Τι συνδέει τη Μάρθα Γκράχαμ και το αρχαίο δράμα

Μία επίσκεψη στο ιστορικό έργο της αμερικανίδας χορεύτριας και χορογράφου Μάρθας Γκράχαμ επιχειρεί η ομιλία – περφόρμανς χορού «Οι αρχαίοι ελληνικοί μύθοι μέσα από τα μάτια της Μάρθα Γκράχαμ». Η δρ Νίνα Παπαθανασοπούλου, καθηγήτρια Κλασικών Σπουδών στο College Year in Athens (CYA), δημιουργεί και παρουσιάζει μια επιμορφωτική ομιλία για την τεχνική, το όραμα και το κινητικό λεξιλόγιο της Γκράχαμ, στο θέατρο Πορεία, την Τρίτη 18 Οκτωβρίου.

Παράλληλα η καθηγήτρια τεχνικής και ρεπερτορίου Γκράχαμ, Πένυ Διαμαντοπούλου, σε συνεργασία με τo Martha Graham Center of Contemporary Dance στη Νέα Υόρκη, αναβιώνει μια χορευτική σύνθεση εμπνευσμένη από την κλασική τεχνική Γκράχαμ καθώς και αποσπάσματα από τα έργα «Clytemnestra» και «Night Journey» της χορογράφου. Ομάδα χορευτών – ορισμένοι με εκπαίδευση και στο Martha Graham Dance Center of Contemporary Dance – θα παρουσιάσει τις συνθέσεις καθώς η καθηγήτρια Κλασικών Σπουδών στην ομιλία της θα εστιάσει στον μύθο του Οιδίποδα και της Ιοκάστης και στις χθόνιες θεότητες, τις Ερινύες, εξηγώντας τον τρόπο με τον οποίο η Γκράχαμ ερμήνευσε την αρχαία ελληνική μυθολογία και τις αρχαίες ελληνικές ηρωίδες, και ιδιαίτερα τα έντονα συναισθήματα οργής, πένθους, ζήλιας, φόβου, επιθυμίας για εκδίκηση:

«Η Μάρθα Γκράχαμ χρησιμοποίησε τον χορό ως μέσο για να εξερευνήσει την ανθρώπινη φύση και τα όριά της, να διεισδύσει στον εσωτερικό κόσμο του ανθρώπου και να αναδείξει τα συναισθήματά του – την οργή, τη ζήλια, τον φθόνο, τη λύπη, την επιθυμία για εκδίκηση. To αρχαίo δράμα επικεντρώνεται και αυτό στην εξερεύνηση της ανθρώπινης φύσης, στην αντίδραση του ανθρώπου όταν έρχεται αντιμέτωπος με δύσκολες και οδυνηρές καταστάσεις, και στα συναισθήματα που τον κατακυριεύουν και τον ωθούν σε αποτρόπαιες πράξεις» εξηγεί η ίδια στα «ΝΕΑ».

• Το έργο της Γκράχαμ γιατί θεωρήθηκε γυναικεία πρωτοποριακό;

Επειδή επικεντρώθηκε στην εξερεύνηση της φύσης της γυναίκας. Η Γκράχαμ ήθελε να κατανοήσει την ψυχολογία της γυναίκας, τη σκέψη της, την καρδιά της, το υποσυνείδητό της. Ηθελε να δώσει αξία και υπόσταση στα συναισθήματα της γυναίκας, στον ρόλο της ως μητέρας, συζύγου, αδελφής, κόρης, ερωμένης, βασίλισσας, δούλας, μητριάς, μάγισσας. Το έργο της χρησιμοποιεί γυναίκες πρωταγωνίστριες και παρουσιάζει όσα γίνονται επί σκηνής από την οπτική γωνία μιας γυναίκας.

Οι ηρωίδες της αρχαίας τραγωδίας υπήρξαν πηγή έμπνευσης για αυτήν κυρίως μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, τις δεκαετίες του ’40 και του ’50, και τότε είναι που δημιούργησε έργα βασισμένα στην αρχαία ελληνική μυθολογία. Η καλλιτεχνική της δραστηριότητα έλαβε χώρα την ίδια περίοδο που και η Σιμόν ντε Μποβουάρ έγραψε «Το Δεύτερο Φύλο», ένα δοκίμιο που στοχάζεται τη γυναικεία ύπαρξη και την καταπίεση των γυναικών. Οπως και η Μποβουάρ, έτσι και η Γκράχαμ ήθελε να αντιταχθεί στην καταπίεση των γυναικών, να ανυψώσει τον ρόλο της γυναίκας και να υμνήσει τη γυναικεία φύση και το γυναικείο σώμα.

• Πώς σχετίζεται η τεχνική της Μάρθα Γκράχαμ με την παράδοση του αρχαιοελληνικού θεάτρου;

Η τεχνική της Μάρθα Γκράχαμ χρησιμοποιεί το ανθρώπινο σώμα με επίκεντρο τον κορμό του ως μέσο επικοινωνίας και προβολής των συναισθημάτων του ανθρώπου. Το κινησιολόγιο αναδεικνύει τη δύναμη του ανθρώπου αλλά και την αδυναμία του και εστιάζει σε στιγμές αμφίβολες, στιγμές που ο άνθρωπος χάνει τον έλεγχο ενώ συνάμα διατηρεί την ισορροπία του. Οι χορευτές της Γκράχαμ καλούνται λοιπόν να είναι συχνά σε θέση αιώρησης, μια θέση εκτός άξονα, που χρειάζεται ωστόσο έλεγχο και δύναμη για να διατηρηθεί.

Το αρχαιοελληνικό θέατρο επικεντρώνεται και αυτό σε στιγμές ανθρώπινης κρίσης, στις στιγμές εκείνες που ο άνθρωπος χάνει την ισορροπία του, που εκτίθεται η αδυναμία του ενώ παράλληλα διατηρούνται η δύναμη και η αξιοπρέπειά του. Η τεχνική λοιπόν της Γκράχαμ, βασισμένη στην εισπνοή και στην εκπνοή, στο contraction και στο release, στην αιώρηση, στην πτώση και στην επαναφορά, ήταν και ακόμα είναι ιδιαίτερα κατάλληλη για να αναδείξει τους ήρωες του αρχαιοελληνικού θεάτρου και τις έντονες μεταπτώσεις τους, την απώλεια της ισορροπίας τους, αλλά και την ανασυγκρότησή τους.