Είναι η πυρηνική ενέργεια πράσινη;

Η κλιματική αλλαγή και η ενεργειακή κρίση έφεραν ξανά στο προσκήνιο τη συζήτηση για την πυρηνική ενέργεια, η οποία πρόσφατα αναγνωρίστηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση ως «πράσινη επένδυση» χαμηλών εκπομπών άνθρακα.

Ήταν μια κίνηση που δίχασε τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, με την Αυστρία να προσφεύγει εναντίον της Κομισιόν κατά της πράσινης ταμπέλας.

Την ίδια ώρα, όμως, ακόμα και η εμβληματική ακτιβίστρια του κλίματος Γκρέτα Τούνμπεργκ αναγνωρίζει πως θα ήταν «λάθος» για τη Γερμανία να κλείσει άμεσα τα πυρηνικά, αν αυτό σημαίνει ότι η χώρα θα καίει περισσότερο ορυκτό κάρβουνο.

Σε αυτή τη φορτισμένη διαμάχη, η 19χρονη Σουηδή έχει δίκιο. Επειδή πολύ απλά οι επιπτώσεις του κάρβουνου είναι μακράν σοβαρότερες από τη δυνητική απειλή της πυρηνικής ενέργειας, τόσο για το  περιβάλλον όσο και για την ανθρώπινη υγεία.

Δεν αμφιβάλλω βέβαια ότι η ατομική ενέργεια πάσχει από σοβαρά μειονεκτήματα. Όπως το αστρονομικό κόστος, το οποίο καθιστά ασύμφορη αυτή τη λύση για πολλές χώρες. Ή το άλυτο πρόβλημα των πυρηνικών αποβλήτων. Ή τα περιορισμένα αποθέματα ουρανίου, τα οποία θα μπορούσαν να εξαντληθούν σε μερικές δεκαετίες αν υπήρχε παγκόσμια στροφή στα πυρηνικά.

Δεν ήταν όμως αυτά τα επιχειρήματα που έπεισαν τη Γερμανία να βάλει λουκέτο. Η κυβέρνηση της τότε καγκελαρίου Μέρκελ επικαλέστηκε τον κίνδυνο ατυχημάτων όταν αποφάσισε να κλείσει τους πυρηνικούς σταθμούς, λίγο μετά την κρίση της Φουκουσίμα το 2011. Όμως η Γερμανία συνέχισε να εξορύσσει κάρβουνο, να βασίζεται στο ρωσικό φυσικό αέριο και να εισάγει από τη Γαλλία ηλεκτρικό ρεύμα που παράγεται σε αντιδραστήρες.

Ακόμα και τώρα, που το ρωσικό αέριο στερεύει, ο υπουργός Ενέργειας της Γερμανίας Ρόμπερτ Χάμπεκ, επιμένει ότι η λειτουργία των τελευταίων αντιδραστήρων της χώρας δεν μπορεί να παραταθεί πέρα από τον Απρίλιο για λόγους ασφάλειας. Στο μεταξύ όμως ο Χάμπεκ ενέκρινε την επαναλειτουργία αρκετών μονάδων γαιάνθρακα και πετρελαίου για να εξασφαλίσει ενεργειακή επάρκεια τον δύσκολο χειμώνα.

Τα νούμερα όμως δείχνουν ότι τα πυρηνικά είναι μια από τις ασφαλέστερες μορφές ενέργειας, μακράν ασφαλέστερη από τα ορυκτά καύσιμα.

Σύμφωνα με την έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και άλλων διεθνών υπηρεσιών για το Τσερνόμπιλ, το πυρηνικό δυστύχημα του 1986 αναμένεται να προκαλέσει συνολικά 4 με 9 χιλιάδες θανάτους από καρκίνο στην Ουκρανία, τη Λευκορωσία και την Ρωσία, ενώ η επίπτωση σε άλλες χώρες κρίνεται αμελητέα.

Το δε πυρηνικό ατύχημα της Φουκουσίμα προκάλεσε έναν θάνατο από άμεση έκθεση σε ραδιενέργεια, και ακόμα 573 θανάτους ηλικιωμένων και ασθενών λόγω της διαδικασίας εκκένωσης του πληθυσμού. Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, οι θάνατοι από καρκίνο δεν αναμένεται να αυξηθούν ούτε τώρα ούτε στο μέλλον.

Ακόμα όμως κι αν οι επιπτώσεις των πυρηνικών ατυχημάτων έχουν υποτιμηθεί, ακόμα και κατά αρκετές τάξεις μεγέθους, και πάλι ωχριούν μπροστά στους θανάτους λόγω της ρύπανσης των ορυκτών καυσίμων. Θανάτους που σπάνια απασχολούν την επικαιρότητα επειδή είναι λιγότερο ορατοί.

Μελέτη του 2021 στο Nature Communications υπολόγιζε ότι η ρύπανση των ορυκτών καυσίμων προκαλεί περισσότερους από έναν εκατομμύριο θανάτους τον χρόνο, ενώ φετινή έκθεση στο Lancet Planetary Health εκτίνασσε το νούμερο στους 9 εκατομμύρια θανάτους ανά έτος σε παγκόσμιο επίπεδο.

Άλλη μελέτη του 2016 στο Journal of Cleaner Production διαπίστωνε ότι οι θάνατοι λόγω της πυρηνικής ενέργειας είναι αναλογικά λιγότεροι ακόμα και από τους θανάτους που συνδέονται με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, κυρίως θανάτους από εργατικά δυστυχήματα.

Διαφορετική μελέτη ερευνητών της NASA που δημοσιεύτηκε το 2013 στο Environmental Science and Technology εκτιμούσε ότι το κάρβουνο σκοτώνει 100 φορές περισσότερους ανθρώπους από ό,τι η ραδιενέργεια. Οι υπολογισμοί δείχνουν μάλιστα ότι η χρήση πυρηνικής ενέργειας το διάστημα 1971-2009 μείωσε αρκετά τις εκπομπές ρύπων ώστε να αποτρέψει 1,84 εκατομμύρια θανάτους.

Στην Ιαπωνία, το εσπευσμένο κλείσιμο των πυρηνικών αντιδραστήρων και η υποκατάστασή τους με ορυκτά καύσιμα σκότωσε περισσότερους ανθρώπους από ό,τι το ίδιο το ατύχημα, σύμφωνα με έκθεση του Διεθνούς Γραφείου Οικονομικής Έρευνας.

Και στη Γερμανία, η σταδιακή κατάργηση της πυρηνικής ενέργειας προκαλεί 1.100 επιπλέον θανάτους από ατμοσφαιρική ρύπανση το χρόνο, όπως διαπιστώνει μελέτη αμερικανών οικονομολόγων.

Αυτά είναι τα νούμερα που καλείται να λάβει υπόψη το Βερολίνο καθώς επανεξετάζει το πλάνο του. Επιχειρήματα ορθολογικά, αντί για εντυπώσεις, κινδυνολογία και ιδεοληψίες.