Πούτιν: Γιατί βομβαρδίζει αμάχους – Οι τρεις λόγοι και το «δώρο» του Ρώσου προέδρου στην Ουκρανία

Νέες επιθέσεις έγιναν σήμερα στο Κίεβο και άλλες περιοχές στην Ουκρανία, με τον πόλεμο να έχει επιστρέψει στις μεγάλες πόλεις της χώρας και να μην περιορίζεται στα νότια και τα ανατολικά.

Το Vox, σε ανάλυσή του, επιχειρεί να αποκρυπτογραφήσει την τακτική του Βλαντίμιρ Πούτιν και να εξηγήσει γιατί αποφάσισε να προχωρήσει σε τέτοια χτυπήματα τις τελευταίες ημέρες.

• Διαβάστε επίσης: Στρατιωτικό αεροσκάφος κατέπεσε σε εννιαώροφο κτίριο στη Ρωσία

Λιγότερο από 48 ώρες αφότου η γέφυρα του Κερτς που συνδέει την Κριμαία με την ίδια τη Ρωσία υπέστη ζημιές από ισχυρή έκρηξη, ο Πούτιν προέβη σε αντίποινα κατά της Ουκρανίας, υπενθυμίζει το Vox. Η Ρωσία εκτόξευσε σχεδόν 100 πυραύλους σε διάφορες ουκρανικές πόλεις στις 10 και 11 Οκτωβρίου. Οι πύραυλοι έπληξαν μια σειρά από κτίρια, συμπεριλαμβανομένων κατοικιών και σχολείων, σκοτώνοντας τουλάχιστον 19 πολίτες και τραυματίζοντας περισσότερους από 100.

Σήμερα η Ρωσία εξαπέλυσε νέα πλήγματα στο Κίεβο, την ουκρανική πρωτεύουσα, με «μη επανδρωμένα αεροσκάφη καμικάζι». Οι πρώτες αναφορές τόνιζαν ότι τουλάχιστον τέσσερις άνθρωποι σκοτώθηκαν και περίπου 18 τραυματίστηκαν στην επίθεση με τα drones.

Αμφίβολη η στρατιωτική αξία των επιθέσεων

Αν και οι επιθέσεις της περασμένης εβδομάδας διέκοψαν την ηλεκτροδότηση και την υδροδότηση των μεγαλύτερων πόλεων της Ουκρανίας, η στρατιωτική αξία των επιθέσεων ήταν στην καλύτερη περίπτωση αμφίβολη. Οι πολιτικές υποδομές ήταν ο κύριος στόχος, σημειώνει το Vox.

Ο πληθυσμός της Ουκρανίας φαίνεται όλο και πιο αποφασισμένος να αντισταθεί στη Ρωσία, επισημαίνεται. Οι ειδικοί υπογράμμισαν ότι η Ρωσία διατηρεί ένα λιγοστό αριθμό κατευθυνόμενων πυραύλων ακριβείας και φαινόταν σαν σπατάλη να τους χρησιμοποιήσει σε τέτοιου είδους στόχους.

Κοιτάζοντας μπροστά, οι επιθέσεις μπορεί επίσης να έδωσαν την «άδεια» στο ΝΑΤΟ να εξοπλίσει την Ουκρανία με καλύτερη αεράμυνα. Επίσης, σημειώνει το Vox, υπάρχει το θέμα της «κατάφωρης παραβίασης των νόμων του πολέμου». Ακόμη και η Ινδία και η Κίνα προσπαθούν να κρατήσουν αποστάσεις από τη Ρωσία, σημειώνεται στη συγκεκριμένη ανάλυση.

Γιατί το έκανε η Ρωσία;

Έτσι, οι πυραυλικές επιθέσεις της Ρωσίας μπορεί να παραβίασαν το διεθνές δίκαιο, να αποξένωσαν μακροχρόνιους εταίρους, να σκλήρυναν την αποφασιστικότητα της Ουκρανίας και των συμμάχων της και να ξόδεψαν πολύτιμα πυρομαχικά χωρίς να αλλάξουν την κατάσταση στο πεδίο της μάχης, αλλά η Μόσχα προχώρησε. Γιατί το έκανε αυτό η Ρωσία, αναρωτιέται το Vox;

Η προσπάθεια εξήγησης της σημερινής συμπεριφοράς της ρωσικής εξωτερικής πολιτικής είναι περίπλοκη, τονίζεται στο άρθρο. Πολλοί εμπειρογνώμονες και υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής προέβλεψαν ότι η Ρωσία δεν θα επιτεθεί στην Ουκρανία επειδή θα αποδεικνυόταν τόσο δαπανηρή όσο και επικίνδυνη ενέργεια.

Πράγματι, η αρχική απόφαση του Πούτιν να εισβάλει στην Ουκρανία μοιάζει με παράδειγμα του τι δεν πρέπει να κάνει κανείς στις διεθνείς σχέσεις. Το γεγονός ότι το έκανε, ωστόσο, σημαίνει ότι χρειαζόμαστε εναλλακτικές εξηγήσεις για τη ρωσική συμπεριφορά, σημειώνει το Vox.

Δεδοµένου ότι γίνονται τώρα συνεχείς – συχνά λανθασµένες – συγκρίσεις µε την κρίση των Πυραύλων της Κούβας, ίσως είναι καιρός να προσεγγίσουµε αυτό το ζήτηµα όπως έκανε ο Γκρέιαμ Άλισον, ένας πολύ έμπειρος πολιτικός επιστήµονας και κάποτε σύµβουλος της κυβέρνησης των ΗΠΑ, ο οποίος τώρα εργάζεται στη Σχολή Κένεντι του Χάρβαρντ, όταν έγραψε το βιβλίο «Essence of Decision».

Τα τρία επίπεδα ανάλυσης

Το κείμενο του Vox αναλύει τι συμβαίνει στο διεθνές, το εσωτερικό και το ψυχολογικό επίπεδο. Η αντίληψη για τη ρωσική ισχύ φαίνεται να έχει μειωθεί από τότε που η Μόσχα απέτυχε να εκτελέσει το αρχικό σχέδιο εισβολής της για την κατάληψη του Κιέβου την πρώτη εβδομάδα.

Οκτώ μήνες μετά την έναρξη του πολέμου, η Ουκρανία έχει περάσει στην επίθεση. Οι δυνάμεις τους φαίνονται καλύτερα οπλισμένες, καλύτερα εκπαιδευμένες και με περισσότερα κίνητρα, ενώ οι περισσότεροι στρατιωτικοί αναλυτές προβλέπουν περαιτέρω ουκρανικά εδαφικά κέρδη πριν από την έναρξη του χειμώνα. Η μερική επιστράτευση της Ρωσίας μοιάζει με ένα λογιστικό χάος. Μόνο τέσσερις χώρες ψήφισαν με τη Ρωσία στην τελευταία ψηφοφορία της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών που καταδίκασε την απόπειρα προσάρτησης ουκρανικού εδάφους.

Μια υποτιμημένη πηγή ισχύος στην παγκόσμια πολιτική είναι η φήμη για την αποτελεσματική άσκηση της εξουσίας. Αυτό σημαίνει ότι η Ρωσία έχει σοβαρό πρόβλημα, τονίζει το Vox.

Αυτό που υποτίθεται ότι θα ήταν ένας αστραπιαίος «αποκεφαλισμός» της κυβέρνησης Ζελένσκι μετατράπηκε σε μια δαπανηρή σύγκρουση με έναν αντίπαλο που υπερτερεί των Ρώσων στο πεδίο της μάχης. Ακόμη και πριν από τα πρόσφατα χτυπήματα κατά αμάχων, ο Πούτιν αναγκάστηκε να αναγνωρίσει ότι βασικοί εταίροι όπως η Κίνα και η Ινδία είχαν αρχίσει να κάνουν «θόρυβο», υποδηλώνοντας δυσαρέσκεια για τον πόλεμο.

Πώς κινούνται οι σύμμαχοι της Ρωσίας

Με τη Ρωσία να βρίσκεται σε τέλμα στην Ουκρανία, χώρες όπως το Αζερμπαϊτζάν φαίνεται να εκμεταλλεύονται την ευκαιρία για να προωθήσουν τα συμφέροντά τους έναντι των Ρώσων συμμάχων. Ακόμη και κράτη που εξαρτώνται περισσότερο από τη Ρωσία αρχίζουν να δείχνουν κάποια ανεξαρτησία.

Το Καζακστάν απέρριψε κατηγορηματικά τη νομιμότητα των δημοψηφισμάτων για την προσάρτηση ουκρανικών εδαφών, ενώ το Κιργιστάν ακύρωσε την τελευταία στιγμή στρατιωτικές ασκήσεις υπό ρωσική ηγεσία που επρόκειτο να διεξαχθούν στο έδαφός του. Η επίθεση στη γέφυρα του Κερτς ήταν απλώς το τελευταίο συμβολικό πλήγμα στη ρωσική ισχύ, τονίζει το Vox.

Δεδομένου αυτού του πλαισίου, είναι εύκολο να καταλάβει κανείς γιατί η Ρωσία αισθάνθηκε την ανάγκη να κλιμακώσει τη χρήση βίας με τον πιο βάρβαρο τρόπο. Η Ρωσία θέλει πολύ να υπενθυμίσει σε φίλους και εχθρούς ότι εξακολουθεί να μπορεί να προβάλλει καταστροφική ισχύ.

Αν και ο βομβαρδισμός αμάχων φαίνεται να έχει ελάχιστη στρατιωτική αξία, η Ρωσία μπορεί να πιστεύει ότι αποτελεί ένα αποτελεσματικό μήνυμα που ενισχύει τις πυρηνικές της απειλές.

Εξάλλου, η λογική λέει ότι, αν η Ρωσία αποδείξει ότι αδιαφορεί για τους κανόνες και τους νόμους που διέπουν τη χρήση συμβατικής βίας, αυτό στέλνει το μήνυμα ότι αδιαφορεί επίσης για τους κανόνες και τους νόμους που διέπουν τη χρήση πυρηνικών όπλων.

Και όσο πιο αξιόπιστη είναι η πυρηνική απειλή της Ρωσίας, τόσο περισσότερο μπορεί να στηριχθεί σε αυτό το εργαλείο ως μορφή εξαναγκαστικής διαπραγμάτευσης.

Το εσωτερικό μέτωπο

Σε αντίθεση με τη δημοφιλή πεποίθηση, ο Πούτιν δεν διοικεί ένα καθεστώς ενός ατόμου. Ακόμα και οι απολυταρχικοί ηγέτες πρέπει να κατευνάσουν τους υποστηρικτές αυτού που οι πολιτικοί επιστήμονες αποκαλούν «εκλεκτορικό σώμα» – τους ανθρώπους ή την ομάδα που, στην πράξη, επιλέγουν τον ηγέτη ενός κράτους. Σε μια δημοκρατία, το εκλογικό σώμα είναι το εκλεκτορικό σώμα – σε ένα πιο αυταρχικό καθεστώς, το εκλεκτορικό σώμα είναι μικρότερο και πιο σκοτεινό. Ανεξάρτητα από τον τύπο του καθεστώτος, ένας ηγέτης πρέπει να διοικεί μια νικηφόρα συμμαχία με το εκλεκτορικό σώμα.

Ποιοι συμμετέχουν στη συμμαχία του Πούτιν; Μια πρόσφατη ανάλυση του Ινστιτούτου για τη Μελέτη του Πολέμου (ISW) σχετικά με τον πληροφοριακό χώρο της Ρωσίας κατέληξε στο συμπέρασμα ότι υπάρχουν τρεις βασικοί πυλώνες υποστήριξης του Πούτιν: «Ρώσοι milbloggers και πολεμικοί ανταποκριτές, πρώην Ρώσοι ή πληρεξούσιοι αξιωματικοί και βετεράνοι και κάποιοι από τους Ρώσους siloviki – άνθρωποι με σημαντικές βάσεις εξουσίας και δικές τους δυνάμεις. Ο Πούτιν πρέπει να διατηρήσει την υποστήριξη και των τριών αυτών τμημάτων».

Οι ανατροπές στο πεδίο της μάχης στην ανατολική και νότια Ουκρανία κόστισαν στον Πούτιν κάποια υποστήριξη μεταξύ των εκλεκτών του. Σύμφωνα με την Washington Post, «ένα μέλος του στενού κύκλου του Βλαντίμιρ Πούτιν εξέφρασε τις τελευταίες εβδομάδες τη διαφωνία του απευθείας στον Ρώσο πρόεδρο για τους χειρισμούς του στον πόλεμο στην Ουκρανία». Ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ δήλωσε στην Post ότι αυτό «δεν είναι απολύτως αληθές«, αν και αναγνώρισε: «Υπάρχουν διαφωνίες σε τέτοιες στιγμές. Κάποιοι πιστεύουν ότι πρέπει να ενεργήσουμε διαφορετικά. Αλλά όλα αυτά είναι μέρος της συνήθους διαδικασίας εργασίας».

Δημόσιες επικρίσεις

Αυτό ταιριάζει με τις πρόσφατες δημόσιες επικρίσεις του Τσετσένου ηγέτη Ραμζάν Καντίροφ και του Εβγκένι Πριγκόζιν, επικεφαλής της Ομάδας Βάγκνερ, μιας ρωσικής παραστρατιωτικής οργάνωσης, σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο διεξήχθη ο πόλεμος. Το ISW ανέφερε παρόμοια δυσαρέσκεια από εθνικιστές και στρατιωτικούς bloggers.

Όπως γράφει το ISW, αυτή η δυσαρέσκεια έχει ανατροφοδοτικό αποτέλεσμα που διαβρώνει το κύρος του Πούτιν: «Οι φήμες για τις ρωγμές στον εσωτερικό κύκλο του Πούτιν έχουν φτάσει στο υπερπατριωτικό και εθνικιστικό πλήθος των milbloggers, ωστόσο, υπονομεύοντας την εντύπωση δύναμης και ελέγχου που ο Πούτιν προσπάθησε να παρουσιάσει καθ’ όλη τη διάρκεια της περιόδου του».

Το χτύπημα Ουκρανών πολιτών με πυραύλους έχει νόημα για τον Πούτιν μέσα σε αυτό το εσωτερικό πλαίσιο. Μετά την επίθεση στη γέφυρα, υπήρξαν εκκλήσεις από Ρώσους εθνικιστές για κλιμάκωση της σύγκρουσης. Θέλουν να βγουν τα γάντια στη μάχη κατά της Ουκρανίας, υποστηρίζοντας όλο και περισσότερη βιαιότητα, γράφει χαρακτηριστικά το Vox.

Οι επιθέσεις με ρουκέτες εναντίον ουκρανικών πόλεων θα κατευνάσουν προς το παρόν τους εθνικιστές υποστηρικτές του Πούτιν και θα επιτρέψουν στους υφισταμένους και τους αντικαταστάτες του να προβάλουν στην τηλεόραση ότι απαντούν σε ανατροπές στο πεδίο της μάχης. Η προαγωγή από τον Πούτιν αυτή την εβδομάδα του στρατηγού Σεργκέι Σουροβίκιν, γνωστού ως «στρατηγού Αρμαγεδδών» για τη βιαιότητά του στη Συρία, θα ενισχύσει επίσης τη θέση του ανάμεσα στους εθνικιστές.

Το ψυχολογικό επίπεδο

Παρόλο που ο Πούτιν μπορεί να μην είναι δικτάτορας χωρίς περιορισμούς, είναι μακράν ο πιο ισχυρός λήπτης αποφάσεων στη Ρωσία, σημειώνει το Vox. Οι αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες υποδεικνύουν ότι δίνει εντολές ακόμη και απευθείας στους διοικητές στο θέατρο των επιχειρήσεων. Η κατανόηση του τρόπου σκέψης του Πούτιν θα μπορούσε να εξηγήσει σε μεγάλο βαθμό τις πρόσφατες ενέργειές του στην Ουκρανία.

Ο Ντάνιελ Κάνεμαν κέρδισε το βραβείο Νόμπελ για την έρευνά του με τον Έιμος Τβέρσκι που κατέδειξε ότι οι περισσότεροι άνθρωποι δεν λαμβάνουν αποφάσεις με βάση την ορθολογική επιλογή, αλλά χρησιμοποιούν μια συλλογή γνωστικών συντομεύσεων, γνωστή ως θεωρία προοπτικής.

Μια κεντρική αρχή της θεωρίας προοπτικής είναι ότι τα άτομα αποφεύγουν τον κίνδυνο όταν κερδίζουν και ανέχονται τον κίνδυνο όταν χάνουν. Με άλλα λόγια, όταν κάποιος αντιμετωπίζει μια αποτυχία σε σχέση με το προηγούμενο status quo, είναι πιο πρόθυμος να αναλάβει κινδύνους σε μια προσπάθεια να «τζογάρει για την ανάσταση», τονίζεται στη συγκεκριμένη ανάλυση.

Αυτό φαίνεται να περιγράφει τη συμπεριφορά του Πούτιν τους τελευταίους μήνες. Στα τέλη της άνοιξης και το καλοκαίρι, καθώς η Ρωσία σημείωνε σταδιακά κέρδη στο πεδίο της μάχης, ο Πούτιν αρκέστηκε να χρησιμοποιήσει έναν συνδυασμό μισθοφόρων της Ομάδας Βάγκνερ και άγουρων νεοσύλλεκτων από το Ντονέτσκ και το Λουγκάνσκ, τις υπό ρωσική κατοχή ανατολικές περιοχές της Ουκρανίας, για την αναπλήρωση των ρωσικών δυνάμεων.

Ριψοκίνδυνες ενέργειες

Ωστόσο, αφού η Ουκρανία άρχισε να κάνει προόδους στα ανατολικά και τα νότια, ο Πούτιν επέλεξε τελικά πιο ριψοκίνδυνες πολιτικές ενέργειες. Ανακοίνωσε μερική επιστράτευση, ανακοίνωσε επίσημα την προσάρτηση τεσσάρων ουκρανικών περιοχών και ενίσχυσε τις πυρηνικές απειλές του.

Αυτό δεν έκανε τίποτα για να σταματήσει τις ουκρανικές δυνάμεις στο έδαφος. Τις ημέρες μετά την προσάρτηση, η Ρωσία έχασε την πόλη-κλειδί για την υλικοτεχνική υποδομή, Λιμάν, στο Ντονέτσκ, και στη συνέχεια υπέστη την επίθεση στη γέφυρα του Κερτς. Σε αυτό το πλαίσιο, οι επιθέσεις σε ουκρανικές πόλεις νωρίτερα αυτόν τον μήνα μπορούν να θεωρηθούν ως προσπάθεια του Πούτιν να παίξει το στοίχημα της «ανάστασης».

Η θεωρία προοπτικής ισχύει για όλα τα άτομα. Τι γίνεται με την ατομική ψυχολογία του Πούτιν; Σύμφωνα με τον Μάικλ Κόφμαν, αναλυτή του ρωσικού στρατού στο CNA, έναν οργανισμό έρευνας και ανάλυσης, ο Πούτιν έχει «μάστερ στην αναβολή».

Καθυστερεί τη λήψη μεγάλων αποφάσεων μέχρι την τελευταία στιγμή, οπότε συχνά στριμώχνει τον εαυτό του. Ή, όπως είπε ο Κόφμαν στην Τζούλια Αϊόφι του Puck τον περασμένο μήνα, «αναβάλλει και αναβάλλει μέχρι οι επιλογές να πάνε από το κακό στο χειρότερο».

Κατά πάσα πιθανότητα, ο Πούτιν δεν ήθελε να ξοδέψει τα λιγοστά πυρομαχικά του βομβαρδίζοντας ουκρανικές πόλεις. Αντιμέτωπος με μια επιδεινούμενη στρατιωτική και πολιτική κατάσταση, ωστόσο, ο Πούτιν πιθανότατα αισθάνθηκε ότι δεν είχε άλλη επιλογή από το να ξεσπάσει.

Πού μπορεί να οδηγήσει ο πόλεμος

Τι μπορούμε να συμπεράνουμε από αυτές τις τρεις διαφορετικές ιστορίες, αναρωτιέται το Vox.

Περιέργως, υποδηλώνουν ότι η Δύση θα πρέπει να ελπίζει ότι οι ενέργειες της Ρωσίας εξηγούνται από την ατομική ψυχολογία του Πούτιν. Τόσο οι διεθνείς όσο και οι εγχώριες εξηγήσεις υποδηλώνουν ότι ο Πούτιν θα διπλασιάσει τις επιθετικές ενέργειες. Σε παγκόσμιο επίπεδο, η Ρωσία συνεχίζει να ταπεινώνεται από τις ψηφοφορίες της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ. Σε εσωτερικό επίπεδο, ο Πούτιν θα χρειαστεί να ενισχύσει τη βαρβαρότητα για να διατηρήσει την εθνικιστική υποστήριξη, καθώς η τύχη της Ρωσίας στην Ουκρανία συνεχίζει να επιδεινώνεται.

Μόνο οι φημισμένες τάσεις αναβλητικότητας του Πούτιν υποδηλώνουν μια επιστροφή στον ρωσικό λήθαργο όσον αφορά την προσαρμογή στις ουκρανικές στρατιωτικές επιτυχίες. Θα ήταν πράγματι ειρωνικό αν το μεγαλύτερο δώρο που μπορεί να δώσει η Ρωσία στην Ουκρανία είναι η νωθρότητα του Βλαντίμιρ Πούτιν, καταλήγει το Vox.