Καμίλ Κλοντέλ: O «ματωμένος» έρωτας της Γαλλίδας γλύπτριας και τα 30 χρόνια σε άσυλο

Το πεπρωμένο και η μοίρα της Καμίλ Κλοντέλ φαίνεται ότι σφραγίστηκαν όχι μόνο την ημερομηνία της γέννησής της, από μια ψυχρή μητέρα που δεν την αγαπούσε, αλλά και από την ημέρα που γνώρισε τον Ογκίστ Ροντέν. Σε ηλικία 17 ετών, μετακόμισε στο Παρίσι από τη γενέτειρά της στη βόρεια Γαλλία προκειμένου να σπουδάσει κοντά στον Άλφρεντ Μπουσέρ, έναν γνωστό γλύπτη εκείνης της εποχής.

Της αρνήθηκαν να γίνει δεκτή στην Ecole des Beaux Arts λόγω του φύλου της.  Όταν ο Άλφρεντ αποφάσισε να επιστρέψει στη Φλωρεντία για να διδάξει, ζήτησε από τον φίλο του και συνάδελφό του γλύπτη Ογκίστ Ροντέν να αναλάβει τους μαθητές του. Ήταν μια μοιραία συνάντηση  το 1883, όταν σε ηλικία 19 ετών, η νεαρή, όμορφη Καμίλ με τα βαθιά γαλάζια μάτια συνάντησε για πρώτη φορά τον Ροντέν, ο οποίος ήταν τότε 43 ετών και αρκετά καταξιωμένος στην καλλιτεχνική κοινότητα του Παρισιού.

Παρόλο που ο Ροντέν ζούσε με την επί μακρόν σύντροφό του Ρόουζ Μπερέ, δεν άργησαν να γίνουν εραστές.

Ο Ροντέν είδε στην Καμίλ το εκπληκτικό ταλέντο και εκμεταλλεύτηκε τις ανάγκες της για θαυμασμό και αγάπη ώστε να αποσπάσει την παθιασμένη αφοσίωσή της όχι μόνο προς όφελος του δικού του έργου τέχνης αλλά, φυσικά, και για τον ίδιο του τον εαυτό του

Εκείνος, ο οποίος ήταν ναρκισσιστής μέχρι το κόκαλο , και 24 χρόνια μεγαλύτερός της, «καταβρόχθισε» την Καμίλ, στερώντας της τη νεανική αθωότητα και εμπιστοσύνη στον εαυτό της, και τελικά έπλεξε έναν πολύπλοκο ιστό συναισθηματικών βασανιστηρίων, από τον οποίο δεν θα μπορούσε ποτέ να ξεφύγει.

• Διαβάστε ακόμα: Εντίθ Πιάφ: Όταν το «μικρό σπουργίτι» μάγεψε την Αθήνα

Photo: YouTube

Η παιδική της ηλικία και η συναισθηματική βαναυσότητα

Γεννήθηκε το 1864 από μια γυναίκα, η οποία ήλπιζε σε έναν γιο, καθώς η μητέρα της είχε χάσει ένα νεογέννητο αγόρι μόλις ένα χρόνο πριν από τη γέννηση της Καμίλ. Ακόμα και το όνομά της, Καμίλ, αντανακλούσε αυτή την αμφισημία της μητέρας της, καθώς χρησιμοποιείται τόσο από άνδρες όσο και από γυναίκες.

Η Καμίλ, ως ανεπιθύμητο παιδί, υπέστη τη στέρηση της αγάπης και της προσοχής της μητέρας της, που η Μαντάμ Κλοντέλ προτίμησε να δώσει στη μικρότερη αδελφή της, Λουίζ, και στον αδελφό της Πολ. Ο πατέρας της ήταν κάπως πιο «διαθέσιμος» συναισθηματικά, ωστόσο συχνά ήταν περισσότερο απασχολημένος με την καριέρα του. Η Καμίλ αναζητούσε όπως όλα τα παιδιά την χαρά και τον θαυμασμό των γονιών της.  Μη μπορώντας να κερδίσει την αγάπη της μητέρας της, αναζητούσε παρηγοριά στο να φέρνει στο σπίτι σβώλους πηλού που της άρεσε να χαράσσει και να πλάθει δημιουργώντας μικροσκοπικά γλυπτά.

Στην εφηβεία της, η Καμίλ είχε πάθος με τη γλυπτική, παρά την έντονη αποδοκιμασία της μητέρας της.  Μόνο ο πατέρας της την ενθάρρυνε και έκανε σχέδια για να πάει η οικογένεια στο Παρίσι, ώστε η Καμίλ να σπουδάσει γλυπτική.

Στην παιδική της ηλικία χυτεύτηκαν τα καλούπια που διαμόρφωσαν για πάντα τις αντιλήψεις της για τον εαυτό της και τις σχέσεις της.  Από εκεί και πέρα, προσπαθούσε συνεχώς να θεραπευτεί από τις όποιες πληγές ή την παραμέληση, είχε υποστεί κατά τη διάρκεια των διαμορφωτικών της χρόνων.

Όταν η Καμίλ γνώρισε τον Ροντέν, πίστεψε ότι είχε επιτέλους βρει την αγάπη και την παθιασμένη αφοσίωση που δεν είχε βιώσει ποτέ πριν και εκείνη σε αντάλλαγμα έδωσε τα πάντα για να διατηρήσει την αφοσίωσή του σε βαθμό που άδειασε τον εαυτό της.

Ο Ροντέν δεν ήταν ικανοποιημένος με το να αγαπιέται από δύο γυναίκες, όπως και δεν επέτρεπε στον εαυτό του να είναι διαθέσιμος σε καμία από τις δύο.  Οι ναρκισσιστές είναι σαν παράσιτα που προσκολλώνται από ανάγκη για αγάπη και θαυμασμό, που δεν είναι σε θέση να νιώσουν για τον εαυτό τους, αλλά ομοίως δεν είναι σε θέση να επιστρέψουν σε κανέναν άλλον.

Από την Καμίλ, ο Ροντέν είχε το θαυμασμό και την αφοσίωση, αλλά επίσης άρμεξε το ταλέντο και τις ιδέες της και τις μετέφερε ως δικές του. Πολλά έργα του Ροντέν είναι επηρεασμένα από την Καμίλ Κλοντέλ και όχι το αντίστροφο.

Photo: YouTube

Photo: YouTube

Τέσσερα χέρια και όχι δύο

Οι ιστορικοί της τέχνης υποστηρίζουν ότι το στυλ του Ροντέν άλλαξε μετά τη σχέση του με την Καμίλ.  Κάποιοι λένε ότι πολλά από τα αγάλματα που βλέπουμε στο μουσείο Ροντέν ήταν προφανώς φιλοτεχνημένα από 4 χέρια, όχι μόνο από τα δύο του Ροντέν.

Ωστόσο, μόνο μερικά από αυτά αποδίδονται στα χέρια του Καμίλ.  Λέγεται ότι ήταν το μοντέλο και η έμπνευση πίσω από το θρυλικό γλυπτό, Το Φιλί.

Ήταν αλήθεια ότι στην εποχή της, οι γυναίκες γλύπτριες συχνά επισκιάζονταν από τους άνδρες, οι οποίοι για αιώνες κυριαρχούσαν στην τέχνη.   Η Καμίλ ειδικότερα διακρίθηκε για τα αισθησιακά γυμνά της, που ενέπνευσαν τα έργα του Ροντέν.

Δεν θεωρούνταν σωστό ούτε πρέπον για τις γυναίκες να δείχνουν τις ερωτικές τους αντιλήψεις μέσω οποιασδήποτε μορφής τέχνης, ιδίως μέσω της γλυπτικής.

Η αφοσίωση της Καμίλ στην ικανοποίηση των απαιτήσεων του μέντορα και εραστή της ξεπερνούσε κατά πολύ το αποτέλεσμα των έργων τους.  Με τραγικό τρόπο η Καμίλ υπέκυψε στις αρνήσεις του να της επιτρέψει να φέρει στη ζωή τα μωρά που συνέλαβε από εκείνον και υπέκυψε με πόνο στις απαιτήσεις του να κάνει έκτρωση.

Το πόσες αμβλώσεις υπέστη δεν έχει γίνει γνωστό. Η βασανιστική, συναισθηματική κόλαση για την Καμίλ δεν είχε τέλος. Μετά από περίπου δέκα χρόνια μαζί, ο παθιασμένος δεσμός τους διαλύθηκε όταν ο Ροντέν ανακοίνωσε ότι, παρά την αγάπη και την αφοσίωσή της, δεν θα την παντρευόταν ποτέ.

Η Καμίλ δεν έζησε ποτέ με τον Ροντέν της, καθώς εκείνος φαινομενικά προτιμούσε την ευκολία της συγκατοίκησης με τη Ρόουζ Μπερέ, παρά τη λυσσαλέα ζήλια της Ρόουζ για την Καμίλ. Η Ρόουζ είχε κι αυτή συλλάβει έναν γιο με τον Ροντέν, αλλά σε αυτήν επέτρεψε να γεννήσει το μοναδικό παιδί που είχε ο Ροντέν, το οποίο όμως ποτέ δεν αναγνώρισε επίσημα ούτε μεγάλωσε.

Photo: YouTube

Σκοτάδι και πόνος

Η άρνηση του Ροντέν να την παντρευτεί μετά από όλα όσα είχε θυσιάσει γι’ αυτόν, ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι για την Καμίλ.  Αν και διατηρούσαν επαφή για αρκετά χρόνια, περισσότερο για επαγγελματικούς λόγους, η Καμίλ άρχισε να αποσύρεται στον εαυτό της, αποκόπτοντάς την από τους γύρω της.

Η πραγματικότητα του ανεκπλήρωτου έρωτα και της συντροφικότητας που τόσο επιθυμούσε με τον Ροντέν, καθώς και οι συντριπτικές ενοχές για τις εκτρώσεις, την βύθισαν στην πιο βαθιά κατάθλιψη.

Το σκοτάδι και ο πόνος που ένιωθε ήταν καθολικός και έγινε ανυπόφορος. Τότε ήταν που η ζωή της άρχισε να παίρνει την πιο εφιαλτική της μορφή.

Μόνη της, αποσύρθηκε ακόμα περισσότερο στη σπηλαιώδη κατάθλιψη, όπου έχασε το ενδιαφέρον της για την τέχνη της και για την ίδια της την ύπαρξη.  Κατέληξε να καταστρέψει πολλά από τα αγάλματά της, τα οποία πιθανότατα έβλεπε ως τον εαυτό της.

Καθώς η μοναξιά της κατάθλιψής της αυξανόταν, η παράνοια της χτύπησε την πόρτα –όχι αβάσιμα βέβαια- δηλώνοντας ότι ο Ροντέν έκλεβε τις ιδέες της και ότι προσπαθούσε να την εξαφανίσει.

Όπως και σε ορισμένες περιπτώσεις παράνοιας, μπορεί να τροφοδοτούνται από κάποιες αλήθειες που όντως βασίζονται στην πραγματικότητα, ωστόσο η αντίδρασή της μπορεί να είναι υπερβολική.

Στην πραγματικότητα ο Ροντέν έκλεψε όντως με πονηρό τρόπο κάποιες από τις ιδέες της και κατέληξε να τη δηλητηριάσει ψυχικά με τον καταστροφικό ναρκισσισμό του που την κατέστησε συναισθηματικά «ξεκοιλιασμένη» και άρρωστη.

Αρκετές ημέρες μετά τον θάνατο του πατέρα της, τον Μάρτιο του 1913, η Καμίλ κλείστηκε από την οικογένειά της σε ψυχιατρικό άσυλο.

Η διάγνωσή της λέγεται ότι ήταν σχιζοφρένεια.  Μετά από ένα χρόνο περίπου μεταφέρθηκε σε μια άλλη εγκατάσταση στη νότια Γαλλία κοντά στην Αβινιόν.

Δύσκολο να ήταν σχιζοφρενής, καθώς τα συμπτώματα αυτής της ασθένειας εμφανίζονται συχνότερα στην προχωρημένη εφηβεία.  Επιπλέον, ο γιατρός της και οι φίλοι της ανέφεραν αργότερα ότι δεν είχε ψυχωτικά συμπτώματα.

Ίσως  η καταλληλότερη διάγνωση θα ήταν Μείζων Καταθλιπτική Διαταραχή με Ψυχωσικά Χαρακτηριστικά.

Photo: YouTube

Δεν την αγάπησε κανείς ποτέ -Μόνο τα αγάλματά της

Η τραγική της ιστορία κορυφώνεται καθώς από εκείνη την ημέρα της 10ης Μαρτίου 1913, όταν απομακρύνθηκε βίαια από την κατοικία της, η Καμίλ Κλοντέλ δεν βγήκε ζωντανή από το άσυλο.  Υπήρξαν προσπάθειες από φίλους και υποστηρικτές να αντιστραφεί ο εγκλεισμός της, αλλά η οικογένεια της, αποτελούμενη από τη μητέρα, τον αδελφό και την αδελφή της, αρνούνταν σταθερά.

Κυρίως από κοινωνική αμηχανία και πιο συγκεκριμένα από την επιθυμία της μητέρας της, η οποία υποψιάζομαι ότι ήθελε επιτέλους να απαλλαγεί από την Καμίλ.

Ακόμη και ο γιατρός της έγραψε στην οικογένεια λέγοντας ότι η Καμίλ θα έπρεπε να αφεθεί ελεύθερη και να επανενταχθεί στην οικογένεια, αλλά αυτό έπεσε στο κενό. Η οικογένεια έδωσε εντολή στο προσωπικό να αρνηθεί κάθε αλληλογραφία προς την Καμίλ και να μην ταχυδρομηθούν ποτέ όλα τα γράμματα που έγραφε.

Σε όλα τα χρόνια του εγκλεισμού της, η μητέρα και η αδελφή της δεν την επισκέφθηκαν ποτέ ούτε είχαν άλλη επαφή μαζί της.  Ο αδελφός Πολ, ο οποίος έγινε διπλωμάτης που υπηρετούσε στη Νέα Υόρκη, την επισκέφθηκε σποραδικά περίπου 7 φορές.

Μέχρι το 1940, ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος είχε καταβάλει το τίμημα του στη Γαλλία και οι προμήθειες τροφίμων έγιναν ελάχιστες για τους ψυχιατρικούς ασθενείς.  Ο διευθυντής ενημέρωσε την οικογένεια για την κατάσταση και παρακάλεσε για τρόφιμα για να ταΐσει τους ασθενείς , αν και οι εκκλήσεις του δεν εισακούστηκαν ποτέ. Αναφέρθηκε ότι η Καμίλ πέθαινε από υποσιτισμό και ότι άφησε την τελευταία της πνοή μετά από εγκεφαλικό επεισόδιο στις 19 Οκτωβρίου 1943.

Ήταν 78 ετών. Παρά την ενημέρωση της οικογένειας, κανείς δεν ήρθε να παραλάβει τη σορό της και θάφτηκε σε κοινόχρηστο και άσημο τάφο. Όσο για τον Ροντέν, ενέδωσε τελικά στις απαιτήσεις της Ρόουζ να παντρευτούν μετά από 53 χρόνια κάτι που συνέβη μόλις δύο εβδομάδες πριν από το θάνατό της. Πέθανε λίγους μήνες αργότερα σε ηλικία 77 ετών το ίδιο έτος 1917.

Ενώ ο Ροντέν έχει ένα μουσείο με τα φημισμένα έργα του σε ένα εξέχον μέρος του Παρισιού, σχετικά πρόσφατα οι απόγονοι της οικογένειας Κλοντέλ κατέβαλαν προσπάθειες για να εξασφαλίσουν ότι τα εναπομείναντα αγάλματά της θα φιλοξενηθούν στο Nogent sur Seine. Ένας αναμνηστικός τάφος ανεγέρθηκε τελικά στο όνομά της στο μοναχικό νεκροταφείο του Montfavet.

Κάθε φορά που κάποιος επισκέπτης, που γνωρίζει, περνάει μπροστά από το τελευταίο σπίτι και το ατελιέ της στο quai du Bourbon στο Isle Saint Louis, από όπου απομακρύνθηκε βίαια εκείνη τη μοιραία ημέρα, νιώθει πάντα ένα τσίμπημα έντονης θλίψης γι’ αυτήν και τη βασανιστική κόλαση της ζωής της.

Για την αδικία. Μια ζωή χαμένη σε αγωνία και ερημιά. Μια ταλαντούχα και λαμπρή καλλιτέχνιδα που χάθηκε στην ανυποψίαστη αφάνεια της κατάθλιψης και της εγκληματικής δέσμευσης.

Ίσως είναι μόνο τα αγάλματά της που εκπέμπουν την αφοσίωση και την αγάπη που έβαλε σε αυτά, την οποία η ίδια δεν έλαβε ποτέ από τους ανθρώπους που αγάπησε.