Οι σοφιστές – Γοργίας, η δύναμη του λόγου (Μέρος Ε’)

Ο Γοργίας είχε επίγνωση τού ότι η ρητορική τέχνη του άγγιζε τις παρυφές της ποίησης. Θεωρούσε ότι υπήρχε μια φυσική συγγένεια ανάμεσα στο λόγο που καλλιεργούσε ο ίδιος και στον έμμετρο λόγο, δηλαδή στην ποίηση, καθώς τα δύο αυτά είδη μπορούσαν να εξουσιάσουν απόλυτα τις ψυχές.

Στο Ελένης εγκώμιον ο λεοντίνος σοφιστής αναφέρει χαρακτηριστικά τα ακόλουθα για τη λειτουργία της ποίησης: «την ποίησιν άπασαν και νομίζω και ονομάζω λόγον έχοντα μέτρον· ης τους ακούοντας εισήλθε και φρίκη περίφοβος και έλεος πολύδακρυς και πόθος φιλοπενθής» («θεωρώ και ονομάζω όλη την ποίηση λόγο που έχει μέτρο· όποιοι την ακούν, εισχωρεί μέσα τους φρίκη γεμάτη φόβο, οίκτος όλο δάκρυα, πόθος όλο λαχτάρα», μτφρ Παύλος Καλλιγάς). Τα λόγια αυτά φέρνουν στο νου μας τον πασίγνωστο ορισμό της τραγωδίας που έδωσε αργότερα στην Ποιητική του ο Αριστοτέλης.

Η άποψη του Γοργία για την τραγωδία φανερώνει τη γενικότερη αντίληψή του ότι όλα εκτυλίσσονται στη σφαίρα της φαντασίωσης, ότι δεν υπάρχει απόλυτο «είναι» και απόλυτες αξίες. Η τραγωδία, ισχυρίζεται, προκαλεί μια απάτη «ην ο τ’ απατήσας δικαιότερος του μη απατήσαντος, και ο απατηθείς σοφώτερος του μη απατηθέντος» («στην οποία αυτός που εξαπατά είναι περισσότερο δικαιολογημένος από αυτόν που δεν εξαπατά, και εκείνος που άφησε να τον ξεγελάσουν είναι πιο συνετός από εκείνον που δεν το επέτρεψε»).

Στους πολυάριθμους μαθητές του Γοργία συγκαταλέγονται ο τραγικός Αγάθων, ο διθυραμβοποιός Λικύμνιος, ο δάσκαλος της ρητορικής Πώλος ο Ακραγαντίνος, αλλά και ο Κυνικός φιλόσοφος Αντισθένης πριν συναντήσει τον Σωκράτη.

Εξάλλου, την ισχυρή επίδραση του Γοργία δέχτηκαν τόσο ο σπουδαίος ρήτορας Ισοκράτης όσο και ο ελαΐτης (από την Ελαία της μικρασιατικής Αιολίδος) ρητοροδιδάσκαλος Αλκιδάμας, ο πρώτος όσον αφορά τον άρτιο από τεχνικής απόψεως λόγο και ο δεύτερος όσον αφορά τον αυτοσχεδιασμό.

*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου εικονίζεται ο Αριστοτέλης (ο πασίγνωστος ορισμός της τραγωδίας στην «Ποιητική» του παρουσιάζει αντιστοιχίες με την άποψη του Γοργία για τη λειτουργία της ποίησης).

Οι σοφιστές – Γοργίας, η δύναμη του λόγου (Μέρος Α’)

Οι σοφιστές – Γοργίας, η δύναμη του λόγου (Μέρος Β’)

Οι σοφιστές – Γοργίας, η δύναμη του λόγου (Μέρος Γ’)

Οι σοφιστές – Γοργίας, η δύναμη του λόγου (Μέρος Δ’)