολιτικής έναντι του Ελληνικού, γενομένην διά της ανακοινώσεως της ψευδοκυβερνήσεως των στασιαστών την στιγμήν κατά την οποίαν ο ΟΗΕ και αι Μεγάλαι Δυνάμεις πρόκειται να λάβουν αποφάσεις σχετικώς με το πρόβλημα της ειρηνεύσεως και κατοχυρώσεως της Ελλάδος. Η ανακοίνωσις, δημοσιευθείσα αρκετά εντυπωσιακώς ως γεγονός μεγίστης σπουδαιότητος ακόμη και υπό των σοβαρών αγγλικών οργάνων, έσχε ζωηροτάτην απήχησιν μεταξύ της Κοινής Γνώμης και των διεθνών ενταύθα παρατηρητών οι οποίοι την ερμηνεύουν ως ένδειξιν τερματισμού του «τρίτου γύρου» ή τουλάχιστον ως αποφασιστικόν σταθμόν εις την εξέλιξιν της ελληνικής τραγωδίας. Την σημασίαν η οποία αποδίδεται γενικώς εις την ανακοίνωσιν της ηγεσίας του ΚΚΕ ως εμμέσως διαδηλούσαν τας διαθέσεις της Μόσχας, ενισχύουν πληροφορίαι από το Λέικ Σαξές ότι σήμερον ή αύριον η Επιτροπή Συνδιαλλαγής πρόκειται να υποβάλη την έκθεσίν της εις την Πολιτικήν Επιτροπήν της Γενικής Συνελεύσεως του ΟΗΕ περί των συνεννοήσεων της Επιτροπής Συνδιαλλαγής με τας Μεγάλας Δυνάμεις και τους Βαλκανίους αντιπροσώπους, εκ των οποίων ελπίζεται ότι θα προκύψη έμπρακτος διευθέτησις του προβλήματος της Ελλάδος και των σχέσεων της Ελλάδος με τους Βορείους Γείτονάς της.

Σε άλλη ανταπόκριση του Δημάκου από το Λονδίνο, επίσης στο πρωτοσέλιδο του «Βήματος», περιλαμβάνονταν τα ακόλουθα σχόλια αναφορικά με την προκήρυξη της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης:

Η δήλωσις των κομμουνιστών ότι ούτε το στράτευμά των διαλύουν ούτε τον αγώνα καταπαύουν ερμηνεύεται υπό των σχολιαστών ως σημαίνουσα ότι η Ελλάς πρόκειται ίσως να γνωρίση κάποιαν ανάπαυλαν της αιματηράς και καταστρεπτικής τραγωδίας του εμφυλίου πολέμου. Η προειδοποίησις των στασιαστών εξ Αλβανίας ότι θα συνεχίσουν τον αγώνα παρομοιάζεται προς τα συνθήματα των Γερμανών Χιτλερικών, όταν απεχώρουν από την Αλσατίαν και Λωρραίνην και εφώναζαν: «Θα ξαναγυρίσωμεν». Έργον της ελληνικής κυβερνήσεως, λέγουν οι σχολιασταί, είνε όπως αποδείξη ότι η απειλή των στασιαστών θα είνε τόσον κενολόγος όσον και η απειλή των Γερμανών ναζί. Προς τούτο, οι Έλληνες ιθύνοντες οφείλουν όχι μόνον να φρουρήσουν στρατιωτικώς τα σύνορα της Ελλάδος, αλλ’ επίσης να προσελκύσουν προς την Δημοκρατίαν διά μέσων ειρηνικών και ανορθωτικών την δυστυχούσαν ή πλανηθείσαν μερίδα του ελληνικού πληθυσμού. Η τρομοκρατία –την οποίαν εχρησιμοποίησαν οι κομμουνισταί– δεν είνε το καλύτερον μέσον καταπολεμήσεως του κομμουνισμού, και η δυστυχία η οποία προήλθε από την ερήμωσιν της ελληνικής Οικονομίας απαιτεί νέαν μάχην, η οποία μόλις αρχίζει διά την οικονομικήν σταθερότητα διά την οποίαν η Ελλάς, πληγείσα σκληρότερον όλων των χωρών της Ευρώπης, πρέπει να βοηθηθή αμέσως από τας αδελφάς Δημοκρατίας. 

Τέλος, τμήμα του πρωτοσέλιδου του «Βήματος» της 18ης Οκτωβρίου 1949 κατελάμβανε και η θέση της εφημερίδας –ιδιοκτήτης της ήταν ο Δημήτρης Λαμπράκης και διευθυντής της ο Γεώργιος Συριώτης– στο υπό εξέταση ζήτημα. Σε άρθρο που έφερε τον τίτλο «Κανείς δεν θα απατηθή» αναφέρονταν μεταξύ άλλων τα εξής:

Η διακήρυξις της ψευδοκυβερνήσεως των Συμμοριτών από το ξένον καταφύγιόν της, ότι δεν κατέθεσε τα όπλα αλλά εσταμάτησε τας επιχειρήσεις προσωρινώς και εφόσον διαρκούν οι διαπραγματεύσεις διά την λύσιν του Ελληνικού προβλήματος, δεν προκαλεί καμμίαν εντύπωσιν εις τον Ελληνικόν λαόν. Αι επιχειρήσεις πράγματι από καιρόν έχουν σταματήσει. Αλλά τούτο δεν έγινεν από την πρωτοβουλίαν των Κομμουνιστών. Υπήρξε συνέπεια της ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗΣ ΠΑΝΩΛΕΘΡΙΑΣ την οποίαν υπέστησαν επάνω εις το Ελληνικόν έδαφος, και η οποία εξηνάγκασε το διασωθέν μέρος των να καταφύγη εις το εξωτερικόν. […] Ο Ελληνικός λαός γνωρίζει ότι το σταμάτημα των επιχειρήσεων από μέρους του Κ.Κ.Ε. δεν απεφασίσθη χάριν των διαπραγματεύσεων, ούτε και πρόκειται να διατηρηθή μόνον όσον και αι διαπραγματεύσεις. Το σταμάτημα υπηγορεύθη εκ της ΗΤΤΗΣ ΤΩΝ ΣΥΜΜΟΡΙΤΩΝ, και η επανάληψις των επιχειρήσεων θα υπαγορευθή εκ της δυνατότητος των Κομμουνιστών να αναδιοργανωθούν, να επανοπλισθούν και να επανέλθουν, εάν κατά τον τρόπον τούτον πιστεύουν ότι είνε δυνατόν εις το μέλλον να επιτύχουν εκείνο το οποίον δεν επέτυχαν εις το παρελθόν. […] Δι’ αυτούς υφίσταται μόνον η δύναμις, η οποία τους επιτρέπει να κάνουν το κακόν, ή η δύναμις η οποία τους εμποδίζει να το κάμουν. Αυτά όλα τα γνωρίζει ο Ελληνικός λαός, διότι τα έζησε και τα έπαθε, και δεν πρόκειται να τα λησμονήση με μίαν αναγκαστικήν δι’ αυτούς και εν τούτοις και πάλιν ψευδολόγον ανακοίνωσιν των Συμμοριτών. Ούτε ο Ελληνικός λαός ούτε η Ελληνική κυβέρνησις δύνανται να απατηθούν από την καθυστερημένην αυτήν και σοφιστικήν ομολογίαν της ήττης του Κ.Κ.Ε. Υποχρέωσιν όμως έχομεν να βγάλωμεν από την πλάνην και τους φίλους μας εκείνους οι οποίοι τυχόν να έρρεπαν να δώσουν προσοχήν εις την ανακοίνωσιν.